Thúc đẩy xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu vùng Đông Nam Bộ

Ngày 31/7/2024, tại thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị Xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu vùng Đông Nam Bộ theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến. Hội nghị có sự tham dự của trên 300 đại biểu đại diện các cơ quan, doanh nghiệp từ 6 tỉnh, thành vùng Đông Nam Bộ.

Đây là Hội nghị thứ 5 trong chuỗi 6 Hội nghị Xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu các vùng kinh tế trên cả nước được Bộ Công Thương tổ chức trong năm 2024 nhằm trao đổi, thảo luận các giải pháp liên kết vùng trong công tác xúc tiến thương mại, phát triển xuất nhập khẩu.

Còn nhiều lợi thế, tiềm năng

Vùng Đông Nam Bộ gồm thành phố Hồ Chí Minh và 5 tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước, Tây Ninh. Mặc dù chỉ chiếm hơn 7% tổng diện tích và gần 20% dân số cả nước, nhưng vùng Đông Nam Bộ là vùng kinh tế năng động, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng khẳng định: Thời gian qua, khu vực Đông Nam Bộ trở thành vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, đi đầu trong hội nhập, phát triển công nghiệp, thương mại và thu hút đầu tư, với nhiều dự án quy mô lớn, công nghệ cao, tạo ra các sản phẩm có thương hiệu.

Năm 2023, tốc độ tăng trưởng GRDP cả vùng ước đạt 5,06%, cao hơn mức tăng 5,05% của cả nước; thu hút 11.390 triệu USD nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, chiếm 31,1% vốn FDI của nền kinh tế.

Về xuất nhập khẩu, theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất nhập khẩu của vùng năm 2023 đạt 220,5 tỷ USD, 6 tháng đầu năm 2024 đạt 115,7 tỷ USD, chiếm 31% kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước. Hàng hóa xuất khẩu của vùng đã có mặt ở gần 200 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó tập trung ở các thị trường truyền thống, đặc biệt với các thị trường mà Việt Nam đã có hiệp định thương mại tự do như Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN…

Cơ sở hạ tầng của vùng Đông Nam Bộ có sự phát triển rõ nét, phản ánh qua tiến độ xây dựng hàng loạt các dự án quan trọng như: Sân bay Long Thành, nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, đường Vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh, các tuyến cao tốc; việc thúc đẩy các dự án lớn như Trung tâm tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm thương mại tự do tại Bà Rịa-Vũng Tàu (khu Cái Mép - Thị Vải)…

Tại hội nghị, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Chủ tịch UBND Tp. Hồ Chí Minh, cho biết, Tp. Hồ Chí Minh với vai trò là đầu tàu của nền kinh tế, là hạt nhân, cực tăng trưởng của vùng Đông Nam bộ, luôn đi đầu trong việc hội nhập kinh tế quốc tế và tiếp tục giữ vị thế dẫn đầu về kim ngạch xuất nhập khẩu trong nhiều năm qua. Năm 2023 là lần đầu tiên sau nhiều năm, kim ngạch xuất nhập khẩu của thành phố giảm. Bước qua năm 2024, hoạt động xuất khẩu đã phục hồi và tăng trưởng sau khi thích ứng với những biến động lớn của thị trường thế giới.

Tuy nhiên, thế giới vẫn còn nhiều biến động, hoạt động xuất nhập khẩu năm 2024 và những năm tiếp theo dự báo tiếp tục phải đối diện với nhiều thách thức và xu hướng bảo hộ thương mại, yêu cầu của các thị trường nhập khẩu về tiêu chuẩn “xanh”, “bền vững” ngày càng khắt khe.

Do vậy, Tp. Hồ Chí Minh cùng với cộng đồng doanh nghiệp đã và đang phối hợp, tận dụng các nguồn lực tự nhiên (đặc biệt là mặt hàng nông sản, lương thực, thực phẩm...), các hiệp định thương mại tự do (FTA), các chính sách hiện có để đẩy mạnh liên kết và theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh bền vững tạo nên lợi thế cạnh tranh.

