Phát triển sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, điện đại hóa

Hội thảo chuyên đề số 2 trong chuỗi sự kiện thuộc Diễn đàn cấp cao thường niên lần thứ ba về công nghiệp 4.0 với chủ đề “Phát triển sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã được diễn ra chiều 9/11, tại Hà Nội. Hội thảo được tổ chức theo hình thức trực tiếp và trực tuyến do Ban Kinh tế Trung ương chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, Hội tự động hóa Việt Nam đồng tổ chức.

Đồng chủ trì Tọa đàm có các đồng chí: Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương; đồng chí Nguyễn Quân, Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, Chủ tịch Hội tự động hóa Việt Nam; đồng chí Dương Duy Hưng, Trợ lý Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương và đồng chí Đào Trọng Cường, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương cùng với sự tham gia của đại diện một số bộ, ngành liên quan và hơn 80 đại diện các đại sứ quán, lãnh đạo các ban bộ, ngành Trung ương và địa phương; Các nhà khoa học đến từ các viện nghiên cứu, trường đại học; Lãnh đạo các tập đoàn, doanh nghiệp sản xuất lớn và các đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ cùng hơn 600 đại biểu tham dự trực tuyến tại các điểm cầu.

Vai trò quan trọng

Tại hội thảo, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển nhấn mạnh việc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng với yêu cầu đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá trên nền tảng của tiến bộ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; thực hiện Nghị quyết 23- NQ/TW ngày 22/3/2018 của Bộ Chính trị về định hướng xây dựng chính sách phát triển công nghiệp quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tập trung vào việc  đẩy nhanh tích hợp công nghệ thông tin và tự động hoá trong sản xuất công nghiệp nhằm tạo ra các quy trình sản xuất thông minh, mô hình nhà máy thông minh, phát triển sản xuất các sản phẩm, thiết bị thông minh.

Ông Nguyễn Đức Hiển cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp công nghệ thông tin tại Việt Nam là nền tảng tốt cho đẩy mạnh hoạt động sản xuất thông minh. Các doanh nghiệp trong nước đã mạnh dạn phát triển sản xuất thông minh với hệ điều hành sản xuất trên nền tảng số hóa, kết nối với các dây chuyền tự động toàn nhà máy với thông tin xuyên suốt chuỗi giá trị, từ đặt hàng cho đến sản xuất như Thaco Madaz, Tổ hợp sản xuất ô tô Vinfast tại Khu kinh tế Cát Hải (Hải Phòng), nhà máy sữa Vinamilk tại Bình Dương, giàn khoan tự nâng của Tập đoàn viễn thông quân đội Viettel,…

Dù vậy, nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới khu vực Đông Á - Thái Bình Dương mới công bố tháng 11/2021 cho thấy, công nghiệp chế biến chế tạo của các doanh nghiệp Việt Nam 70% sử dụng máy móc do con người điều khiển, 20% được làm thủ công, chỉ 9% sử dụng máy móc được điều khiển bằng máy vi tính và dưới 1% sử dụng công nghệ tiên tiến hơn như robot, sản đắp lớp 3D. Hơn 75% doanh nghiệp vừa và nhỏ, 2/3 doanh nghiệp lớn được khảo sát hoài nghi về lợi ích kinh tế của việc đầu tư vào công nghệ mới. 

Trong khi đó, theo báo cáo của CSIRO, Úc và Bộ Khoa học và Công nghệ công bố tháng 11/2021, một phần nhỏ các doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo; cùng với tỷ lệ doanh nghiệp có R&D trong các ngành sản xuất còn rất thấp như: ngành sản xuất thiết bị điện 17%, ngành sản xuất hóa chất 15%, ngành sản xuất chế biến thực phẩm 9%, ngành sản xuất sản phẩm từ cao su và nhựa 7%, ngành sản xuất da và sản phẩm có liên quan 6%, ngành dệt may 5%. 

“Thực tế cho thấy phát triển sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 sẽ phải đối diện với nhiều khó khăn và thách thức”, ông Nguyễn Đức Hiển nhận định.

Hơn bao giờ hết, tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần được đặt trong xu thế phát triển công nghiệp toàn cầu và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Phát triển sản xuất thông minh cần gắn với quá trình tái cơ cấu lại ngành công nghiệp và nâng cao trình độ công nghệ, nâng cao tính tự chủ của nền kinh tế và khả năng tham gia sâu, có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhấn mạnh vai trò của sản xuất thông minh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN, Bộ Công Thương - ông Đào Trọng Cường cho rằng, đây vừa là cơ hội vừa là thách thức để nước ta đẩy mạnh chuyển dịch từ lắp ráp, gia công sang sản xuất sản phẩm theo hướng “Make in Viet Nam”; Đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, thiết kế tại Việt Nam và sản xuất tại Việt Nam; Làm chủ các công nghệ sản xuất tiên tiến; đẩy mạnh R&D trong sản xuất các thiết bị số như điện thoại thông minh, tivi thông minh, máy tính bảng, các thiết bị IoT tại Việt Nam.

