Bộ trưởng Bộ Công Thương trả lời Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh

“Cử tri phản ánh, thời gian qua, tình trạng hàng hóa, nông sản tiếp tục bị tắc nghẽn ở cửa khẩu Trung Quốc gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp và người dân. Đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành sớm có giải pháp lâu dài để khắc phục tình trạng này, để nông dân yên tâm sản xuất”

Nội dung trả lời:

Thời gian qua, với sự chỉ đạo sát sao của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương cùng các Bộ, ngành có liên quan và Ủy ban nhân dân các tỉnh biên giới phía Bắc đã áp dụng nhiều giải pháp, biện pháp để tháo gỡ khó khăn, giải toả ách tắc cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc. Đến nay, ngoài 03 cửa khẩu: cửa quốc tế Hữu Nghị, cửa khẩu quốc tế Móng Cái, cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành. Hoạt động thông quan tại một số cửa khẩu biên giới phía Bắc đã được phía Trung Quốc mở lại: cửa khẩu Trà Lĩnh (Cao Bằng), cửa khẩu Sóc Giang (Cao Bằng), cửa khẩu Bắc Phong Sinh (Quảng Ninh), cửa khẩu Hoành Mô (Quảng Ninh), điểm thông quan Km 3+4 Hải Yên (Quảng Ninh), cửa khẩu Chi Ma (Lạng Sơn), cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn). Các cửa khẩu được thông quan trở lại cùng các biện pháp tháo gỡ khó khăn, điều tiết hàng hoá nên lượng hàng hoá tồn tại Lạng Sơn cơ bản đã được giải toả trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán.

Tuy nhiên, sau Tết Nguyên đán, mặc dù Bộ Công Thương và các tỉnh Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai thời gian qua đã liên tục khuyến cáo nhưng sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán xe chở hàng từ tuyến sau vẫn tiếp tục dồn lên cửa khẩu, nhất là tính Lạng Sơn là 250 - 300 xe/ngày và đang có xu hướng tăng nhanh. Trong khi đó, trong khi đó năng lực thông quan đối với hàng nông sản, trái cây tươi tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn chỉ vào khoảng 110-130 xe/ngày.

Tình trạng ùn tắc như hiện nay chủ yếu và trực tiếp là do Trung Quốc kiên trì chính sách “Zero Covid”, từ đó áp dụng các biện pháp mạnh chưa từng có để phòng chống dịch bệnh. Để bảo đảm lưu thông hàng hóa qua biên giới, giúp tiêu thụ một lượng lớn nông sản hàng hóa cho nông dân, bên cạnh các giải pháp đã và đang triển khai nêu trên, Bộ Công Thương đề xuất với Chính phủ một số giải pháp trong thời gian tới như sau:

1. Giải pháp trước mắt

- Các Bộ, ngành phối hợp với Ủy ban nhân dân các địa phương kêu gọi, khuyến cáo thương nhân điều tiết việc đưa hàng lên biên giới phía Bắc, đặc biệt là các cửa khẩu đang có hiện tượng ùn tắc, bao gồm cả những trường hợp mà khách hàng Trung Quốc đã thanh toán tiền hàng. Nếu xe vẫn tiếp tục lên cửa khẩu, đề nghị Bộ Giao thông vận tải nghiên cứu điều tiết sớm lượng xe này vào chờ tại các địa phương phía sau bởi từ nay tới Tết Nguyên đán chỉ có thể xử lý các xe đang tồn tại cửa khẩu, nhất là khi lao động phía Trung Quốc có thể nghỉ tới 21 ngày trước Tết để kịp hoàn thành thời gian cách ly.

