Tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác tiêu thụ tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện, phân bón, hóa chất

Tham dự Hội thảo có đại diện các Tập đoàn, Tổng công ty, Nhà máy nhiệt điện than, hóa chất, phân bón phát sinh tro, xỉ, thạch cao cùng nhà tiêu thụ, Sở Công Thương trên toàn quốc. Hội thảo nhằm đánh giá tổng thể về kết quả thực hiện Đề án xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/3/2021 và Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 14/4/2017 cũng như chia sẻ những kinh nghiệm, những khó khăn, vướng mắc của các doanh nghiệp phát sinh tro, xỉ, thạch cao, từ đó đề ra phương hướng giúp các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn vướng mắc.

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường Công nghiệp Đỗ Phương Dung cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng tại Quyết định 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 về việc phê duyệt Đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và trong các công trình xây dựng, các doanh nghiệp phát sinh tro, xỉ, thạch cao đã gặp không ít khó khăn trong việc xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao dẫn đến tình trạng tro xỉ, thạch cao bị tồn đọng tại bãi chứa ngày càng lớn, nhiều doanh nghiệp có nguy cơ không còn chỗ chứa tro, xỉ, thạch cao phát sinh.

Đánh giá những kết quả đạt được của Bộ Công Thương trong công tác xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao, bà Đỗ Phương Dung nhấn mạnh: Với sự chỉ đạo kịp thời của các cơ quan quản lý từ cấp Trung ương đến địa phương và sự nỗ lực không ngừng của các doanh nghiệp, hiện nay việc xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao của các doanh nghiệp đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Cụ thể, về cơ bản các doanh nghiệp đã tiêu thụ hoàn toàn lượng tro, xỉ, thạch cao phát sinh hàng ngày và giải phóng một phần lượng tro, xỉ, thạch cao tại bãi chứa. Tuy nhiên, vẫn còn có những nguyên nhân khách quan khác nhau nên các doanh nghiệp vẫn chưa giải phóng được lượng tro, xỉ, thạch cao tại bãi chứa đảm bảo đáp ứng lượng tồn trữ tại bãi chứa của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất, phân bón nhỏ hơn tổng lượng phát thải của 2 năm sản xuất.

Để giúp các doanh nghiệp tăng cường công tác xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao nhiệm vụ cho các Bộ, ngành tại Chỉ thị số 08/CT-TTg ngày 26/3/2021, trong đó giao Bộ Công Thương chủ trì tổ chức kiểm tra thực hiện đề án xử lý tro, xỉ, thạch cao do các cơ sở phát thải lập và phê duyệt, đảm bảo yêu cầu lượng thải chứa trong bãi không vượt quá 2 năm sản xuất theo công suất thiết kế.

Hiện nay, theo Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường 2020, tro, xỉ, thạch cao được coi là chất thải thông thường và sau khi được hợp chuẩn hợp quy thì tro, xỉ, thạch cao được quản lý như đối với sản phẩm hàng hóa.

Phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc mắc trong xử lý, tiêu thụ tro, xỉ, thạch cao

Theo báo cáo từ Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, tính đến hết ngày 31 tháng 5 năm 2023, có tổng số 32 nhà máy nhiệt điện, phân bón, hóa chất với lượng tồn tro, xỉ, thạch cao là 48.739.986 tấn. Trong đó tại miền Bắc khoảng 30.651.872 tấn; miền Trung khoản 14.075.739 tấn và miền Nam khoảng 4.012.375 tấn.

Ông Phạm Sinh Thành - Trưởng phòng Công nghiệp Môi trường, Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương cho biết, qua theo dõi kiểm tra, giám sát, 100% tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy đã là hàng hóa theo Chỉ thị 08, thực tiễn rất nhiều đơn vị phải giảm diện tích bãi chứa xuống nên phải mất chi phí để hỗ trợ các doanh nghiệp vận chuyển tro, xỉ. Từ đó phát sinh vướng mắc căn cứ để thanh toán chi phí hỗ trợ vận chuyển.

Bên cạnh đó, tại một số đơn vị, chất lượng tro xỉ thấp do đặc thù của công nghệ đốt, cũng như đặc tính của nhiên liệu đốt. Do vậy, tro xỉ chỉ làm được một số việc phụ gia khoáng cho xi măng cũng như phụ gia cho bê tông, dẫn đến thị trường tiêu thu hạn hẹp, nhất là Nhà máy sử dụng công nghệ lò sôi tuần hoàn.

