Hàng Việt Nam đã “tấn công tổng lực” vào thị trường châu Mỹ như thế nào nhờ CPTPP?

Hiệp định đặc biệt với kết quả đặc biệt

Bà Nguyễn Thị Thu Trang chỉ rõ, CPTPP là một hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tiêu chuẩn cao đầu tiên mà chúng ta thực hiện. Đặc điểm này phản ánh liên quan đến quá trình thực thi. Bởi nếu đứng từ góc độ về thương mại thì trong so sánh với các hiệp định thương mại tự do đã có trước đó, trừ trong khuôn khổ ASEAN, có thể nói mức độ tự do hóa, mức độ các nước thành viên trong CPTP cam kết mở cửa thị trường hàng hóa dành cho nhau cao nhất trong số các hiệp định đã có trước đó.

Da giày là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực sang khối CPTPP

“Tính tiêu chuẩn cao này thể hiện ở mức độ mà các nước cam kết liên quan đến việc giảm bớt, hoặc loại bỏ các hàng rào phi thuế quan đối với thương mại hàng hóa. Điều này làm nên khác biệt lớn trong thực thi CPTPP so với thực thi các hiệp định thương mại trước CPTPP” – bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Điểm thứ hai liên quan đến sự khác biệt giữa hiệp định này với 11 hiệp định đã có trước. Đó là từ góc độ đối tác, bởi đối tác của CPTPP không phải là mới. Có 7/10 đối tác CPTPP là những đối tác mà nước ta đã có ít nhất là một hiệp định thương mại tự do chung. Tuy nhiên, CPTPP lại là Hiệp định thương mại lớn đầu tiên, giống như sự “tấn công tổng lực” vào thị trường Châu Mỹ.

Thực tế, thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, sau 5 năm kể từ khi có hiệu lực vào tháng 1 năm 2019, CPTPP đã đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy thương mại của Việt Nam với các thị trường khu vực Châu Mỹ, đặc biệt là các thị trường thành viên gồm: Canada, Mexico, Chile, và Peru (trong đó Canada, Mexico và Peru là các thị trường lần đầu tiên có quan hệ FTA với Việt Nam).

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu sang các thị trường CPTPP khu vực châu Mỹ đã tăng 56,3%, từ 8,7 tỉ USD năm 2018 lên đến 13,6 tỉ USD năm 2023 mặc dù đây là giai đoạn có nhiều thách thức như suy thoái kinh tế toàn cầu và đại dịch Covid-19. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này tăng gần gấp đôi, từ 6,3 tỷ USD vào năm 2018 lên 11,7 tỷ USD năm 2023. Xuất siêu ở các thị trường này cũng tăng gần gấp 3 lần, từ 3,9 tỷ USD lên 11,01 tỷ USD, góp phần tích cực cho ổn định kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong thời gian qua. Kết quả này đã góp phần đáng kể vào thương mại của Việt Nam với khu vực châu Mỹ nói chung, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2023 đạt 137,7 tỉ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 114, 5 tỉ USD.

Về các khối thị trường, trước đó, chúng ta đã có Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Chile nhưng là hiệp định truyền thống và ở quy mô nhỏ. Với CPTPP, lần đầu tiên chúng ta cùng lúc tiếp cận hai thị trường ở Nam Mỹ là Peru và Chile, cùng với 2 thị trường ở phía Bắc Mỹ là Canada và Mexico. Chính điều này tạo ra cơ hội rất lớn cho Việt Nam để tiếp cận thị trường mới, nhiều tiềm năng và cũng có thử thách, bởi vì xuất phát từ tính mới của hiệp định.

Theo Vụ Thị trường châu Âu, châu Mỹ, Bộ Công Thương, trải qua ba năm thực thi Hiệp định CPTPP, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường CPTPP ở khu vực châu Mỹ có mức tăng trưởng hết sức ấn tượng, đặc biệt là các thị trường như Canada, Mexico, Chile... Những kết quả này cho thấy, Hiệp định CPTPP đã có những tác động tích cực, dù là trực tiếp hay gián tiếp tới xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này.

Về cơ cấu mặt hàng xuất khẩu của chúng ta sang các thị trường này chủ yếu là nhóm điện thoại và linh kiện; máy móc, phụ tùng; dệt may; da giày…

Khẳng định lợi thế không chỉ đến từ con số kim ngạch, bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày Túi xách Việt Nam phân tích, CPTPP đã mang lại ba điểm thay đổi rất lớn đối với ngành da giày.

