Ngày 28 tháng 8 năm 1945, Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà đã ra Tuyên cáo trước quốc dân đồng bào và toàn thế giới về việc thành lập Chính phủ mới và công bố danh sách Nội các thống nhất quốc gia. Bộ Kinh tế quốc gia được thành lập. Tuyên cáo nêu rõ tên 14 thành viên nội các Chính phủ và tên 12 bộ trong Chính phủ Lâm thời, trong đó có ông Nguyễn Mạnh Hà, Bộ trưởng Bộ Kinh tế Quốc gia. 

Cùng thời điểm này, Bộ còn có tên là Bộ Quốc dân Kinh tế, được ghi rõ trong nhiều văn bản pháp luật như tại Sắc lệnh Luật số 48 ngày 9 tháng 10 năm 1945 do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Quốc dân Kinh tế Nguyễn Mạnh Hà ký ban hành; Nghị định số 08-BKT/VP ngày 2/10/1945 do Bộ trưởng Bộ Quốc dân kinh tế Nguyễn Mạnh Hà đã ký về tổ chức bộ máy Bộ Quốc dân Kinh tế; sắc lệnh số 61 ngày 06/05/1946 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Hồ Chí Minh về tổ chức bộ máy Bộ Quốc dân Kinh tế..

Từ cuối năm 1946 đến đầu năm 1951, nhiều văn bản pháp luật của Nhà nước ghi tên Bộ Kinh tế như Nghị định ngày 9-9-47 tổ chức Bộ Kinh tế (Khu tỉnh), Nghị định ngày 15-11-1946 tổ chức Bộ Kinh tế.

Ngày 14 tháng 5 năm 1951, theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Chủ tịch Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà Hồ Chí Minh ra Sắc lệnh số 21-SL đổi tên Bộ Kinh tế thành Bộ Công Thương.

Ngày 2 tháng 10 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1418/QĐ-TTg lấy ngày 14 tháng 5 hàng năm là "Ngày truyền thống của ngành Công Thương Việt Nam".

Trong lịch sử hơn 80 năm xây dựng và trưởng thành, Bộ Công Thương nhiều lần tách, nhập bộ máy và trải qua nhiều tên gọi khác nhau. Dưới đây là một số thời điểm thành lập các tổ chức của Ngành trong lịch sử:

- Sắc lệnh số 29 - B/SL ngày 16 tháng 3 năm 1947 đặt trong Bộ Kinh tế một cơ quan Trung ương điều khiển ngoại thương gọi là "Ngoại thương cục". Ngoại thương cục có một Hội đồng quản trị gồm bốn đại biểu chính thức và bốn đại biểu dự khuyết của bốn bộ Kinh tế, Tài chính, Quốc phòng, Nội vụ.

- Sắc lệnh số 140/SL ngày 29/02/1948 của Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập Cục Tiếp tế vận tải trong Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 241/SL ngày 12/10/1948 của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập Ban Trung ương Bao vây kinh tế địch.

- Sắc lệnh số 161/SL ngày 17 tháng 11 năm 1950 của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập Sở Nội thương thuộc Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 21/SL ngày 14 tháng 5 năm 1951 của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về việc đổi tên Bộ Kinh tế thành Bộ Công Thương.

- Sắc lệnh số 22/SL ngày 14 tháng 5 năm 1951 của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa về việc thành lập Sở Mậu dịch trong Bộ Công Thương; bãi bỏ Cục Ngoại thương và Sở Nội thương.

- Lệnh của Chủ tịch Nước số 18 - LCT ngày 26 tháng 7 năm 1960 về danh sách các Bộ và cơ quan ngang Bộ, trong đó có: Bộ Thuỷ lợi và Điện lực, Bộ Công nghiệp nặng, Bộ Công nghiệp nhẹ, Bộ Nội thương, Bộ Ngoại thương. Các cơ quan trực thuộc Hội đồng Chính phủ, trong đó có: Tổng cục Địa chất, Tổng cục Vật tư.

- Quyết nghị số 780/NQ/TVQHK6 ngày 11 tháng 8 năm 1969 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, chia Bộ Công nghiệp nặng thành hai Bộ và một Tổng cục thuộc Hội đồng Chính phủ: Bộ Điện và Than, Bộ Cơ khí và Luyện kim, Tổng cục Hoá chất; Thành lập Bộ Lương thực và Thực phẩm trên cơ sở hợp nhất Tổng cục Lương thực với Ngành công nghiệp chế biến thực phẩm tách từ Bộ Công nghiệp nhẹ ra; Thành lập Bộ Vật tư trên cơ sở bộ máy của Tổng cục Vật tư.

