Thúc đẩy sản xuất tiêu dùng trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu

“Đóng góp vào các thành tích chung đó, Bộ Công Thương - dưới sự lãnh đạo trực tiếp, thường xuyên của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ - đã chủ động, sáng tạo trong triển khai kịp thời, đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ được giao và đã đạt được kết quả quan trọng”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Theo đó, về cơ bản đã bảo đảm đủ nguồn cung nguyên, nhiên, vật liệu và hàng hoá thiết yếu phục vụ sản xuất của doanh nghiệp và tiêu dùng của người dân. Sản xuất công nghiệp phục hồi tích cực ở hầu hết các ngành, lĩnh vực và địa phương; xuất nhập khẩu tiếp tục phát triển, lập kỷ lục mới với tổng kim ngạch đạt hơn 732,5 tỷ USD, tăng gần 10% so với năm trước; duy trì xuất siêu năm thứ 7 liên tiếp với mức thặng dư 11,2 tỷ USD (cao gấp hơn 3,3 lần năm trước), góp phần tích cực cho cán cân thanh toán, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô khác.

Thị trường trong nước phục hồi mạnh mẽ, tăng trưởng cao. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tăng gần 20%, vượt 2,5 lần mục tiêu kế hoạch, đáp ứng cơ bản hàng hóa thiết yếu phục vụ người dân, doanh nghiệp. 

Thương mại điện tử tăng trưởng mạnh, góp phần phát triển chuỗi cung ứng và lưu thông hàng hóa trong và ngoài nước, đưa nước ta vào nhóm 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới. 

Về tình hình sản xuất công nghiệp, thương mại, xuất nhập khẩu tháng 1 năm 2023, do có hai kỳ nghỉ tết (Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán) nên thời gian làm việc trong tháng 1/2023 giảm khoảng 1/3 so với các tháng trước; đơn hàng bên ngoài giảm, các doanh nghiệp chủ yếu tập trung sản xuất hàng hóa phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước dịp Tết, vì vậy chỉ số phát triển sản xuất công nghiệp, thương mại, xuất nhập khẩu trong tháng đều giảm so với tháng trước và cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, cán cân thương mại hàng hóa tháng 01/2023 vẫn duy trì xuất siêu 3,6 tỷ USD (cùng kỳ xuất siêu 1,6 tỷ USD); tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tăng 20% (cùng kỳ tăng 1,3%). 

Về nguồn cung xăng dầu, báo cáo trước Thủ tướng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước được bảo đảm. Mặc dù trước Tết, xảy ra sự cố tại Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn làm giảm sản lượng xăng dầu cung cấp ra thị trường và có hiện tượng một số cửa hàng xăng dầu tại một số địa phương thông báo tạm nghỉ do nhân viên về quê nghỉ Tết hoặc nhập hàng chậm, lực lượng Quản lý thị trường các địa phương đã kịp thời kiểm tra, động viên doanh nghiệp khắc phục, các cửa hàng sau đó đã mở cửa bán hàng bình thường trở lại phục vụ nhu cầu của người dân, doanh nghiệp.

Đối với cung ứng điện, các nhà máy điện vận hành ổn định. Hệ thống điện luôn bảo đảm dự phòng cao. Các Tổng Công ty Điện lực cung ứng điện an toàn, ổn định đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nhân dân trong dịp nghỉ Tết.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Tư lệnh ngành Công Thương cũng thẳng thắn chỉ rõ những khó khăn và tồn tại, hạn chế cần tập trung khắc phục trong thời gian tới như: Sản xuất và xuất khẩu đang có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại, năng lực sản xuất của các ngành công nghiệp có tính nền tảng, then chốt chậm cải thiện; sự tham gia của các doanh nghiệp trong nước vào các chuỗi cung ứng toàn cầu còn hạn chế; Xuất khẩu vẫn phụ thuộc nhiều vào khu vực FDI; Đa dạng hoá thị trường ở một số sản phẩm và việc chuyển từ hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch còn chậm; Sức mua trong nước hồi phục chậm. Tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đầu cơ, găm hàng chờ tăng giá, vi phạm cạnh tranh… còn diễn biến phức tạp.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, những tồn tại, hạn chế nêu trên có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Ngành Công Thương cũng đã tự nhìn nhận một cách thẳng thắn và cầu thị các hạn chế này để nghiêm túc rút kinh nghiệm và có các giải pháp khắc phục kịp thời ngay từ đầu năm mới tạo sự chuyển biến thực chất và mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Bàn giải pháp thúc đẩy sản xuất, mở rộng thị trường 

