Tiết kiệm năng lượng cho ngành công nghiệp Việt Nam phát triển bền vững

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng khẳng định, an ninh năng lượng và phát triển ngành năng lượng bền vững luôn là mối quan tâm hàng đầu của Chính phủ Việt Nam. Bộ Công Thương đảm nhận trọng trách điều hành, cung ứng đủ năng lượng cho quốc gia, đáp ứng nhu cầu cho phát triển đất nước.

Theo quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 – 2020 có xét đến năm 2030 điều chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 18 tháng 3 năm 2016 (Quy hoạch điện VII điều chỉnh) thì từ nay đến năm 2030, năng lượng phải đáp ứng đủ nhu cầu điện cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước với mức tăng trưởng GDP bình quân khoảng 7,0%/năm. Cũng theo kịch bản này thì nhu cầu điện thương phẩm các năm 2020, 2025, 2030 sẽ tương ứng là 235 tỷ kWh, 352 tỷ kWh và 506 tỷ kWh (tổng sản lượng điện thương phẩm năm 2018 đạt 192,93 tỷ kWh).

Tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện toàn quốc trong các giai đoạn tới mặc dù sẽ giảm đáng kể so với trước đây nhưng vẫn ở mức rất cao nếu so sánh với các nước trên thế giới, cụ thể là 10,6%/năm (giai đoạn 2016 - 2020), 8,5%/năm (giai đoạn 2021-2025) và 7,5%/năm (giai đoạn 2026 - 2030). Nếu tổng công suất đặt của toàn hệ thống hiện nay là khoảng 54.000 MW (bao gồm cả năng lượng tái tạo) thì đến năm 2020 sẽ đạt khoảng 60.000 MW và dự kiến lên đến 129.500 MW vào năm 2030. Đây là một thách thức lớn đặt ra với ngành năng lượng trong việc đảm bảo thu xếp và huy động nguồn vốn đầu tư rất lớn để mở rộng, nâng cấp lưới điện truyền tải, phân phối, đầu tư, phát triển nguồn điện mới cũng như cung ứng đủ các nguồn năng lượng sơ cấp cho các nhà máy điện.

Trong bối cảnh hiện nay khi Quốc hội đã thông qua chủ trương tạm dừng các dự án điện hạt nhân; Các nguồn thủy điện quy mô lớn và trung bình hầu như đã được khai thác hết; Tiềm năng, trữ dầu và khí đốt sẽ sớm suy giảm, năng lượng tái tạo chưa thể đáp ứng ngay với quy mô lớn do giá thành còn cao thì việc thúc đẩy các hoạt động, giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là giải pháp có tính kinh tế cao, cần được ưu tiên, đẩy mạnh thực hiện trong ngay thời gian trước mắt.

Các chương trình, hoạt động về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nếu được tổ chức và thực hiện tốt sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn nguồn năng lượng của quốc gia, giúp cho nền kinh tế phát triển bền vững và bảo vệ môi trường, giúp thực hiện cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính để ứng phó với hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực liên tục để tăng cường hiệu quả sử dụng năng lượng. Ngày 14 tháng 4 năm 2006, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 79/2006/QĐ-TTg về việc triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2006 - 2015. Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được thiết kế nhằm dỡ bỏ các rào cản, tạo bước chuyển biến đột phá trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Chương trình được triển khai thực hiện thành công và đã đạt mục tiêu tiết kiệm được 3,4% tổng mức tiêu thụ năng lượng toàn quốc trong giai đoạn 2006 – 2010, tương đương với 4,9 triệu tấn dầu quy đổi (TOE) và tiết kiệm được 5,65% trong giai đoạn 2011-2015, tương đương với 11,261 triệu TOE.

Một trong những kết quả thành công của Chương trình là đã giúp xây dựng, thể chế hóa chính sách của Nhà nước về thúc đẩy các hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bằng Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật đã được Quốc hội khóa 12 thông qua năm 2010 và có hiệu lực từ 01 tháng 01 năm 2011. Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả quy định quyền và trách nhiệm và của các Bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các tổ chức, cá nhân sử dụng năng lượng trong việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cũng như các biện pháp thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế và của toàn xã hội. Hệ thống các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bao gồm các Nghị định, Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Thông tư và các văn bản hướng dẫn của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành về việc triển khai thực hiện Luật cũng đã được xây dựng và kiện toàn, góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các chương trình, hoạt động trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Nhằm tiếp nối các kết quả thành công đạt được của Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 1 và giai đoạn 2, đồng thời đưa ra một kế hoạch và chiến lược dài hạn với định hướng rõ ràng cho các hoạt động sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại Việt Nam, Bộ Công Thương đã xây dựng “Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030”.

Ngày 13 tháng 3 năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 280/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình. Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 đề ra các giải pháp toàn diện và đồng bộ trong việc: (i) Xây dựng, kiện toàn và thực thi mạnh mẽ các quy định pháp luật về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; (ii) Thiết lập các cơ chế ưu đãi, khuyến khích, các hỗ trợ về kỹ thuật, tài chính để thúc đẩy việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng trên tất cả các mặt của nền kinh tế và của toàn xã hội. Để triển khai thực hiện đồng bộ và hiệu quả Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trên phạm vi cả nước, Bộ Công Thương hiện đang phối hợp với các Bộ, ngành và hướng dẫn các địa phương xây dựng kế hoạch thực hiện cho giai đoạn 1 của Chương trình, từ nay đến năm 2025.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng

Thứ trưởng Bộ Công Thương nhấn mạnh, Hội nghị ngày hôm nay là cơ hội để chúng ta lắng nghe quan điểm, ý kiến của đại diện các Bộ, Ban ngành trung ương và địa phương, các chuyên gia, các hội, hiệp hội và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp để chúng ta có cái nhìn toàn cảnh về mục tiêu, những thuận lợi, khó khăn trong việc phát triển bền vững ngành năng lượng trong giai đoạn tới; vai trò của sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong việc đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững ngành năng lượng cũng như các giải pháp cần thực hiện để đạt được mục tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm cường độ năng lượng quốc gia cũng và thực hiện thành công Chương trình Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết thêm, Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 đặt ra mục tiêu tổng quát: một là, huy động mọi nguồn lực trong nước và quốc tế cho thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua việc triển khai đồng bộ các giải pháp quản lý nhà nước, hỗ trợ kỹ thuật, nghiên cứu KHCN và phát triển sản phẩm, chuyển đổi thị trường, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; hai là, hình thành thói quen sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong mọi hoạt động xã hội; giảm cường độ năng lượng trong các ngành nghề, lĩnh vực kinh tế; TKNL trở thành hoạt động thường xuyên đối với các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm và các ngành kinh tế trọng điểm tiêu thụ nhiều năng lượng, hướng tới mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Theo ông Trịnh Quốc Vũ, tiết kiệm năng lượng trong bối cảnh hiện nay là giải pháp có ý nghĩa quan trọng và có tác động to lớn đối với nền kinh tế đất nước.

Đồng tình với quan điểm của Đại diện Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân nhấn mạnh, sự quan tâm của các doanh nghiệp và người dân đối với vấn đề tiết kiệm năng lượng còn thấp, các công trình nghiên cứu, đề tài khoa học đề cập đến các vấn đề này cũng không nhiều. Do đó, muốn tuyên truyền, đẩy mạnh sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong mọi hoạt động xã hội thì cần nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, người dân, đồng thời các nhà khoa học trong lĩnh vực điện, năng lượng cũng nên tập trung nghiên cứu về vấn đề này nhiều hơn nữa..

Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát

Kết luận tại Diễn đàn, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát cho rằng, cần có sự đồng thuận cao giữa các Bộ, ngành để thúc đẩy chủ trương sử dụng tiết kiệm năng lượng hiệu quả. Theo đó, ưu tiên hàng đầu về thực hiện chiến lược về năng lượng để góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước nhanh và bền vững hơn.

Tuy nhiên, ông Cao Đức Phát cũng chỉ ra 4 yếu tố cần khắc phục trong sử dụng năng lượng tiết kiệm vào hiệu quả: Nhận thức, cơ chế chính sách, quản lý, khoa học công nghệ. Do đó, để nâng cao hiệu quả về sử dụng năng lượng thì phải xử lý tồn tại tại 4 lĩnh vực đó.

Tiếp thu ý kiến của Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Cao Đức Phát, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cho rằng, thị trường tiết kiệm năng lượng hiện nay được đánh giá có dư địa rất lớn và hoàn toàn triển khai hiệu quả rất cao. Vì vậy, trong thời gian tới, giải pháp cần triển khai thực hiện đó là hoàn thiện, xây dựng, đồng bộ cơ chế thị trường năng lượng, trong đó, cơ chế vừa phải tạo ra động lực vừa là áp lực, để cả giai đoạn năm 2019 -2030 phải tiết kiệm 8-10% tổng năng lượng tiêu thụ tại Việt Nam.