Thành phố Hồ Chí Minh đã đặt ra một số nhiệm vụ trọng tâm gồm: Liên kết để phát triển, nhất là tăng cường liên kết giữa nhà nước với nhà nước, doanh nghiệp với doanh nghiệp, doanh nghiệp với nhà nước nói chung và đặc biệt là liên kết trong vùng Đông Nam Bộ; đồng thời theo đuổi chiến lược xuất khẩu xanh bền vững, quan tâm tới “tính xanh” của chuỗi cung ứng và “tính xanh" trong thương mại quốc tế; hướng tới “xanh” hóa sản phẩm - xuất khẩu các sản phẩm có dấu chân carbon thấp, thân thiện với môi trường để xây dựng hình ảnh “xanh” của doanh nghiệp trên thị trường, tạo nên lợi thế cạnh tranh.

“Để thúc đẩy liên kết vùng hiệu quả, chúng ta cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm như: phát triển các sản phẩm chủ lực của vùng, xây dựng các cơ chế hợp tác chặt chẽ, nâng cấp, phát triển hạ tầng giao thông, dịch vụ logistics, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa...”, ông Nguyễn Văn Dũng nhấn mạnh.

Trong khi đó, ông Lê Văn Danh, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu chia sẻ, Bà Rịa – Vũng Tàu từ lâu đã là một trong ba cực tăng trưởng quan trọng của vùng kinh tế trọng điểm Đông Nam Bộ, là cửa ngõ ra biển của các tỉnh phía Nam. Trong giai đoạn sắp tới, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu định hướng phát triển dịch vụ logistics thành một ngành dịch vụ đem lại giá trị giá tăng cao, gắn dịch vụ logistics với phát triển sản xuất hàng hóa, xuất nhập khẩu.

Tuy nhiên, việc phát triển mạng lưới logistics đồng bộ rất cần sự hỗ trợ của cơ quan nhà nước trong việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về dịch vụ logistics; trong đó có cơ chế, chính sách vượt trội để thúc đẩy ngành dịch vụ logistics, hình thành các doanh nghiệp logistics lớn, hoạt động chuyên nghiệp. Song song đó, cần nghiên cứu đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn giúp doanh nghiệp logistics Việt Nam nhanh chóng bắt kịp với các nước, nâng cao tính cạnh tranh, mở rộng thị trường ở cả trong nước, khu vực và quốc tế.

Liên kết sâu, tìm sản phẩm lợi thế nhất của địa phương để xúc tiến thương mại

Bên cạnh những kết quả tích cực, theo Thứ trưởng Phan Thị Thắng, vùng Đông Nam Bộ đang đối mặt với nhiều vấn đề cần giải quyết, trong đó có những vấn đề như: Tốc độ phát triển của vùng thời gian qua chưa tương xứng so với tiềm năng; đóng góp của vùng trong GDP cả nước đang có xu hướng giảm, trong khi các tiềm năng dư địa, lợi thế còn đang rất nhiều, chưa khai thác hết.

Bên cạnh đó, công nghiệp phát triển thiếu bền vững, chủ yếu là gia công, lắp ráp, giá trị gia tăng thấp. Công nghiệp hỗ trợ phát triển chậm; phân bố khu chế xuất, khu công nghiệp chưa hợp lý (khu vực trung tâm vẫn tập trung các khu công nghiệp (KCN) cần nhiều lao động, giá trị gia tăng thấp). Đồng thời, chưa làm chủ được công nghệ cao, công nghệ lõi, công nghệ nguồn trong những ngành chủ lực.

Cùng với đó, mối quan hệ vùng Đông Nam Bộ và liên kết vùng trong lĩnh vực xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu còn chưa được quan tâm thỏa đáng.

Để xúc tiến thương mại thực chất và hiệu quả hơn, theo Thứ trưởng Phan Thị Thắng, các địa phương trong vùng cần có sự liên kết sâu, cùng ngồi lại để tìm ra những sản phẩm lợi thế nhất của địa phương mình để tập trung cho công tác xúc tiến. Chẳng hạn như trong vùng Đông Nam Bộ, Bình Phước có thế mạnh nổi trội về vùng nguyên liệu và chiếm chỉ số xuất khẩu cao đối với cà phê, hạt điều; vùng Đông Nam Bộ cũng là đầu não trung tâm cả nước về logistics… Do đó, các địa phương, hiệp hội trong vùng cần có những đề xuất cụ thể về thế mạnh xúc tiến thương mại để trao đổi cùng Bộ Công Thương. 

