Tận dụng “đòn bẩy” CPTPP, gia tăng xuất khẩu ở thị trường châu Mỹ

Việt Nam “tranh thủ” khá tốt CPTPP

Sau 3 năm thực thi, xuất khẩu Việt Nam sang thị trường CPTPP tăng lên nhanh chóng. Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 45,7 tỷ USD, tăng 18,1% so với năm 2020. Trong 8 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường các nước CPTPP đạt 41 tỷ USD, tăng 38,7% so với cùng kỳ năm 2021, xuất siêu 6 tỷ USD.

Trong bức tranh chung đó, xuất khẩu sang 4 nước đối tác CPTPP thuộc châu Mỹ, gồm Canada, Mexico, Peru, Chile nổi lên với nhiều sắc màu rực rỡ: Năm 2021, kim ngạch xuất khẩu sang 4 quốc gia này đều đạt mức tăng trưởng cao, với kim ngạch 2 chiều khoảng 13,7 tỷ USD, tăng 31,2% so với năm 2020, tăng cao hơn mức tăng chung của kim ngạch xuất nhập Việt Nam với thế giới.

Tại Tọa đàm trực tuyến: Tận dụng “đòn bẩy” CPTPP, gia tăng xuất khẩu sang thị trường châu Mỹ do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 27/10, bà Võ Hồng Anh - Phó Vụ trưởng Vụ thị trường Châu Âu - Châu Mỹ (Bộ Công Thương) - cho biết, châu Mỹ có 4 quốc gia tham gia CPTPP là Canada, Mexico, Peru và Chile. Trong đó, ngoại trừ với Chile là chúng ta đã có FTA song phương kể từ năm 2014; với 3 quốc gia còn lại, đây là lần đầu tiên chúng ta có quan hệ FTA. Những lợi thế về ưu đãi thuế quan trong CPTPP đã đem lại dư địa và tiềm năng rất  tốt để doanh nghiệp Việt có thể khai thác xuất khẩu sang các thị trường mới này.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập - VCCI thông tin, so với những đối tác khác đã phê chuẩn CPTPP thì Việt Nam là nước thành viên tranh thủ được khá tốt thị trường CPTPP để gia tăng thị phần ở châu Mỹ.

Theo thống kê, Việt Nam là thành viên CPTPP đã phê chuẩn duy nhất gia tăng thị phần ở Canada, Mexico. Đối với các nước khác, thị phần đều giảm, hoặc đi ngang. Ví dụ tại Canada, thị phần của Việt Nam năm 2017 là 0,9 %, năm 2019, năm đầu tiên thực thi CPTPP, thị phần của Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Canada tăng lên 1,2% và đến năm 2021 là 1,6%, là nước có tốc độ tăng cao nhất về mặt thị phần. Ở Mexico, năm 2018, thị phần của chúng ta là 0,9 %, đến năm 2021 thị phần của chúng ta tăng lên 1,7%. “Chúng tôi đánh giá hiệu ứng thành công của Việt Nam trong tận dụng cơ hội về thuế quan để tiếp cận thị trường, gia tăng thị phần ở thị trường Châu Mỹ”- bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Ngoài ra, nếu nhìn vào danh sách 10 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của các nước với Việt Nam, có những mặt hàng mà hầu như chỉ có nước ta có, ví dụ như giầy dép, cao su. Có những mặt hàng mà chúng ta có thể trùng với thế mạnh của các đối tác, ví dụ như là đồ gỗ, dệt may, nhưng đa phần, xét sản phẩm cụ thể thì sản phẩm của chúng ta mang sự khác biệt. Vì thế, cơ hội của chúng ta ở các thị trường CPTPP là rất lớn.

Đơn cử như dệt may, 9 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu mặt hàng này sang thị trường Canada đã tăng trưởng tới trên 50% so với cùng kỳ năm 2021. Hay thủy sản cũng là 1 trong mặt hàng tận dụng cơ hội từ CPTPP để gia tăng thị phần tại các nước thành viên CPTPP, nhất là tại khu vực châu Mỹ. Theo bà Lê Hằng -  Giám đốc Truyền thông - Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), trước khi có Hiệp định CPTPP, Canada chiếm 2,7% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam, đến thời điểm này, Canada đã chiếm 3,7%. Tương tự, tỷ trọng của Mexico đã tăng từ 1% lên 1,3%. Riêng cá tra, Mexico là thị trường nhập khẩu số 3 của Việt Nam, chỉ sau Trung Quốc và Mỹ.

