Xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia và lĩnh vực trọng tâm trong thực hiện kinh tế tuần hoàn

Kinh tế tuần hoàn (KTTH) là cách tiếp cận phát triển kinh tế thay tế cho cách tiếp cận kinh tế tuyến tính trước đây. Kể từ năm 2020, khái niệm KTTH đã được Chính phủ Việt Nam quy định cụ thể trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 (Luật BVMT 2020) (Điều 142) và trong Điều 139 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xây dưng và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia (KHHĐQG) thực hiện KTTH trước ngày 31 tháng 12 năm 2023. Viện CLCSTN&MT là đơn vị được Bộ Tài nguyên và Môi trường giao chủ trì, phối hợp với các đơn vị có liên quan thực hiện nhiệm vụ này.

Thúc đẩy áp dụng KTTH đang là một xu hướng mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới; sáng kiến này đang nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức. Thống kê sơ bộ trên thế giới cho thấy, đến nay ước tính có khoảng hơn 30 quốc gia/vùng lãnh thổ đã, đang và dự kiến sẽ xây dựng các lộ trình thực hiện KTTH dưới các tên gọi khác nhau như kế hoạch, chiến lược, lộ trình như Kế hoạch hành động KTTH lần thứ 2 của Liên minh Châu Âu ban hành lần thứ 2 kèm theo khung giám sát và các chỉ tiêu về kinh tế tuần hoàn để định hướng chung cho toàn khối. Đặc biệt, năm 2021, Ủy ban ASEAN ban hành Khung KTTH cho Cộng đồng kinh tế ASEAN. Khung KTTH cho Cộng đồng kinh tế ASEAN đặt ra tầm nhìn dài hạn với các tham vọng về KTTH dựa trên các sáng kiến hiện có và xác định các trọng tâm ưu tiên để hành động với các yếu tố để đẩy nhanh tiến trình hiện thực hóa nền KTTH trong khối ASEAN.

Phát biểu tại hội thảo, Viện trưởng ISPONRE Nguyễn Đình Thọ cho biết, Luật Bảo vệ môi trường sửa đổi năm 2020 đã đưa ra quy định về kinh tế tuần hoàn (KTTH); Nghị định số 08/2022/NĐ-CP cũng hướng dẫn chi tiết về tiêu chí, cách thức áp dụng, phân công trách nhiệm và cơ chế khuyến khích áp dụng KTTH. Vì vậy, việc sớm công nhận và thể chế hóa khái niệm, quy định về KTTH vào trong hệ thống khung khổ chính sách, pháp luật của Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế và giới khoa học. Hiện tại, ISPONRE đã xây dựng dự thảo đề cương Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện KTTH, theo Điều 139 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP.

Ông Michael Siegner, Trưởng đại diện Quỹ HSF tại Việt Nam chia sẻ, KTTH đang là một xu hướng mạnh mẽ ở nhiều quốc gia trên thế giới và là giải pháp hiệu quả giải quyết các thách thức của toàn cầu như biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học, ô nhiễm rác thải. Thời gian tới, Quỹ HSF sẽ tiếp tục hỗ trợ và đồng hành cùng ISPONRE để có thể hiện thực hoá KTTH, thúc đẩy các biện pháp phát triển bền vững.

Theo dự thảo Kế hoạch, một số ngành, lĩnh vực và dự án trọng tâm thực hiện KTTH bao gồm: Khai thoáng; nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản; giao thông vận tải; năng lượng; chế biến, chế tạo; xây dựng; xử lý, cung cấp nước; dịch vụ sửa chữa, tân trang, phục hồi, tư vấn, đánh giá; du lịch và thương mại; thông tin, truyền thông; quản lý chất thải (ưu tiên chuyển hoá thành tài nguyên, năng lượng). Kế hoạch được xây dựng với mục tiêu tận dụng tối đa giá trị tài nguyên, nguồn nguyên vật liệu đã qua sử dụng; hạn chế tối đa chất thải, khí thải ra môi trường. Phát triển các thói quen tốt, tiến tới tạo dựng nét văn hóa trong áp dụng KTTH; hình thành xã hội tuần hoàn, áp dụng các mô hình sản xuất và tiêu dùng, mô hình kinh doanh tuần hoàn trở thành phổ biến trong xã hội. Đồng thời, khai thác triệt để tiềm năng về đổi mới, sáng tạo để áp dụng KTTH ngay từ giai đoạn thiết kế và triển khai các hệ thống sản xuất bền vững và hiệu quả hơn. Lựa chọn áp dụng mô hình KTTH phổ biến và phù hợp với đặc trưng của từng vùng, miền, ngành và lĩnh vực, thúc đẩy sự phát triển bền vững. Thúc đẩy sự tái sinh của thiên nhiên, tác động tích cực và bền vững đến cuộc sống của con người và môi trường. Đi kèm với các mục tiêu, dự thảo đề cương kế hoạch cũng đề ra các nhiệm vụ, giải pháp ưu tiêu thực hiện bao gồm: tuyên truyền, giáo dục, đào tạo, tập huấn, phổ biến kiến thức về KTTH; thúc đẩy thiết kế sinh thái, thiết kế để thực hiện KTTH đối với các sản phẩm, cơ sở sản xuất kinh doanh dịch vụ trọng tâm; thí điểm và nhân rộng các mô hình KTTH trọng tâm.

Tại hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận các nội dung liên quan đến đề cương kế hoạch hành động quốc gia và lĩnh vực trọng tâm trong thực hiện KTTH tại Việt Nam, các tiêu chí KTTH phù hợp cho Việt Nam. Cụ thể, các chuyên gia đề xuất, cần thu gọn danh sách ngành, lĩnh vực trọng tâm phù hợp với thực tiễn; cần phân tích từ sản phẩm, cân nhắc các sản phẩm theo quy định EPR để xác định các ngành nghề; các chỉ tiêu đánh giá nên phù hợp với hoạt động thống kê gắn với các ngành, lĩnh vực; cần bổ sung chương trình đào tạo nhân lực về KTTH và có các giải pháp về hỗ trợ phát triển thị trường cung – cầu.