Thứ trưởng Phan Thị Thắng đề nghị các Sở Công Thương, Trung tâm Xúc tiến thương mại của vùng Đông Nam Bộ dù đã làm tốt các công tác kết nối giao thương nhưng cần tiếp tục sâu sát hơn để giúp các hiệp hội, doanh nghiệp phát triển hơn nữa, nắm được thông tin về các hiệp định thương mại tự do, các vấn đề phòng vệ thương mại, thị trường nước ngoài, xu hướng vận động của thị trường thế giới. Với doanh nghiệp cần nghiên cứu để liên kết xây dựng vùng nguyên liệu, phát triển sản phẩm, xây dựng thương hiệu, giữ vững uy tín trong toàn bộ chu trình hệ thống kinh doanh.

Đối với các đơn vị của Bộ Công Thương, hội nghị là dịp để lắng nghe ý kiến các địa phương phục vụ công tác điều hành, truyền tải những thông điệp cụ thể tới các địa phương, hỗ trợ địa phương chủ động hơn trong công tác xúc tiến thương mại. Thứ trưởng Phan Thị Thắng gợi ý các hội nghị xúc tiến kỳ tới có thể nghiên cứu bàn thảo kỹ hơn về một vài lĩnh vực chuyên sâu nhằm tìm ra những giải pháp cụ thể hơn, hỗ trợ tốt hơn cho các địa phương, doanh nghiệp trong vùng có khả năng đối phó và thích ứng với tình hình kinh tế thế giới luôn luôn biến động gây tác động tới Việt Nam.

Cũng tại hội nghị, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại thông tin thêm, gần đây, các địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp đều phản ánh nhiều về vấn đề dữ liệu thị trường. Cục Xúc tiến thương mại đã xây dựng xong nền tảng hệ thống thông tin dữ liệu quản trị và xúc tiến thương mại, cho phép nhiều cơ quan liên quan như các Sở Công Thương, Trung tâm Xúc tiến thương mại địa phương, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, Hiệp hội ngành hàng đều có thể tham gia cập nhật thông tin, dữ liệu vào hệ thống để cập nhật thông tin thị trường và cùng làm giàu dữ liệu cho hệ thống. Cục Xúc tiến thương mại sẽ tổ chức hướng dẫn cho các bên liên quan tham gia vận hành và khai thác hệ thống.

Ông Vũ Bá Phú cũng đề nghị các cơ quan, tổ chức trong vùng Đông Nam bộ khi có bất cứ kế hoạch hoặc chương trình xúc tiến thương mại quy mô quốc gia, quốc tế lớn nào đều cần thông báo và có sự tham gia phối hợp tổ chức của Bộ Công Thương.

Từ hoạt động Hội nghị Xúc tiến thương mại và phát triển xuất nhập khẩu cho 6 vùng, Bộ Công Thương đang xây dựng kế hoạch tổ chức chuỗi hoạt động xúc tiến thương mại và đầu tư ở thị trường nước ngoài theo quy mô vùng cho 6 vùng kinh tế, nhằm quảng bá, góp phần xây dựng thương hiệu các nhóm sản phẩm chủ lực, thu hút đầu tư chung cho cả vùng. Chương trình này sẽ bắt đầu được thử nghiệm từ năm 2025, ông Vũ Bá Phú cho biết và đề nghị các địa phương trong vùng ủng hộ và hưởng ứng tham gia.

Bên lề Hội nghị, hơn 80 doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức xúc tiến thương mại của 6 vùng Đông Nam Bộ đã tham gia trưng bày, quảng bá đa dạng các sản phẩm, dịch vụ đặc trưng, thế mạnh, có khả năng xuất khẩu đi nhiều thị trường trên thế giới của các địa phương, doanh nghiệp trong vùng, tạo cơ hội kết nối giao thương giữa các nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ của vùng Đông Nam Bộ với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu và tổ chức xúc tiến thương mại.