Đề xuất hình thành Quỹ tài chính cho tiết kiệm năng lượng: Hướng tới xây dựng thị trường năng lượng hiệu quả, linh hoạt và hiện đại

Quỹ thúc đẩy Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư đổi mới công nghệ, tối ưu hóa sử dụng năng lượng

Tại kỳ họp thứ 9, quốc hội khoá XV, Quốc hội sẽ thảo luận, xem xét thông qua Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (SDNL TK&HQ). Một trong những nội dung quan trọng Dự án Luật tập trung đó là đề xuất thành lập Quỹ thúc đẩy SDNLTK&HQ.

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật tại phiên họp Quốc hội chiều ngày 5/5. Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết: Quy định về Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, có 2 quan điểm. Quan điểm thứ nhất cho rằng, việc thành lập Quỹ thúc đẩy SDNLTK&HQ cần tiếp tục nghiên cứu và phải được đánh giá thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng; nghiên cứu sử dụng Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia; Luật Ngân sách nhà nước, Bộ luật Dân sự đã có quy định về các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, quỹ xã hội; không nên quy định về Quỹ này trong dự thảo Luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy trình bày Báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.vn

Quan điểm thứ hai tán thành với quy định nêu trên nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 55-NQ/TW; góp phần thực hiện các cam kết khi tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) và dựa trên tham khảo kinh nghiệm quốc tế.

Theo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Thủ tướng Chính phủ quyết định việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ thúc đẩy SDNL TK&HQ theo hướng xã hội hóa, bảo đảm độc lập về tài chính, không trùng lặp với nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước và hạn chế việc làm tăng chi phí hoạt động, sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh.

Quỹ thúc đẩy SDNL TK&HQ có chức năng cho vay lãi suất ưu đãi, tài trợ, hỗ trợ lãi suất cho các chương trình, dự án, các hoạt động và nhiệm vụ thúc đẩy SDNL TK&HQ; Hỗ trợ lãi suất hoặc tài trợ không hoàn lại cho các doanh nghiệp đổi mới công nghệ tiết kiệm và hiệu quả năng lượng; Bảo lãnh tín dụng cho các khoản vay từ tổ chức tài chính; Hỗ trợ kỹ thuật thông qua các doanh nghiệp dịch vụ năng lượng (ESCO), đào tạo nhân lực chuyên sâu. Cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý và điều hành của Quỹ gồm có Hội đồng quản lý, Ban Kiểm soát. Chính phủ quy định nguồn vốn của Quỹ thúc đẩy SDNL TK&HQ.

Về nguồn vốn hoạt động ban đầu của Quỹ sẽ từ nguồn xã hội hóa theo quy định của pháp luật, dự kiến sẽ thu từ nguồn vốn tài trợ từ các đối tác phát triển như: Ngân hàng Thế giới (WB); Cơ quan hợp tác phát triển Đan Mạch, Liên minh châu Âu… hoặc quỹ từ các tập đoàn đầu tư tư nhân, hoặc có thể lấy từ việc mua bán tín chỉ carbon, trái phiếu xanh... Bà Nguyễn Thị Lâm Giang - Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công, Bộ Công Thương thông tin: “Quỹ thúc đẩy SDNL TK&HQ dự kiến sẽ được sử dụng để hỗ trợ cho các doanh  nghiệp cũng như các công ty dịch vụ năng lượng để có thể vay vốn với lãi suất ưu đãi hoặc là bảo lãnh vốn vay để thực hiện các dự án về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, để thay đổi công nghệ cũng như lắp đặt thiết bị để làm tăng hiệu suất năng lượng tại các cơ sở sử dụng năng lượng.”

Việc thành lập và triển khai Quỹ thúc đẩy SDNL TK&HQ được kỳ vọng sẽ giảm áp lực ngân sách bởi hệ thống ngân sách công hiện chưa đủ linh hoạt để tài trợ các dự án hiệu suất năng lượng quy mô vừa và nhỏ. Bên cạnh đó, hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhóm chịu áp lực lớn về tuân thủ tiêu chuẩn năng lượng trong xuất khẩu nhưng thiếu vốn đầu tư công nghệ. Cùng với đó, việc triển khai Quỹ này cũng sẽ góp phần thúc đẩy thị trường ESCO, khi có Quỹ làm vai trò bảo lãnh, hỗ trợ kỹ thuật và đồng tài trợ, các doanh nghiệp ESCO sẽ mạnh dạn mở rộng dự án, tăng chất lượng dịch vụ. Đồng thời đẩy mạnh việc thực hiện cam kết quốc tế. Việc cải thiện hiệu suất năng lượng là con đường nhanh, ít tốn kém và hiệu quả nhất để đạt mục tiêu này.

Thực tế quốc tế cho thấy, mô hình Quỹ tiết kiệm năng lượng đã và đang phát huy hiệu quả tại nhiều quốc gia. Tại Thái Lan, Quỹ ENCON vận hành bằng nguồn thu từ thuế nhiên liệu, hỗ trợ đa tầng từ doanh nghiệp đến cộng đồng. Tại bang California (Hoa Kỳ), các quỹ năng lượng sạch hoạt động theo cơ chế đồng tài trợ và hoàn vốn từ phần tiết kiệm được; Các quỹ được ủy quyền cho tổ chức phi lợi nhuận điều hành độc lập. Đức cũng có mô hình phối hợp hiệu quả giữa ngân hàng tái thiết KfW và các cơ quan kỹ thuật trong việc cung cấp gói tín dụng xanh kèm giám sát đầu tư.

Dù vậy, để mô hình này thành công tại Việt Nam, cần nhanh chóng hoàn thiện hành lang pháp lý về thành lập và vận hành Quỹ, xây dựng hệ thống đo lường - báo cáo - xác minh hiệu quả tiết kiệm năng lượng minh bạch. Đồng thời, cần thiết kế cơ chế huy động vốn tư nhân đủ hấp dẫn, tránh lặp lại tình trạng “thiếu đầu vào, kẹt đầu ra” của nhiều Quỹ hiện nay.

Việc thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là bước đi không thể thiếu trong hành trình hướng tới nền kinh tế carbon thấp. Không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh, Quỹ còn là biểu tượng cho sự cam kết mạnh mẽ của Việt Nam với cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Đề xuất thành lập Quỹ không chỉ thể hiện nỗ lực cụ thể trong việc hiện thực hóa các mục tiêu chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, mà còn là một bước đi chiến lược nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Một Quỹ được thiết kế bài bản, vận hành minh bạch và gắn chặt với nhu cầu thực tiễn sẽ là nền móng vững chắc để xây dựng một thị trường năng lượng hiệu quả, linh hoạt và hiện đại tại Việt Nam.