Tác động của RCEP đến chuỗi cung ứng công nghệ cao toàn cầu

Thiết lập các tiêu chuẩn mới cho hợp tác kinh tế khu vực

Với mục tiêu thúc đẩy tự do hóa thương mại và đầu tư, RCEP không chỉ tạo ra một khu vực thương mại tự do rộng lớn mà còn thiết lập các tiêu chuẩn mới cho thương mại và hợp tác kinh tế khu vực. Hiệp định này có tầm quan trọng đặc biệt đối với kinh tế toàn cầu vì nó thúc đẩy sự hợp tác kinh tế giữa các nước phát triển và đang phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế hậu đại dịch COVID-19. Trong số đó, ngành công nghiệp công nghệ cao đang nổi lên như một trụ cột quan trọng của sự tăng trưởng kinh tế và chuyển đổi công nghệ số.

Ngành công nghiệp công nghệ cao đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế hiện đại, đóng góp không chỉ về mặt phát triển kinh tế mà còn trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Các quốc gia tham gia RCEP đều có chiến lược thúc đẩy công nghệ cao, từ trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, đến mạng 5G và công nghệ sinh học. Các doanh nghiệp trong ngành này không chỉ cần sự hỗ trợ về mặt thị trường mà còn phải đối mặt với nhiều thách thức về chuỗi cung ứng, đặc biệt là việc đảm bảo nguồn cung linh kiện, công nghệ tiên tiến, và khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu.

Theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới (World Bank), khu vực RCEP chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu công nghệ cao đạt hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Cụ thể, trong năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng công nghệ cao từ khu vực RCEP đã đạt hơn 3.5 nghìn tỷ USD, trong đó Trung Quốc và Nhật Bản là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất. Đặc biệt, Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể trong lĩnh vực này, với kim ngạch xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao đạt gần 120 tỷ USD, đóng góp vào hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia.

RCEP mang lại những cơ hội lớn cho ngành công nghệ cao thông qua việc giảm thuế quan và các rào cản thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận các thị trường lớn như Trung Quốc và Nhật Bản. Các doanh nghiệp công nghệ cao Việt Nam, với tiềm năng về lực lượng lao động trẻ và khả năng phát triển công nghệ, có cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực. Theo Bộ Công Thương Việt Nam, Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu lớn thứ hai trong ASEAN về sản phẩm công nghệ cao, với các sản phẩm chủ lực như điện thoại thông tjhgfgfgnhfhbgfghfhgfminh, máy tính, và các thiết bị điện tử. Quy mô thị trường công nghệ cao của Việt Nam dự kiến đạt 30 tỷ USD vào năm 2025, mở ra tiềm năng lớn cho các doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực.

Vị thế của Việt Nam với các quốc gia trong khu vực

Khi so sánh Việt Nam với các quốc gia láng giềng trong khu vực như Singapore, Malaysia và Thái Lan, có thể thấy rõ sự đa dạng về chiến lược phát triển công nghệ cao cũng như vị thế của mỗi quốc gia trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Singapore là một trong những quốc gia dẫn đầu về công nghệ cao trong khu vực ASEAN. Với cơ sở hạ tầng hiện đại, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tiên tiến, Singapore đã thu hút được nhiều công ty công nghệ lớn trên thế giới. Năm 2022, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao của Singapore đạt khoảng 230 tỷ USD, vượt xa Việt Nam, cho thấy sự vượt trội của Singapore về công nghệ tiên tiến và năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Malaysia cũng là một trung tâm sản xuất công nghệ cao lớn, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử. Malaysia đã xây dựng chuỗi cung ứng vững mạnh cho các sản phẩm bán dẫn và thiết bị điện tử, giúp quốc gia này đạt kim ngạch xuất khẩu công nghệ cao lên đến 115 tỷ USD trong năm 2022. Tuy nhiên, Việt Nam đang dần thu hẹp khoảng cách với Malaysia nhờ vào mức tăng trưởng mạnh mẽ trong lĩnh vực này.

Thái Lan, dù có nền công nghiệp ô tô và công nghệ sinh học phát triển, lại chưa có mức xuất khẩu công nghệ cao ấn tượng như Singapore và Malaysia. Kim ngạch xuất khẩu công nghệ cao của Thái Lan đạt khoảng 85 tỷ USD vào năm 2022, cho thấy một thị trường đang phát triển nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc nâng cao chuỗi giá trị. Trong lĩnh vực công nghệ cao, Việt Nam đã vượt qua Thái Lan về kim ngạch xuất khẩu và đang mở rộng sự hiện diện của mình trên thị trường quốc tế.

So với các quốc gia này, Việt Nam có tiềm năng rất lớn nhờ vào lực lượng lao động trẻ, chi phí sản xuất cạnh tranh, và sự tham gia ngày càng sâu vào các chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để bắt kịp Singapore về cơ sở hạ tầng và hệ sinh thái đổi mới, hoặc Malaysia về chuỗi cung ứng sản xuất, Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), nâng cao trình độ tay nghề lao động và thúc đẩy hợp tác công nghệ với các đối tác quốc tế.

Tuy nhiên, cùng với những cơ hội là những thách thức không nhỏ. Các doanh nghiệp công nghệ cao của Việt Nam sẽ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp lớn đến từ các quốc gia phát triển như Nhật Bản và Hàn Quốc. Việc thiếu hụt về công nghệ tiên tiến, nhân lực chất lượng cao và khả năng tài chính cũng có thể là rào cản lớn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc gia nhập thị trường khu vực và toàn cầu. Ngoài ra, để thực sự tận dụng được những cơ hội từ RCEP, Việt Nam cần có chiến lược phát triển chuỗi cung ứng công nghệ cao bền vững và tối ưu hóa sự kết nối với các đối tác trong khu vực.

Hiệp định RCEP không chỉ là một cơ hội mà còn là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp công nghệ cao, đặc biệt là tại Việt Nam. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn lực, công nghệ và chiến lược thị trường là điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp có thể tận dụng tối đa các cơ hội từ hiệp định này. Đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ từ phía chính phủ, bao gồm việc cải thiện hạ tầng công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp công nghệ cao tiếp cận các nguồn vốn và công nghệ tiên tiến. Chỉ khi có sự chuẩn bị đầy đủ và chiến lược phát triển bài bản, Việt Nam mới có thể tối ưu hóa vai trò của mình trong chuỗi cung ứng công nghệ cao toàn cầu dưới sự dẫn dắt của RCEP.