Ông Phạm Sinh Thành – Trưởng phòng Trưởng phòng Công nghiệp Môi trường (Ảnh Thu Hường)

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Cường, Trưởng phòng An toàn, Tổng công ty Điện lực –TKV (Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam) cho biết, tính đến hết tháng 10/2023 tổng lượng tro, xỉ tồn lưu tại các bãi chứa của các nhà máy nhiệt điện thuộc tổng công ty còn khoảng 12.444.994 tấn (tro, xỉ khô).

Hiện nay, các đơn vị trong Tổng công ty đang nỗ lực tìm kiếm, liên hệ, đàm phán với các đối tác đóng trên địa bàn tỉnh và các vùng lân cận có nhu cầu sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng, làm phụ gia xi măng, làm vật liệu san lấp cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và hạ tầng kỹ thuật để giải phóng bãi chứa đảm bảo yêu cầu vận hành an toàn nhà máy, bảo vệ môi trường và thực hiện theo Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 12/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ và Chỉ thị số 08/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, đại diện Tổng Công ty Điện lực -TKV cũng cho biết, hiện vật liệu không nung tiêu thụ còn hạn chế do thị trường vẫn đang tồn tại nhiều vật liệu xây dựng truyền thống nên tro, xỉ phục vụ cho sản xuất vật liệu không nung không đáng kể.

Bên cạnh đó, mặc dù, tro, xỉ của nhà máy là sản phẩm hàng hóa, đã được hợp chuẩn, hợp quy theo TC, QCVN, nhưng trong thực tế khi có những tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng tro, xỉ của nhà máy để san lấp mặt bằng, làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng…đã phát sinh những vướng mắc trong các quy định của văn bản pháp luật, các vướng mắc về cơ chế, chính sách, sự nhận thức chưa đầy đủ của cộng đồng xã hội về tro xỉ, dẫn đến việc chuyển giao và tiêu thụ tro, xỉ còn tồn tại những hạn chế, bất cập.

Ngoài ra, tro xỉ theo quy định hiện nay được xem là chất thải rắn công nghiệp thông thường và được quản lý như hàng hóa đầu vào của các ngành khác. Tuy nhiên chưa có hướng dẫn cụ thể của cơ quan quản lý nhà nước về các thủ tục pháp lý sử dụng tro xỉ như hàng hóa.

Đại diện Công ty cổ phần hữu hạn Vedan Việt Nam cho biết, thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ tro, xỉ chưa nhiều trong khi vấn đề vận chuyển, cung đường vận chuyển thuận lợi là một lợi thế. Ngoài ra nhiều chính sách còn chưa rõ ràng.

Theo đại diện của Vedan, công ty tái sử dụng tro, xỉ, thạch cao cho sản xuất vật liệu xây dựng và tổ chức bán hàng. Mặc dù chi phí đầu tư cao nhưng hoạt động trên đã góp phần nâng cao hình ảnh của doanh nghiệp trong việc thực thi trách nhiệm xã hội cũng như quảng bá hình ảnh của doanh nghiệp trong phát triển bền vững.

Vấn đề sản xuất tro xỉ, khi thành hàng hóa phải bảo chất lượng. Tuy nhiên, trước kia, theo quy định chỉ là chất thải tro xỉ nên một số nhà máy khi đầu tư xây dựng không lập kế hoạch, dự án đầu tư cơ sở hạ tầng để quản lý và xuất bán theo quy định về quản lý hàng hóa (silo, cảng…) do đó, nếu bây giờ đầu tư ngoài chi phí đầu tư cao thì liên quan đến các vấn đề quy định về thiết kế kỹ thuật, quy định đầu tư…

Ngoài ra, Đề án xử lý tro xỉ, tiêu thụ thạch cao của các nhà máy được lập lần đầu tiên vào 31/12/2018, thời điểm đó chưa có nhiều chính sách, hạn chế về thị trường nên Đề án lập chưa sát thực tiễn và phù hợp với các quy định hiện hành hiện nay. Do vậy cơ quan quản lý đã khuyến cáo các doanh nghiệp lập lại đề án cho phù hợp với các quy định, chính sách hiện hành và tình hình thị trường.