- Trường hợp khách hàng Trung Quốc đã thanh toán tiền hàng và vẫn đề nghị đưa hàng lên biên giới, yêu cầu thương nhân trao đổi với khách hàng Trung Quốc để (i) giao hàng qua các cửa khẩu chính, cửa khẩu quốc tế tại các tỉnh khác (như Cao Bằng) nhằm giảm ùn tắc tại Lạng Sơn, Quảng Ninh; hoặc (ii) chuyển sang sử dụng phương thức vận tải khác (như đường sắt, đường biển mà hiện nay các doanh nghiệp xuất khẩu thuỷ sản đang làm rất tốt).

- Ủy ban nhân dân các tỉnh biên giới, đặc biệt là Lạng Sơn và Quảng Ninh, chỉ đạo các cơ quan chức năng tại địa phương thực hiện nghiêm ngặt các quy định về phòng chống dịch bởi với lượng lái xe, phụ xe tập trung quá đông, nguy cơ phát sinh và lây lan dịch là rất lớn. Nếu để dịch bùng phát thì số ít cửa khẩu còn mở cũng đứng trước nguy cơ bị đóng, thiệt hại có thể còn lớn hơn nữa, không chỉ với xuất khẩu mà cả nhập khẩu đầu vào cho sản xuất trong nước.

- Ủy ban nhân dân các tỉnh biên giới phối hợp với các Bộ, ngành trao đổi, đàm phán với chính quyền địa phương, cơ quan quản lý phía Trung Quốc về quy trình giao nhận chặt chẽ, bảo đảm an toàn để trên cơ sở đó mở lại các cửa khẩu quan trọng đang đóng (như Tân Thanh, Móng Cái), đồng thời tăng thời gian thông quan để giúp giải tỏa ùn tắc hàng hoá trước Tết Nguyên đán.

- Bộ Công Thương tiếp tục khuyến cáo các nước láng giềng, các doanh nghiệp kinh doanh tạm nhập, tái xuất tạm thời ngừng hoạt động quá cảnh hàng hóa và hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất qua các cửa khẩu biên giới đường bộ giữa Việt Nam và Trung Quốc cho tới khi tình hình thông quan được cải thiện.

- Ủy ban nhân dân các tỉnh đẩy mạnh các hoạt động kết nối cung cầu, mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản tại thị trường trong nước để giảm áp lực cho thị trường xuất khẩu: (i) chỉ đạo các Sở, ban ngành chức năng điều tiết sản xuất nông nghiệp theo nhu cầu của thị trường; căn cứ khả năng sản xuất để phát triển công nghiệp chế biến nhằm tăng giá trị nông sản chế biến sâu, đa dạng các sản phẩm nông nghiệp, đồng thời chú trọng phát triển hệ thống kho trữ, bảo quản nông sản; (ii) mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản trong nước thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu; tăng cường ứng dụng thương mại điện tử trong tiêu thụ nông sản; (iii) chỉ đạo, đôn đốc hướng dẫn các Sở, ban ngành khẩn trương thực hiện Quyết định số 194/QĐ-TTg ngày 09/02/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đổi mới phương thức kinh doanh tiêu thụ nông sản giai đoạn 2021-2025 định hướng đến năm 2030”; thực hiện nghiêm, thống nhất chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động vận chuyển, lưu thông hàng hóa nói chung, các mặt hàng nông sản nói riêng.

2. Giải pháp căn cơ

- Ủy ban nhân dân các tỉnh sản xuất nông sản lớn phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp để nâng tầm nông sản Việt, từ đó đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa phương thức vận chuyển, giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc cũng như sự phụ thuộc vào hình thức xuất khẩu “tiểu ngạch”. Các giải pháp quan trọng nhất bao gồm: (i) giảm sản xuất tự phát, tăng sản xuất theo tín hiệu thị trường và theo đơn đặt hàng; (ii) nâng cao và kiểm soát chặt chẽ chất lượng nông sản, thuỷ sản, đáp ứng sự trông đợi của người tiêu dùng trong nước và ngoài nước; (iii) phổ biến và hướng dẫn các hộ nông dân về phương thức sản xuất, nuôi trồng, đóng gói, chế biến,... để đáp ứng tiêu chuẩn của từng nước, từng khu vực nhập khẩu; và (iv) đẩy mạnh việc đăng ký vùng trồng cũng như công tác truy xuất nguồn gốc để tạo điều kiện cho xuất khẩu chính ngạch và giảm thời gian thông quan hàng hóa.