Năm 2023 là năm giữa nhiệm kỳ, có ý nghĩa rất quan trọng, tạo nền tảng để thực hiện thắng lợi các mục tiêu kế hoạch 5 năm 2021-2025. Trong bối cảnh tình hình thế giới và trong nước được dự báo tiếp tục có nhiều khó khăn, thách thức, để thúc đẩy phát triển sản xuất, tiêu dùng trong nước và đẩy mạnh xuất khẩu, góp phần thực hiện thắng lợi, toàn diện các mục tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023 đã đề ra, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, toàn ngành sẽ tập trung triển khai đồng bộ, hiệu quả Chương trình hành động của ngành Công Thương thực hiện Nghị quyết số 01/NQ-CP của Chính phủ (ban hành kèm theo Quyết định số 32/QĐ-BCT ngày 09/01/2023 của Bộ trưởng Bộ Công Thương với 9 nhóm nhiệm vụ lớn và hơn 50 nhóm giải pháp cụ thể) ngay từ những ngày đầu năm 2023; tiếp tục thực hiện hiệu quả Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, bám sát tiến độ, tháo gỡ khó khăn để sớm đưa vào vận hành các công trình dự án trọng điểm, có vai trò quan trọng trong lĩnh vực hạ tầng điện, dầu khí, công nghiệp chế biến, chế tạo, khoáng sản... 

Bên cạnh đó, Bộ chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng công tác xây dựng thể chế. Tích cực phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu cho Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả các giải pháp cơ cấu lại ngành Công Thương dựa trên nền tảng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Tập trung tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, chú trọng các giải pháp khơi thông các rào cản về vốn, tín dụng, thủ tục hành chính… để nâng cao giá trị gia tăng các ngành chế biến, chế tạo; thúc đẩy triển khai các dự án sản xuất và khai khoáng mới, nhất là các dự án trọng điểm, tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế.

Cùng với đó, Bộ tăng cường đàm phán, ký kết các cơ chế hợp tác song phương và đa phương mới với các nước, các khu vực còn tiềm năng, gắn với lợi ích quốc gia - dân tộc; chú trọng phát huy tốt vai trò của hệ thống cơ quan Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, hỗ trợ các địa phương, hiệp hội, doanh nghiệp khai thác có hiệu quả các Hiệp định thương mại đã thực thi để mở rộng, đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và mặt hàng xuất nhập khẩu. Đẩy mạnh tạo thuận lợi hoá thương mại; tập trung tháo gỡ "rào cản" kỹ thuật để doanh nghiệp thâm nhập các thị trường mới thị trường lân cận còn tiềm năng; đồng thời, chuyển mạnh sang xuất khẩu chính ngạch gắn với xây dựng thương hiệu để thúc đẩy xuất khẩu bền vững. Tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, xây dựng và phát triển thương hiệu hàng Việt Nam ở các thị trường ngoài nước. Chú trọng phát triển dịch vụ logistic, thương mại điện tử, đặc biệt là thương mại xuyên biên giới, tạo điều kiện thuận lợi cho mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu.

Đẩy mạnh sức mua trong nước thông qua thực hiện có hiệu quả các Chương trình xúc tiến thương mại thị trường trong nước, thúc đẩy phân phối hàng hóa qua nền tảng số, thương mại điện tử để mở rộng tiêu dùng nội địa...