Bên cạnh việc gia tăng thị phần, bà Phan Thị Thanh Xuân - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày Túi xách Việt Nam – còn cho rằng, CPTPP đã mang lại ba điểm thay đổi rất lớn đối với ngành da giày. Đó là tăng trưởng xuất khẩu. Trước đây, khối doanh nghiệp ở các nước trong khối CPTPP chỉ chiếm dưới 10% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Đến nay, đã chiếm hơn 14%. Bên cạnh đó, Hiệp định CPTPP yêu cầu đáp ứng quy tắc xuất xứ, đây là động lực thúc đẩy phát triển các nguồn nguyên phụ liệu trong nước, chuỗi sản xuất. Ngoài ra, quá trình đáp ứng các yêu cầu của CPTPP năng lực nội tại của các doanh nghiệp cũng đã được nâng lên rất nhiều.

Tiếp tục tận dụng các ưu đãi thuế quan và đẩy mạnh xuất khẩu

Mặc dù, hơn 3 năm thực thi Hiệp định CPTPP, Việt Nam đã đạt những kết quả nhất định, song các chuyên gia cho rằng, thời gian tới doanh nghiệp phải sẵn sàng trước những cái thách thức mới.

Theo bà Nguyễn Thị Thu Trang, thời gian vừa rồi, Việt Nam tương đối có lợi thế của của người một mình một chợ. Bởi vì, các nước đối thủ cạnh tranh có những sản phẩm hàng hóa tương tự như chúng ta ở khu vực châu Á chưa có FTA với các nước Canada hay Mexico. Từ tháng 8 năm 2022, Hiệp định Thương mại tự do ASEAN – Canada được khởi động, nếu ký kết đi vào thực thi, thì vị trí cạnh tranh so với một số nước khác trong khu vực như Indonesia, hay Philippine sẽ không còn như hiện nay.

"Thời gian gần đây, một số nền kinh tế đã bày tỏ sự quan tâm tới việc gia nhập Hiệp định CPTPP. Sau Vương quốc Anh, đến lượt Thái Lan, Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) Ecuador và Costa Rica... cũng xin gia nhập CPTPP. Nếu những nền kinh tế này được chấp nhận tham gia CPTPP, thì bản đồ cạnh tranh trong CPTPP sẽ thay đổi rất lớn. Trong chừng mực nhất định sẽ ảnh hưởng khá tiêu cực đến lợi thế của Việt Nam trong khu vực này. Vì thế, các doanh nghiệp cần phải có sự chuẩn bị cho thời gian tới"- bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Nhìn trên góc độ kỹ thuật và pháp luật, bà Lê Hằng cũng cho rằng, khó khăn thực sự trong CPTPP là các điều khoản liên quan đến lao động, môi trường và phát triển bền vững, như lao động, làm thế nào để không xảy ra những vi phạm về lao động trẻ em trong nghề cá? Làm sao để gỡ thẻ vàng IUU? Đối tác CPTPP là Nhật Bản cũng bắt đầu áp dụng những quy định xuất xứ đối với một số loài thủy sản khai thác, sau này có thể là những thị trường khác tiếp theo nối quy định. “Do đó, doanh nghiệp phải quan tâm và có những điều chỉnh cho phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong CPTPP”- bà Lê Hằng lưu ý.

Để tiếp tục tận dụng các ưu đãi thuế quan và đẩy mạnh xuất khẩu tới thị trường CPTPP, các diễn giả tham gia tọa đàm đã đưa ra nhiều giải pháp. Cụ thể như nâng cao năng lực, tính cạnh tranh cho doanh nghiệp, nỗ lực đáp ứng các tiêu chuẩn, quy định về xuất xứ hàng hóa, các vấn đề phát triển bền vững, nắm bắt các xu hướng tiêu dùng mới của các thị trường…

Bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam kiến nghị, các cấp, ngành, địa phương cần phát triển ngành công nghiệp phụ trợ để cung cấp nguồn nguyên, phụ liệu phục vụ sản xuất của ngành, tạo động lực gia tăng giá trị xuất khẩu. Ngoài ra, cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc tiếp cận thị trường; chuyển đổi số, tạo nguồn lao động có kỹ năng, tay nghề cao…

Bà Võ Hồng Anh cho biết, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục đẩy mạnh xây dựng thể chế, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; đồng thời, hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp. Bộ sẽ có nhiều giải pháp mới và mạnh mẽ hơn trong việc tháo gỡ những khó khăn của doanh nghiệp.

“Về những khó khăn trong logistics, chúng tôi sẽ làm việc với các bộ, ngành liên quan và các đối tác ở nước sở tại để có thể hỗ trợ các doanh nghiệp đa dạng hóa phương thức vận chuyển, tìm hiểu các tuyến vận tải mới trực tiếp, nhằm tăng khả năng kết nối cho doanh nghiệp tại khu vực này”- bà Võ Hồng Anh nhấn mạnh.