Nhiều giải pháp đồng bộ từ Bộ Công Thương

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã có sự vào cuộc nhanh chóng để triển khai nhiều giải pháp đồng bộ trên cơ sở cụ thể hóa các định hướng chiến lược của Đảng và chỉ đạo của Chính phủ trong đồng hành cùng doanh nghiệp chủ động tham gia vào CMCN 4.0, tận dụng các cơ hội mà cuộc cách mạng này mang lại thông qua: tuyên truyền phổ biến thông tin; hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp bắt kịp CMCN 4.0 và chuyển đổi số; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo; phát triển nguồn nhân lực; hợp tác quốc tế.

Trong đó, Bộ Công Thương đặc biệt quan tâm đến triển khai các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nhanh nhất những ứng dụng công nghệ mới, hiện đại phục vụ cho quá trình chuyển đổi số và thúc đẩy sản xuất thông minh.

Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN, Bộ Công Thương Đào Trọng Cường phát biểu tại hội nghị

Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN Đào Trọng Cường cho biết, ở giai đoạn đầu, Bộ Công Thương đã tập trung triển khai vào cung cấp các giải pháp kết nối các doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp hàng đầu của nước ngoài về lĩnh vực phát triển sản xuất thông minh, từ đó định hình và xác định được hướng đi phù hợp để triển khai các mô hình thí điểm ứng dụng công nghệ 4.0, sản xuất thông minh tại một số doanh nghiệp.

Nhiều doanh nghiệp đã phối hợp với Vụ Khoa học và Công nghệ để triển khai các dự án xây dựng hệ thống quản trị sản xuất, ứng dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT), dự án nâng cao năng suất lao động và chất lượng sản phẩm,… qua đó thu được kết quả ấn tượng, đánh dấu bước tiến mới trong chiến lược chuyển đổi số tại doanh nghiệp.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đã xây dựng và trình Thủ tướng  phê duyệt Đề án Hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ 4.0, thực hiện chuyển đổi số để phát triển sản xuất thông minh giai đoạn 2021-2030. Với quan điểm đặt doanh nghiệp ở vị trí trung tâm, Đề án sẽ tập trung vào giải quyết những thách thức, khó khăn còn tồn tại của các doanh nghiệp trong ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số cũng như triển khai các giải pháp sản xuất thông minh từ nhiều góc độ khác nhau. Trong đó, đặc biệt nhấn mạnh đến phát triển hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp một cách đầy đủ, toàn diện.

Trên cơ sở Đề án, Bộ Công Thương sẽ tập trung giải quyết 2 nhóm vấn đề lớn trong thời gian tới để hỗ trợ doanh nghiệp quyết liệt:

Thứ nhất, thiết lập cơ chế, môi trường chính sách thuận lợi cho các hoạt động ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của các doanh nghiệp, đồng thời có chính sách ưu tiên mang tính đặc thù cũng như là đột phá về hoạt động khoa học công nghệ, về chuyển đổi số đối với các doanh nghiệp nói riêng và hình thành được liên minh công nghiệp và công nghệ số, qua đó liên kết phát triển sản xuất theo chuỗi.

Thứ hai, hỗ trợ và phát triển năng lực toàn diện cho các doanh nghiệp phát triển nguồn lực số và hình thành các nguồn tài nguyên, hạ tầng số dùng chung, đầu tư phát triển hạ tầng và công cụ, giải pháp công nghệ cho các doanh nghiệp. Triển khai một số dự án chuyển đổi số có tính đại diện để đảm bảo tính lan tỏa, nhân rộng các mô hình đã triển khai, gia tăng hiệu quả thực tiễn.

Cũng tại hội thảo, các diễn giả đã trao đổi những vấn đề về sản xuất thông minh trên thế giới; Chia sẻ kinh nghiệm giữa các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam về ứng dụng công nghệ số trong sản xuất thông minh, những kinh nghiệm trong việc thiết lập mô hình sản xuất và chuyển đổi số trong doanh nghiệp; Khai thác công nghệ số trong tối ưu hóa vận hành nền sản xuất; Xây dựng nhà máy thông minh trên nền tảng cũ; Số hóa chuỗi cung ứng nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất.