Tăng thuế TTĐB thuốc lá: Sẽ tăng thu, hay giảm thu ngân sách?

Ngày 15/11/2014, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Hội trường dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt. Buổi thảo luận ghi nhận những ý kiến còn khác nhau của các đại biểu Quốc hội đối với việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc là và rượu bia.

Tăng thuế nhằm điều chỉnh định hướng tiêu dùng

Theo tờ trình của Chính phủ về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, qua rà soát, tổng kết, đánh giá và dự báo tình hình phát triển kinh tế - xã hội cho thấy,mức điều tiết đối với 13 nhóm trong tổng số 16 nhóm hàng hóa, dịch vụ chịu thuế được quy định trong Luật thuế tiêu thụ đặc biệt hiện hành tiếp tục phù hợp với sự phát triển của kinh tế, xã hội trong những năm tới.

Còn đối với ba nhóm hàng hóa là thuốc lá, bia và rượu, cần điều chỉnh tăng thuế suất để nâng cao tác dụng hạn chế tiêu dùng. Theo đó, đối với mặt hàng thuốc lá, Chính phủ đề xuất phương án lộ trình tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá như sau: từ ngày 1/1/2016 tăng từ 65% lên 70%; từ ngày 1/1/2019 tăng từ 70% lên 75%. Đối với mặt hàng bia, từ ngày 1/7/2015 tăng từ 50% lên 55%; từ ngày 1/1/2017 tăng lên 60%; và từ ngày 1/1/2018 tăng lên 65%.

Các đại biểu Lê Thị Công (Bà Rịa - Vũng Tàu), Đỗ Thị Hoàng (Quảng Ninh), Nguyễn Thị Khá (Trà Vinh) bày tỏ sự đồng tình với việc tăng thuế đối với mặt hàng thuốc lá. Việt Nam hiện đang thuộc nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Theo Điều tra toàn cầu năm 2010 về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành (trên 15 tuổi) tại Việt Nam (GATS), tỷ lệ người hút thuốc lá ở độ tuổi từ 15 trở lên là 47,4% đối với nam giới, 1,4% đối với nữ giới và tỷ lệ hút thuốc lá chung là 23,8 % (tương đương với 15,3 triệu người); hiện có 67,6% người không hút thuốc lá. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong trên thế giới. Việc sử dụng thuốc lá gây ra 25 loại bệnh khác nhau, như ung thư phổi, ung thư thanh quản, ung thư khoang miệng, ung thư da, các bệnh tim mạch. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá là cần thiết để giảm tỷ lệ người hút thuốc lá và bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Theo Đại biểu Lê Khánh Nhung (Quảng Bình): mục tiêu của dự Luật là để tăng giá bán lẻ, giảm số lượng người tiêu dùng thì mức thuế tiêu thụ đặc biệt phải tăng cao hơn mới đảm bảo được mục tiêu này. Đại biểu Trần Quang Chiểu đề nghị cần tính toán nâng thuế đối với thuốc lá và lộ trình ngắn lại. Tăng thuế không phải vì lý do ngân sách thay đổi khi nâng thuế tiêu thụ đặc biệt mà là vì đời sống xã hội. Giai đoạn hiện nay hữu hiệu nhất là tăng thuế, tăng giá để hạn chế người học hút. Còn những người hút rồi thì không thể hạn chế sử dụng được.

Đồng tình với ý kiến của các đại biểu trên, ông Bùi Mạnh Hùng, đại biểu tỉnh Bình Phước cho rằng: Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nói chung là góp phần điều chỉnh định hướng tiêu dùng, riêng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng thuốc lá còn bảo vệ sức khỏe. Do vậy, chúng ta không nên cân nhắc việc nếu tăng thuế với thuốc lá sẽ được hoặc mất (nếu có) bao nhiêu ngân sách.

Tăng thuế sẽ tăng thu, hay giảm thu ngân sách?

Bên cạnh các ý kiến ủng hộ việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt các mặt hàng nêu trên, một số đại biểu tỏ ra băn khoăn với tờ trình của Chính phủ.

