Phát triển năng lượng tái tạo trong khu công nghiệp: Lợi thế cạnh tranh gắn bảo vệ môi trường

Lợi thế lớn khi phát triển năng lượng tái tạo trong khu công nghiệp

Trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050, việc chuyển đổi năng lượng trong các khu công nghiệp (KCN) không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc. KCN hiện chiếm khoảng 47% tổng tiêu thụ điện năng quốc gia, đồng nghĩa đây là khu vực có tiềm năng tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải lớn nhất.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc phát triển năng lượng tái tạo như điện mặt trời mái nhà, điện gió, năng lượng sinh khối, và giải pháp tái sử dụng nhiệt thải giúp doanh nghiệp: Tự chủ nguồn năng lượng, giảm phụ thuộc vào lưới điện quốc gia; tăng điểm tín nhiệm ESG, đáp ứng tiêu chí môi trường - xã hội - quản trị mà các tập đoàn đa quốc gia và định chế tài chính quốc tế yêu cầu...

Xác định phát triển bền vững, thân thiện môi trường là xu thế tất yếu, thời gian qua, nhiều địa phương như Hải Phòng, Bắc Ninh, Thái Nguyên… đang đẩy mạnh lộ trình chuyển đổi xanh trong các khu công nghiệp (KCN). Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp đã song hành phát triển năng lượng tái tạo trong KCN.

Ghi nhận tại nhiều KCN trên địa bàn TP. Hải Phòng, các nhà đầu tư hạ tầng và doanh nghiệp thứ cấp đã chủ động tham gia quá trình chuyển đổi, triển khai hàng loạt giải pháp xanh ngay từ khâu quy hoạch, xây dựng đến sản xuất.

Đơn cử, mới đây, Tập đoàn Vingroup cũng khởi công KCN Tân Trào ở Hải Phòng. KCN này sẽ tập trung thu hút các ngành công nghiệp công nghệ cao, vật liệu mới, năng lượng tái tạo, công nghiệp hỗ trợ và dược phẩm. Trong khi đó, Nhà máy Nhiệt điện LNG có quy mô gần 100 ha, công suất 4.800 MW, khi hoàn thành sẽ cung cấp khoảng 19,2 tỷ kWh/năm, vừa phục vụ sản xuất, vừa bổ sung nguồn công suất lớn cho lưới điện quốc gia.

Tại Tổ hợp KCN DEEP C, hướng đi “phát triển bền vững” đã được cụ thể hóa bằng nhiều dự án năng lượng tái tạo như điện mặt trời, năng lượng gió, sinh khối và thậm chí cả hydrogen xanh. Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Koen Soenens, Giám đốc Kinh doanh và Marketing DEEP C nhấn mạnh: “Nhu cầu sử dụng năng lượng sạch là tất yếu trong xu thế toàn cầu. Tuy nhiên, để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư dài hạn vào năng lượng tái tạo, rất cần một khung pháp lý rõ ràng, minh bạch từ Trung ương đến địa phương”.

Một mô hình đáng chú ý khác là giai đoạn 2 của KCN Cộng Hòa, chủ đầu tư là Công ty Cổ phần Phát triển đô thị và KCN cao su Việt Nam dành gần 25 ha (trong tổng số 190 ha) làm đất cây xanh. Khu công nghiệp được định hướng thu hút doanh nghiệp công nghệ cao, sạch và gắn với bảo vệ môi trường sinh thái. Đại diện công ty cho biết: Dù chi phí đầu tư ban đầu cho các hạng mục sinh thái như nhà máy xử lý nước thải, năng lượng mặt trời hay logistics xanh là không nhỏ, nhưng đó là khoản đầu tư chiến lược để thu hút các doanh nghiệp thứ cấp có tiềm lực và cam kết phát triển bền vững.

Còn tại Tập đoàn Sao Đỏ (chủ đầu tư KCN Nam Đình Vũ) đã thiết kế các phân khu chức năng theo chuỗi cung ứng khép kín, giúp doanh nghiệp sử dụng sản phẩm phụ của nhau, tiết kiệm chi phí và hạn chế phát thải. “Chúng tôi đã ký hợp tác chiến lược với các tập đoàn năng lượng châu Âu để phát triển hệ thống điện mặt trời áp mái, thúc đẩy sử dụng năng lượng tái tạo trong toàn khu. Các doanh nghiệp trong khu cũng ưu tiên công nghệ thân thiện môi trường và từng bước tham gia mạng lưới sản xuất xanh”, bà Trần Thị Tố Loan, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Sao Đỏ chia sẻ.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, chúng tôi nhận thức rõ vai trò trung tâm của mình trong tiến trình chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cơ hội chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Doanh nghiệp chủ động đổi mới mô hình sản xuất theo hướng xanh hóa, rà soát chuỗi giá trị để giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và ứng dụng công nghệ sạch. Chuyển đổi xanh không còn là gánh nặng chi phí, mà là động lực để tái cấu trúc và mở rộng thị trường, đặc biệt trong bối cảnh các tiêu chuẩn môi trường quốc tế ngày càng khắt khe.

“Chúng tôi mong muốn tăng cường hợp tác với khu vực công và tổ chức quốc tế nhằm tiếp cận nguồn lực tài chính, công nghệ và tri thức xanh. Đồng thời, việc đào tạo lại nguồn nhân lực là ưu tiên hàng đầu để thích ứng hiệu quả với mô hình phát triển bền vững trong tương lai”, bà Loan khẳng định.

Hay tại Bắc Ninh, địa phương này thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 của Chính phủ, tỉnh Bắc Ninh đã ban hành “Kế hoạch hành động thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh đến năm 2030, định hướng đến năm 2050” ngày 17/10/2023.