Đẩy mạnh công tác quản lý thị trường, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, gian lận xuất xứ hàng hóa và nâng cao năng lực phòng vệ thương mại, bảo đảm môi trường sản xuất kinh doanh lành mạnh, bảo vệ sản xuất và lợi ích người tiêu dùng trong nước, phù hợp với các cam kết quốc tế.

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính; nâng cao hiệu lực, hiệu quả chỉ đạo, điều hành và ý thức chấp hành, gắn với đề cao đạo đức công vụ, tăng cường phân cấp, phân quyền, cá thể hóa trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu trong triển khai thực hiện nhiệm vụ theo đúng phương châm điều hành của Chính phủ là "Đoàn kết, kỷ cương, bản lĩnh, linh hoạt, đổi mới, sáng tạo, kịp thời, hiệu quả". Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh.

Thống nhất cao với báo cáo của Bộ Công Thương, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Trần Thanh Nam cho biết, những kết quả đạt được trong năm 2022 của ngành nông nghiệp luôn có sự hỗ trợ rất lớn của ngành Công Thương. Hiện nay, kim ngạch xuất nhập khẩu của tháng 1 đã giảm kéo theo tình hình sản xuất và tiêu thụ tại thị trường cũng giảm, nên các Bộ cần cùng phối hợp và theo dõi diễn biến của thị trường và tình hình kinh tế nói chung để có giải pháp thúc đẩy cụ thể. 

“Ngay trong tuần tới, Bộ NN&PTNT sẽ tổ chức Hội nghị về Ban chỉ đạo Thị trường nông sản và mời đại diện Bộ Công Thương tham dự để cùng nhau đưa ra những giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển thị trường trong và ngoài nước. Ngoài ra, Bộ NN&PTNT mong phối hợp với Bộ Công Thương trong việc rà soát phòng vệ thương mại và phối hợp xây dựng đề án phát triển nông sản quốc gia”- Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho hay.

Cũng tại hội nghị, đại diện các bộ, ngành và các Cục, Vụ thuộc Bộ Công Thương (Cục Công nghiệp, Cục Xuất nhập khẩu, Cục Xúc tiến thương mại, Cục Điện lực và năng lượng tái tạo, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Vụ Chính sách thương mại đa biên) đã tập trung phân tích tình hình; đề xuất các giải pháp thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng; phát triển bền vững thị trường trong nước và các nhiệm vụ, giải pháp xúc tiến thương mại; đàm phán, ký kết và thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) nhằm mở rộng thị trường ngoài nước; thúc đẩy xuất khẩu…

Đánh giá tầm quan trọng của ngành Công Thương đối với phát triển kinh tế đất nước, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã đặt ra 3 vấn đề đối với Ngành. Trước hết là triển khai đồng bộ, toàn diện, sâu sát các nhiệm vụ liên quan đến nguồn nguyên liệu đầu vào và sản xuất kinh doanh và thị trường thương mại. Bên cạnh đó, nhận thức rõ hơn về các vấn đề còn tồn tại để cùng nhau tháo gỡ và giải quyết. Đặc biệt cần chú trọng về phát triển cạnh tranh, nhất là cạnh tranh về công nghệ trong các lĩnh vực như công nghiệp, năng lượng và kinh tế số nhằm khôi phục lại nền kinh tế sau đại dịch vừa qua. Cuối cùng, Bộ Công Thương cần rà soát lại các Chiến lược và Quy hoạch cần thiết.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương cần rà soát lại các chiến lược cuả Ngành theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII về đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Theo đó, Bộ Công Thương cần làm rõ và cụ thể các đề xuất từ quy hoạch, chiến lược cho đến xây dựng các văn bản quy phạm pháp luậ và trình Chính phủ trong thời gian tới. Với những khó khăn, vướng mắc vượt thẩm quyền trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến quy hoạch năng lượng, Bộ cũng cần kịp thời tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo giải quyết. 