- Nghị định số 170/CP ngày 3 tháng 9 năm 1975 thành lập Tổng cục Dầu mỏ và Khí đốt Việt Nam.

- Quyết nghị số 1236NQ/TVQHK6 ngày 22 tháng 1 năm 1981 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, chia Bộ Điện và Than thành hai bộ: Bộ Điện lực, Bộ Mỏ và Than; Chia Bộ Lương thực và Thực phẩm thành hai bộ: Bộ Công nghiệp thực phẩm, Bộ Lương thực.

- Nghị định số 62 - HĐBT ngày 01 tháng 01 năm 1983 thành lập Ban Cơ khí của Chính phủ; Nghị định số 105 - HĐBT ngày 26 tháng 9 năm 1983 thành lập Ban Năng lượng của Chính phủ.

- Quyết định số 481-NQ/HĐNN7 ngày 16 tháng 12 năm 1983 của Hội đồng Nhà nước phê chuẩn việc thành lập Tổng cục Điện tử và Kỹ thuật tin học.

- Quyết định số 782NQ/HĐNN7 ngày 16 tháng 02 năm 1987 của Hội đồng Nhà nước: Thành lập Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm trên cơ sở hợp nhất ba Bộ: Bộ Nông nghiệp, Bộ Công nghiệp thực phẩm và Bộ Lương thực; Thành lập Bộ Năng lượng trên cơ sở hợp nhất hai Bộ: Bộ Điện lực, Bộ Mỏ và Than; Đổi tên Tổng cục Địa chất thành Tổng cục Mỏ và Địa chất.

- Nghị quyết số 66-NQ/HĐNN ngày 24 tháng 3 năm 1988 của Hội đồng Nhà nước về việc kiện toàn một bước các cơ quan thuộc Hội đồng Bộ trưởng, trong đó có việc: Thành lập Bộ Kinh tế Đối ngoại trên cơ sở sáp nhập Bộ Ngoại thương và Uỷ ban Kinh tế Đối ngoại; sáp nhập Tổng cục Điện tử và Kỹ thuật tin học vào Bộ Cơ khí và Luyện kim.

- Nghị quyết số 244-NQ/HĐNN ngày 31 tháng 3 năm 1990 của Hội đồng Nhà nước về việc thành lập, đổi tên một số Bộ, Uỷ ban Nhà nước và phê chuẩn việc giải thể một số Tổng cục, bao gồm: Thành lập Bộ Thương nghiệp trên cơ sở hợp nhất Bộ Kinh tế đối ngoại, Bộ Nội thương, và Bộ Vật tư để thống nhất quản lý Nhà nước đối với các hoạt động thương mại và dịch vụ; Đổi tên Bộ Cơ khí và Luyện kim thành Bộ Công nghiệp nặng để thống nhất quản lý Nhà nước đối với các ngành cơ khí luyện kim, điện tử, mỏ, địa chất, dầu khí và hóa chất; Phê chuẩn việc giải thể Tổng cục Mỏ và địa chất, Tổng cục Hóa chất và Tổng cục Dầu khí.

- Nghị quyết của Quốc hội ngày 12 tháng 8 năm 1991 đổi tên Bộ Thương nghiệp thành Bộ Thương mại và Du lịch.

- Nghị quyết của Quốc hội ngày 30 tháng 9 năm 1992 quyết nghị danh sách các Bộ và cơ quan ngang bộ, trong đó có: Bộ Thương mại; Bộ Công nghiệp nặng; Bộ Công nghiệp nhẹ; Bộ Năng lượng; Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm.

- Nghị quyết của Quốc hội ngày 21 tháng 10 năm 1995 thành lập Bộ Công nghiệp trên cơ sở hợp nhất ba Bộ: Công nghiệp nặng, Năng lượng, Công nghiệp nhẹ.

- Nghị quyết số 02/NQ1997/QH10 của Quốc hội ngày 29 tháng 9 năm 1997 quyết nghị danh sách các Bộ và cơ quan ngang bộ, trong đó có: Bộ Thương mại, Bộ Công nghiệp.

- Nghị quyết số 01/2007/NQ-QH12 của Kỳ họp thứ nhất Quốc hội khoá XII, ngày 31 tháng 7 năm 2007 hợp nhất Bộ Công nghiệp với Bộ Thương mại thành Bộ Công Thương.