Theo đó, Bắc Ninh nêu rõ quan điểm: “Tăng trưởng xanh là cơ hội mới trong thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh và chuyển đổi thích ứng với xu hướng đầu tư. Đây là phương thức quan trọng để thực hiện phát triển bền vững, dựa trên các kịch bản phát thải nhà kính theo từng giai đoạn hướng tới nền kinh tế trung hòa các-bon trong dài hạn vào năm 2050”.

Nhiều doanh nghiệp trên địa bàn đã triển khai đầu tư, xây dựng KCN theo hướng xanh, hướng tới Net Zero. Điển hình, tại KCN Gia Bình (chủ đầu tư Công ty TNHH MTV đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng KCN Bắc Ninh), ngoài hệ thống hạ tầng giao thông được đầu tư đồng bộ, bài bản, KCN Gia Bình luôn chú trọng công tác bảo vệ môi trường. Nhà máy xử lý nước thải tập trung của KCN được xây dựng hiện đại với công suất đạt 8.000 m3/ngày đêm. Nguồn thải sau khi được xử lý ra tới tiêu chuẩn cột A mới tiến hành xả thải ra môi trường. KCN Gia Bình sau khi hoàn thiện sẽ tập trung thu hút các dự án đầu tư của các ngành sản xuất linh kiện, thiết bị điện tử,… tối ưu hóa năng lượng tái tạo, hạn chế năng lượng sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Hoàn thiện chính sách, khuyến khích đầu tư khu công nghiệp xanh

Theo chủ trương của Đảng, Nhà nước, Việt Nam định hướng phát triển hệ sinh thái công nghiệp và dịch vụ năng lượng tái tạo. Thời gian qua, Bộ Công Thương luôn đồng hành cùng các địa phương, doanh nghiệp trong việc phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt gắn với việc xanh hoá các KCN.

Phát biểu bên lề Diễn đàn Đầu tư Kinh tế sạch (IPEF) 2024, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, theo Quy hoạch điện quốc gia, Việt Nam dự kiến phát triển hệ sinh thái công nghiệp và dịch vụ năng lượng tái tạo, cụ thể sẽ hình thành 2 trung tâm công nghiệp, dịch vụ năng lượng tái tạo liên vùng tại Bắc Bộ, Nam Trung Bộ và Nam Bộ bao gồm các nhà máy điện công suất 2.000 - 4.000 MW (chủ yếu là điện gió ngoài khơi); các nhà máy sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo, thiết bị sản xuất năng lượng mới; thiết bị và phương tiện vận chuyển, xây dựng, lắp đặt thiết bị năng lượng tái tạo; các dịch vụ phụ trợ; khu công nghiệp xanh.

“Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện chính sách về quy hoạch, đầu tư, điều hành giá điện, phát triển thị trường điện cạnh tranh, tạo đột phá khuyến khích và thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các nguồn điện sử dụng năng lượng tái tạo; xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà với mục đích phi thương mại”, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết.

Đồng hành cùng doanh nghiệp, TP. Hải Phòng đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp về thể chế, hạ tầng và xúc tiến đầu tư xanh. Ông Lê Trung Kiên, Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng cho biết: “Chúng tôi đã ban hành kế hoạch chuyển đổi xanh toàn diện đối với các KCN; đồng thời tổ chức nhiều hội thảo chuyên đề về giảm phát thải, sử dụng năng lượng sạch, kiểm kê khí nhà kính và xây dựng hệ thống giám sát phát thải thống nhất”.

Cũng theo ông Lê Trung Kiên, Hải Phòng không chỉ tìm kiếm nhà đầu tư có tiềm lực tài chính mà quan trọng hơn là cam kết phát triển bền vững, yếu tố then chốt để thành phố trở thành trung tâm công nghiệp, công nghệ cao và logistics xanh hàng đầu cả nước vào năm 2030.

Tuy nhiên, ông Kiên cũng thẳng thắn chỉ ra những điểm nghẽn đang cản trở quá trình chuyển đổi xanh, dù nhiều chính sách và cam kết quan trọng đã được ban hành như Chiến lược tăng trưởng xanh, lộ trình phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, hay các cam kết tại COP26. Cụ thể, quá trình này vẫn chưa đạt được chuyển biến rõ nét do thiếu cơ chế điều phối hiệu quả giữa các cấp, khó khăn về nguồn lực tài chính. Đầu tư vào chuyển đổi xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn, trong khi các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, không đủ nguồn lực để đầu tư vào công nghệ sạch, hạ tầng xanh hay quy trình sản xuất bền vững. Khu vực tài chính xanh còn non trẻ, thiếu sản phẩm tín dụng ưu đãi phù hợp...

Còn tại Bắc Ninh, Ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh cho biết, địa phương này đưa ra giải pháp xây dựng và ban hành chính sách khuyến khích doanh nghiệp xanh, nhất là đòn bẩy tài chính, trái phiếu xanh, doanh nghiệp cam kết thực hiện kinh doanh có trách nhiệm theo quy tắc kinh tế xanh; xây dựng danh mục thu hút, xúc tiến đầu tư tư nhân vào lĩnh vực phát triển xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu, kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy chuyển đổi xanh.

Có thể khẳng định, chuyển đổi xanh trong các KCN không chỉ là yêu cầu tất yếu để bắt nhịp xu thế kinh tế toàn cầu mà còn là lựa chọn chiến lược để nâng tầm vị thế của địa phương trên bản đồ đầu tư quốc tế. Đặc biệt, việc phát triển năng lượng tái tạo trong các KCN sẽ làm tăng lợi thế cạnh tranh, gia tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp vừa bảo vệ môi trường. Với quyết tâm của các Bộ ngành, chính quyền và sự chủ động của cộng đồng doanh nghiệp, các địa phương đang đi đúng hướng trong lộ trình hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050.