- Ủy ban nhân dân các tỉnh sản xuất nông sản lớn tìm hiểu mô hình kết nối sớm để tiêu thụ nông sản sang Trung Quốc của các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương để chủ động áp dụng tại tỉnh mình, qua đó vừa hỗ trợ tiêu thụ nông sản cho dân, vừa giúp giảm bớt tình trạng ùn ứ tại các tỉnh biên giới khi vào vụ thu hoạch.

- Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tích cực đẩy nhanh tiến độ đàm phán về quản lý chất lượng để tăng thêm số lượng trái cây được chính thức xuất khẩu vào Trung Quốc cũng như các thị trường khác; đẩy nhanh đàm phán các Nghị định thư cần thiết với Trung Quốc để giảm tỷ lệ nông sản Việt Nam phải qua kiểm tra khi xuất khẩu vào Trung Quốc; nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành và các sản phẩm, khai thác hiệu quả tối đa 17 hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã tham gia, ký kết.

- Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng Cẩm nang xuất khẩu chính ngạch để hỗ trợ thương nhân chuyển nhanh, chuyển mạnh hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc (và sang các thị trường khác) theo hình thức chính ngạch, trong đó lưu ý việc tận dụng các phương thức vận tải khác như đường biển, đường sắt.

- Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính xem xét lại hình thức trao đổi cư dân biên giới ở cả hai chiều xuất khẩu và nhập khẩu. Kiên quyết đưa hình thức trao đổi cư dân về đúng với bản chất của trao đổi cư dân, ngừng cho phép gom tiêu chuẩn để buôn bán lớn, tránh thuế, nghiên cứu giảm định mức và tần suất miễn thuế cho trao đổi cư dân để từng bước hướng các thương nhân chuyển sang hoạt động chính ngạch, mua bán theo hợp đồng.

- Bộ Công Thương tiếp tục xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình xúc tiến xuất khẩu thiết thực, hiệu quả, phù hợp nhu cầu thị trường và vận động doanh nghiệp tích cực tham gia, đặc biệt tiếp tục tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin rộng rãi trong bối cảnh dịch Covid-19, tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại trực tuyến nhằm thúc đẩy tiêu thụ các loại nông sản.

- Ủy ban nhân dân các tỉnh biên giới chú trọng công tác quy hoạch, đầu tư hạ tầng logistics, đặc biệt là mở rộng, tăng diện tích các kho bãi, địa điểm tập kết cho hàng hóa và phương tiện vận tải hàng hóa làm thủ tục thông quan thuận lợi; hạn chế bố trí các khu tập kết hàng hóa, phương tiện quá gần cửa khẩu khiến khó mở rộng và khó điều tiết, phân luồng khi lượng hàng và phương tiện tăng cao.

- Hỗ trợ tư vấn kỹ thuật, đào tạo, hướng dẫn doanh nghiệp triển khai ứng dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc Itrace 247 trên sản phẩm nhằm tăng độ tin cậy cho sản phẩm hàng hóa lưu thông trên thị trường.

- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, thực hiện có hiệu quả Quyết định số 196/QĐ-TTg  ngày 22/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ về Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại, tăng cường xúc tiến, kết nối đầu ra cho sản phẩm thông qua hệ sinh thái xúc tiến thương mại số, hỗ trợ các doanh nghiệp tổ chức các chương trình xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu cả trong và ngoài nước trên môi trường số và dựa trên các nền tảng số, qua đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp chủ động trong việc sản xuất, tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sản phẩm.

Trên đây là trả lời của Bộ Công Thương đối với kiến nghị của cử tri tỉnh Quảng Ninh. Trân trọng gửi tới Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh để trả lời cử tri.