Ngành dệt may: Về đích theo kịch bản nào?

Tăng trưởng xuất khẩu giảm dần

Theo số liệu từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam 9 tháng năm 2021 đạt 29 tỷ USD, tăng 13,2% so với cùng kỳ 2020 và giảm 0,04% so với cùng kỳ 2019. Trong đó, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực đều tăng so với cùng kỳ năm trước, cụ thể: Hàng may mặc đạt 21,7 tỷ USD, tăng 5%; vải đạt 1,8 tỷ USD, tăng 37,4%; xơ sợi đạt 4 tỷ USD, tăng 56,2%; vải không dệt đạt 557 triệu USD, tăng 77,3%; phụ liệu dệt may đạt 921 triệu USD, tăng 21,8%. Tổng kim ngạch nhập khẩu nguyên, phụ liệu đạt 18 tỷ USD, tăng 27,9% so với cùng kỳ năm 2020.

Với kết quả trên, VITAS đánh giá, ngành vẫn giữ được mức tăng trưởng khá so với cùng kỳ 2020 và gần bằng kim ngạch xuất khẩu cùng kỳ năm 2019. Dù vậy, tăng trưởng xuất khẩu của ngành giảm dần theo từng quý.

Trong quý I, ngay từ đầu năm nhiều doanh nghiệp (DN) đã ký được đơn hàng đến hết quý III, thậm chí hết năm 2021 do nhiều thị trường lớn như: Mỹ, EU, Trung Quốc, các nước trong khối Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương đã cơ bản kiểm soát được dịch bệnh, tỷ lệ tiêm vaccine cao và từng bước nới lỏng giãn cách khiến nhu cầu hàng tiêu dùng, trong đó có dệt may tăng trở lại.

Bước sang quý II, dịch bùng phát tại nhiều tỉnh phía Bắc, nhất là tại Bắc Giang, Bắc Ninh... song do công tác kiểm soát dịch bệnh tại các địa phương này khá tốt nên mức độ ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh toàn ngành chưa lớn. 6 tháng đầu năm, xuất khẩu của ngành vẫn tăng 22% so với cùng kỳ năm 2020 và tăng trên 5% so với năm 2019.

Từ đầu quý III đến nay là thời gian cực kỳ khó khăn cho các DN dệt may với diễn biến vô cùng phức tạp và kéo dài của dịch Covid-19 tại TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam khiến DN đối mặt với hàng loạt thách thức: Đóng cửa, ngừng sản xuất, sản xuất cầm chừng, không thực hiện được đơn hàng, phải giao hàng chậm, giao hàng bằng máy bay hoặc bị hủy đơn hàng gây đứt gãy chuỗi cung ứng. 

Nhiều DN tại các tỉnh phía Nam dù cố gắng bố trí sản xuất "3 tại chỗ", "1 cung đường - 2 điểm đến" hoặc phương án sản xuất "4 xanh" nhưng cũng chỉ duy trì được khoảng 10% - 30% số lao động đi làm, chi phí phát sinh lớn. Tổn thất không những về kinh tế mà cả uy tín đối với khách hàng. Những điều này thể hiện rõ qua con số xuất khẩu tháng 8 giảm 15,9% so với tháng 7/2021 và giảm 2,63% so với tháng 8/2020; xuất khẩu tháng 9 đạt 3 tỷ USD tiếp tục giảm 9,2% so với tháng 8/2021 và giảm 10,5% so với tháng 9/2020.

3 kịch bản về đích

Căn cứ vào diễn biến dịch bệnh đang còn rất phức tạp tại nhiều địa phương trên cả nước, đặc biệt là tại các tỉnh phía Nam, VITAS dự báo 3 tháng cuối năm 2021 sẽ là khoảng thời gian cực kỳ khó khăn đối với ngành dệt may. Trong rất nhiều nguy cơ thì nguy cơ cao nhất là khả năng đứt gãy chuỗi cung ứng do khách hàng chuyển đơn hàng đi nơi khác và nguy cơ thiếu lao động do lao động về quê tránh dịch, không dễ quay trở lại ngay. Cả hai vấn đề này đều không phải một sớm, một chiều có thể giải quyết được.

VITAS cũng đưa ra 3 kịch bản về đích cho năm 2021 của ngành: Thứ nhất cũng là kịch bản tích cực nhất, Việt Nam khống chế được dịch bệnh và thực hiện "bình thường mới" từ đầu tháng 10/2021, xuất khẩu dự kiến đạt khoảng 37,5 - 38 tỷ USD. Thứ hai, nếu tình hình dịch bệnh còn phức tạp, còn có một số địa phương, khu công nghiệp bị phong tỏa, cách ly trong tháng 11/2021, xuất khẩu cả năm dự kiến đạt khoảng 36 - 36,5 tỷ USD. 

Kịch bản kém tích cực nhất, tình hình dịch bệnh còn phức tạp đến đầu tháng 12/2021, xuất khẩu của ngành dự kiến chỉ đạt 33,5 - 34 tỷ USD. Những kịch bản dự báo cho thấy, mục tiêu năm 2021 đạt mức thực hiện 39 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu như năm 2019 sẽ rất khó khăn.

Với những dự báo bao trùm gam màu xám, để các DN dệt may có thể vượt qua khó khăn, VITAS cho rằng, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa DN và chính quyền địa phương trong việc thực hiện các phương án chống dịch, phương án sản xuất để thực hiện mục tiêu kép và chủ trương "sống chung an toàn với dịch để phục hồi kinh tế" của Chính phủ. Tìm mọi cách không để cho chuỗi cung ứng ngành dệt may bị đứt gãy. Bố trí sản xuất theo các phương án "3 tại chỗ" "1 cung đường - 2 điểm đến", "4 xanh" ở những nơi có thể bố trí được, DN hỗ trợ nhau thực hiện đơn hàng dang dở...

Các DN làm việc với khách hàng để tranh thủ sự chia sẻ trong lúc khó khăn, chấp nhận giãn tiến độ giao hàng, không hủy đơn hàng chuyển đi nơi khác. Quan tâm đến người lao động đang còn làm việc tại DN, cũng như những người nghỉ không lương, ngừng chờ việc để họ gắn bó với DN, sẵn sàng đi làm khi hết dịch. Tập trung rà soát, làm thủ tục kịp thời cho những người là đối tượng được hưởng trợ cấp nhà nước.