Đầu tiên, đó là tăng trưởng xuất khẩu. Trước đây, khối doanh nghiệp ở các nước trong khối CPTPP chỉ chiếm dưới 10% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Đến nay, đã chiếm hơn 14%.

Thứ hai, hiệp định CPTPP yêu cầu đáp ứng quy tắc xuất xứ. Điều này là động lực thúc đẩy phát triển các nguồn nguyên phụ liệu trong nước, chuỗi sản xuất. Đặc biệt, chuỗi cung ứng nguyên phụ liệu đã được đầu tư nhiều hơn tại Việt Nam trong thời gian qua.

Thứ ba, quá trình đáp ứng các yêu cầu của CPTPP năng lực nội tại của các doanh nghiệp cũng đã được nâng lên rất nhiều. Cụ thể, hoạt động về thủ tục xuất nhập khẩu, đáp ứng tiêu chí của thị trường, yêu cầu của thị trường xuất khẩu, đã giúp doanh nghiệp phải thay đổi, đầu tư phát triển trong giai đoạn vừa qua.

Tận dụng hơn nữa CPTPP

Mặc dù xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường CPTPP ở khu vực Châu Mỹ là có những bước tăng trưởng rất là tốt trong thời gian vừa qua, tuy nhiên, vẫn phải nhìn nhận rằng dư địa và tiềm năng của thị trường để khai thác vẫn còn lớn và chúng ta có thể làm tốt hơn nữa. Đặc biệt, cả bốn nước CPTPP tại khu vực Châu Mỹ đều là những nước có độ mở nền kinh tế tương đối cao. Đơn cử, Canada có tới 15 FTA, hay Chile có tới 29 FTA… Do đó, phải làm thế nào để có thể tận dụng được những liên kết về về kinh tế này, để có thể thúc đẩy xuất khẩu hàng sang những nước khác ở trong khu vực Châu Mỹ.

Do đó, đại diện Vụ thị trường châu Âu, châu Mỹ cho rằng, các doanh nghiệp có thể nghiên cứu về việc tận dụng CPTPP để thâm nhập các khu vực thị trường khác. Ví dụ như là Canada, Mexico, là cửa ngõ để thâm nhập vào thị trường Bắc Mỹ của Hoa Kỳ.

Các doanh nghiệp có thể xem xét, kết hợp, hợp tác sản xuất kinh doanh, xuất khẩu nguyên phụ liệu sang Mexico, sau đó cùng hợp tác sản xuất và hoàn thiện sản phẩm, sau đó tiếp tục xuất khẩu sang một nước khác mà Mexico có FTA. Với điều kiện chúng ta đáp ứng được quy tắc về mặt xuất xứ của các FTA đó thì sẽ có thể tận dụng được các ưu đãi thuế quan với nước thứ 3.

Đối với Chile  và Peru cũng như vậy. Thông qua Chile và Peru, chúng ta có thể tận dụng để thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường các nước Nam Mỹ khác bởi Chile họ có FTA với cả khối thị trường chung Nam Mỹ MERCOSUR.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang chia sẻ thêm, thời gian tới doanh nghiệp phải sẵn sàng trước những thách thức mới. Thời gian vừa rồi, chúng ta tương đối nhiều lợi thế khi “một mình một chợ”. Bởi vì, các nước đối thủ cạnh tranh có những sản phẩm hàng hóa tương tự như chúng ta ở khu vực ASEAN, châu Á thì họ chưa có hiệp định với các nước như là Canada hay Mexico. Vì thế, những sản phẩm hàng hóa mà chúng ta có lợi thế gần như chúng ta có ưu thế tuyệt đối với ưu đãi thuế quan CPTPP.

Những biến động về địa chính trị, yếu tố khác sẽ ảnh hưởng đến lợi thế của chúng ta trong việc tận dụng CPTP ở thị trường này, nói một cách ngắn gọn, lợi thế vẫn đang là một trong những ưu điểm của chúng ta ở thị trường này, nhưng nó không kéo quá dài, vì thế các doanh nghiệp phải tận dụng mọi cơ hội ở thời điểm hiện tại. Đồng thời chuẩn bị nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn tới, khi các lợi thế không còn nhiều.