Những ý kiến băn khoăn cho rằng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng này cần cân nhắc, thận trọng bởi đây là những ngành công nghiệp lớn, đã có những đóng góp nhất định cho xã hội như giải quyết công ăn việc làm, đóng góp cho ngân sách Nhà nước. Việc tăng thuế không phải là biện pháp hữu hiệu nhất nhằm ngăn chặn việc hút thuốc lá và uống rượu bia; đồng thời còn gây tác động đến công ăn việc làm của số lượng lớn lao động. Các đại biểu Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ làm rõ và có những tính toán về tác động sau khi tăng thuế các mặt hàng này đối với sản xuất trong nước, việc làm của người lao động.

Một số đại biểu cho rằng, việc chỉ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá hay các mặt hàng rượu, bia mà không kèm theo các giải pháp khác sẽ khó đem lại kết quả như mong muốn.

Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương (Ninh Thuận) nói: “Tác hại của thuốc lá là điều không phải bàn cãi, nhưng để hạn chế tác hại của thuốc lá hay giảm số lượng người hút thuốc thì đòi hỏi những giải pháp đồng bộ chứ coi tăng thuế là giải pháp hữu hiệu nhất như có đại biểu đã nói thì không phải. Có đại biểu muốn tăng thuế thuốc lá càng cao càng tốt, thậm chí muốn tăng thuế thuốc lá lên cả 100% và hơn nữa. Tôi nghĩ không nên phủ nhận sự đóng góp của nó đối với xã hội. Chúng ta biết hút thuốc lá có hại nhưng để giảm số người hút thuốc cần có nhiều giải pháp. Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá đưa ra nhiều quy định nhưng việc thực hiện chưa triệt để. Việc tăng thuế không thể là giải pháp thay thế cho các biện pháp quản lý nhà nước về thói quen sử dụng thuốc lá”.

Ông cũng cho rằng, việc tăng thuế chắc chắn có ảnh hưởng không nhỏ đến các ngành sản xuất này, làm giảm thu ngân sách, việc làm ở các địa phương. Tăng thuế lên càng cao, nạn buôn lậu càng phát triển. Người dân có thể chuyển sang tiêu dùng sản phẩm tự nấu hoặc tiêu thụ sản phẩm nhập lậu độc hại hơn. Đồng tình với lộ trình tăng thuế, song đại biểu Nguyễn Sĩ Cương đề nghị cần có đánh giá lại tác động của việc tăng thuế để đề ra lộ trình phù hợp hơn. Việc đánh giá tác động mà chỉ sẽ diễn ra trong vài năm tới không phải là dễ nhưng có đánh giá đúng tác động thì mới đề ra và có giải pháp đồng bộ nhất là việc chuyển đổi cây trồng, tạo công ăn việc làm cho người lao động. Theo ông: “cần kéo dài lộ trình dài hơn so với đề xuất trong dự thảo luật”.

Đại biểu Bùi Văn Xuyền (Thái Bình) cho biết: qua tiếp xúc cử tri và một số cơ quan chức năng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng rượu bia cần được cân nhắc. Mặc dù thuế tiêu thụ đặc biệt là sắc thuế đánh trực tiếp vào người tiêu dùng, nhưng trước mắt nó làm tăng giá các mặt hàng sản xuất, tác động trực tiếp đến các ngành sản xuất, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của người lao động.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hải (Hòa Bình) bày tỏ quan điểm: áp thuế tiêu thụ đặc biệt cũng là định hướng sản xuất tiêu dùng trong nước, song trong tờ trình của Chính phủ chưa làm rõ được các thông tin, số người sẽ giảm hút thuốc lá, hoặc sản xuất, nhập khẩu bia rượu sẽ giảm bao nhiêu. Thừa nhận đây là việc không dễ, song đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, Chính phủ cần phải có tính toán và phải làm rõ được câu trả lời tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với những mặt hàng này thì sẽ tăng thu, hay giảm thu ngân sách.

Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết, đa số ý kiến phát biểu đều tán thành với những quy định đã nêu và Quốc hội sẽ tiếp tục xem xét hoàn thiện để thông qua tại kỳ họp này.