Tranh thủ cơ hội  “biến nguy thành cơ”

Tại Hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ, năm 2023, năm bản lề thực hiện thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, trong bối cảnh khó khăn, thách thức nhiều hơn cơ hội và thuận lợi, công việc thường xuyên ngày càng nặng nề, trong khi phải xử lý nhiều vấn đề phát sinh và bất cập, tồn đọng tích tụ kéo dài. Điều này đòi hỏi sự nỗ lực, cố gắng, quyết tâm hơn nữa, đoàn kết, chung sức, đồng lòng, phát huy kết quả đạt được, tranh thủ cơ hội và thuận lợi, vượt qua khó khăn, thách thức để thực hiện thắng lợi các mục tiêu đã đề ra.

Khẳng định trò quan trọng của Bộ Công Thương quản lý đa ngành, đa lĩnh vực. Đây cũng là trách nhiệm nặng nề của Bộ với sự phát triển của đất nước. Trong bối cảnh phát triển mới của đất nước đặc biệt trong năm 2023 là vừa có thuận lợi vừa nhiều thách thức, Thủ tướng cũng chỉ ra rằng ngành Công Thương còn có nhiều khó khăn, thách thức, trăn trở.

Cơ bản thống nhất với các phương hướng và nhiệm vụ Bộ Công Thương đã xác định, Thủ tướng yêu cầu trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, Bộ Công Thương cần quán triệt một số quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, điều hành.

Thủ tướng đề nghị ngành Công Thương trên tinh thần vì lợi ích quốc gia, dân tộc, tập trung cho 3 đột phá chiến lược (thể chế, hạ tầng, nhân lực) và 3 động lực tăng trưởng là đầu tư, xuất khẩu và tiêu dùng; đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, ứng phó biến đổi khí hậu; xây dựng nền kinh tế tự cường, tự chủ trong lĩnh vực công nghiệp. Trong đó, điều cần tập trung thực hiện là thực hiện có hiệu quả các giải pháp nhằm thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư và xuất nhập khẩu, cùng đó là bảo đảm các cân đối lớn. Thủ tướng nhấn mạnh, ngành Công Thương phải biến nguy thành cơ; càng chịu áp lực thì lại càng nỗ lực; góp phần xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Trong quá trình đó, phải bám sát, thực hiện phương châm chỉ đạo, điều hành “Đoàn kết, kỷ cương; Bản lĩnh, linh hoạt; Đổi mới, sáng tạo; Kịp thời, hiệu quả".

Thủ tướng nhấn mạnh một số nhiệm vụ trọng tâm của Ngành, mà trước hết là tập trung cho 4 quy hoạch Ngành được giao chủ trì gồm: Quy hoạch Điện lực quốc gia; Quy hoạch Tổng thể về Năng lượng quốc gia; Quy hoạch Hạ tầng dự trữ, cung ứng xăng dầu, khí đốt quốc gia; Quy hoạch Thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản. Theo Thủ tướng, quy hoạch vừa phải bảo đảm tiến độ, vừa phải bảo đảm chất lượng, góp phần phát triển đúng hướng, thúc đẩy phát triển, góp phần hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả, mang lại lợi ích cho người dân và đất nước.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương thực hiện đồng bộ các giải pháp để phục hồi và phát triển sản xuất với trọng tâm là tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy cung – cầu, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số, tạo động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Chú trọng phát triển công nghiệp nền tảng, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo gắn với các chính sách, giải pháp hỗ trợ thiết thực, hiệu quả để thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thích ứng với biến đổi khí hậu… nhằm tham gia sâu và có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Cùng đó, tập trung thực hiện chuyển dịch cơ cấu năng lượng, giảm thiểu phát thải carbon gắn với phát triển năng lượng sạch, tái tạo. Bảo đảm an ninh năng lượng về cung cấp điện và xăng dầu.