Cùng quan điểm với các doanh nghiệp, ông Tạ Tuấn Anh - Phó trưởng Ban Kỹ thuật Sản xuất - Tập đoàn Điện lực Việt Nam cho biết: Hiện nay tro xỉ không còn là chất thải mà là hàng hóa, do vậy cách đối xử với tro xỉ hoàn toàn khác. Đối với chất thải, doanh nghiệp phải tổ chức đấu thầu xử lý khác với hàng hóa và trách nhiệm của chủ nguồn thải quản lý đã được quy định rõ ràng. Tuy nhiên, là hàng hóa thì trách nhiệm quản lý của các nhà máy khi bán hàng hóa đó đến đâu, hạch toán doanh thu hàng hóa này thế nào, có giảm trừ vào giá điện không, hướng sử dụng chi phí này thế nào – ông Tuấn Anh đặt vấn đề.

Cần tháo gỡ về mặt cơ chế, có chính sách chế độ hỗ trợ tiêu thụ tro, xỉ

Để kết nối, tạo thị trường tiêu thụ bền vững giúp các doanh nghiệp được giải bài toán về tro, xỉ, thạch cao, đáp ứng yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, căn cứ tình hình thực tế tại các nhà máy, doanh nghiệp, đại diện các tập đoàn, tổng công ty đã có nhiều chia sẻ và đề xuất, kiến nghị về các biện pháp cần tháo gỡ về mặt cơ chế, có chính sách chế độ hỗ trợ tiêu thụ tro, xỉ.

Theo đó, ông Lưu Việt Đức - Phó Giám đốc Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 cho biết, tro xỉ Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 đã được đánh giá, cấp chứng nhận hợp chuẩn, hợp qui phù hợp cho bê tông, vữa xây dựng và xi măng, làm vật liệu xây san lấp, làm nền đường ô tô… Tuy nhiên, khối lượng tro xỉ tại Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân khoảng 3 triệu tấn/năm và lượng tro xỉ tại các Trung tâm Điện lực khác, nên nếu chỉ sử dụng tro xỉ làm phụ gia xi măng sẽ vượt quá khả năng tiêu thụ hết.

Ông Lưu Việt Đức- Phó Giám đốc Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 (Ảnh Thu Hường)

Từ thực tế đó, Công ty nhiệt điện Vĩnh Tân 2, kiến nghị các Bộ ngành, UBND các tỉnh xem xét đề xuất sử dụng tro xỉ thay thế vật liệu xây dựng truyền thống (làm tấm vật liệu áp tường, tấm trần thay thế tấm trần thạch cao…) cũng như sử dụng trong việc san lấp công trình, làm nền đường giao thông, có như thế mới giải quyết được căn cơ bài toán tiêu thụ tro xỉ phát sinh tại các Trung tâm Điện lực.

Còn theo ông Nguyễn Văn Cường, Trưởng phòng An toàn, Tổng công ty Điện lực -TKV, để đẩy mạnh tiêu thụ tro, xỉ bên cạnh việc tuyên truyền nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, người dân, xã hội, các cơ quan chức năng cần tháo gỡ về mặt cơ chế, có chính sách chế độ hỗ trợ tiêu thụ tro, xỉ, đặc biệt là các nhà máy nằm xa khu vực trung tâm phải thuê xử lý tro xỉ. Đồng thời, Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường và chính quyền các địa phương cần có hướng dẫn/quy định chi tiết về các thủ tục pháp lý trong việc xử lý tiêu thụ tro xỉ.

Đại diện Nhà máy Nhiệt điện BOT Hải Dương cho rằng, vấn đề không phải nằm ở tro xỉ, thạch cao mà là từ các quy định, chính sách trong bảo vệ môi trường, chính sách để cho các sản phẩm hàng hóa đó có thể tiêu thụ ngoài thị trường.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng có một số kiến nghị khác đối với một số các Bộ liên quan như: Đề xuất Bộ Xây dựng ban hành định mức, tiêu chuẩn kỹ thuật thi công và nghiệm thu sử dụng tro xỉ đắp nền đường ô tô; Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm ban hành quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹthuật về xử lý, sử dụng tro xỉ thạch cao để hoàn nguyên các mỏ đã kết thúc khai thác.

Đại diện Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp ghi nhận các ý kiến được phát biểu tại Hội thảo, đồng thời cho biết, đây sẽ là cơ sở để tổng hợp báo cáo, kiến nghị các cấp có thẩm quyền ban hành, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật để phù hợp với thực tiễn.