Thủ tướng cũng cho rằng cần phải tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động đối ngoại, các hợp tác song phương, đa phương để duy trì, mở rộng và tìm kiếm thị trường, khai thác tối đa dư địa xuất khẩu của các ngành, lĩnh vực có lợi thế và thế giới có nhu cầu. Theo Thủ tướng, những năm qua, Bộ Công thương rất tích cực đàm phán các Hiệp định Thương mại tự do để mở rộng thị trường.

Trong thời gian tới, cần tận dụng hiệu quả các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết. Thúc đẩy đa dạng hóa thị trường để bù đắp khó khăn tại các thị trường truyền thống; mở rộng thị trường sang khu vực Đông Âu, Trung Đông, Nam Mỹ, Nam Á, châu Phi, đồng thời tăng cường đa dạng hóa các chuỗi cung ứng. Khẩn trương đàm phán, ký kết FTA với Israel. Tận dụng tốt cơ hội Trung Quốc mở cửa sau khi kiểm soát được dịch bệnh.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh sức mua trong nước, thực hiện các chương trình xúc tiến thương mại thị trường trong nước, đẩy mạnh phân phối hàng hóa qua nền tảng số, thương mại điện tử để mở rộng tiêu dùng nội địa, phát triển thương hiệu hàng Việt Nam; chú trọng đầu tư hiện đại hóa hệ thống phân phối ở vùng nông thôn, miền núi để đẩy mạnh đưa hàng Việt về nông thôn; kết hợp chặt chẽ giữa thương mại truyền thống với hiện đại, khai thác hiệu quả thị trường 100 triệu dân trong nước còn nhiều tiềm năng.

Tăng cường hơn nữa chất lượng và hiệu quả công tác quản lý thị trường; đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, gian lận xuất xứ... Làm tốt hơn nữa công tác thị trường, bao gồm cả dự báo, cân đối cung cầu, giá cả thị trường các mặt hàng thiết yếu, theo dõi sát diễn biến để điều hành phù hợp, hiệu quả, không để đứt gãy, bảo đảm nguồn cung. Tạo thuận lợi hóa thương mại, phối hợp với các Bộ, Ngành giảm chi phí dịch vụ logistics để nâng cao năng lực cạnh tranh thương mại.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh,  phải coi doanh nghiệp là trung tâm đổi mới sáng tạo, là trọng tâm của sự phát triển ngành Công Thương, tiếp tục tạo ra thay đổi, nâng cao sức cạnh tranh bằng việc tạo ra môi trường thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đồng thời đề nghị Bộ Công Thương rà soát các quy định pháp luật của Ngành; tăng cường đối thoại, tham vấn, tiếp thu ý kiến của các tổ chức, hiệp hội, doanh nghiệp về quy định không còn phù hợp, là rào cản, gây khó khăn đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh để kịp thời sửa đổi hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp, người dân.

Cần có giải pháp cụ thể để huy động và phát huy tối đa các nguồn lực, nhất là nguồn lực xã hội hóa với các hình thức đầu tư phù hợp cho mục tiêu phát triển; tập trung phát triển hạ tầng công nghiệp và thương mại, hạ tầng năng lượng, thương mại điện tử. Xác định nguồn lực bên trong là quyết định, chiến lược, cơ bản lâu dài; nguồn lực bên ngoài là quan trọng, đột phá, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của toàn xã hội. Cùng với đó, phát huy nguồn lực con người, xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ; phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, hiệu quả với các bộ, ngành liên quan.

Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương có văn bản cụ thể về các kiến nghị của Ngành gửi các cấp có thẩm quyền xem xét, xử lý trên tinh thần vì lợi ích quốc gia dân tộc, vì mục tiêu phát triển ngành Công Thương và mục tiêu chung của đất nước. Thủ tướng giao nhiệm vụ cụ thể cho từng Bộ, ngành phối hợp với Bộ Công Thương để thúc đẩy giải quyết theo thẩm quyền; những vấn đề vượt thẩm quyền thì trình Chính phủ và các cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết.