Kinh tế tuần hoàn: Chìa khóa cho ngành nhựa phát triển bền vững

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều áp lực trong việc đáp ứng các yêu cầu khắt khe về phát triển xanh và bền vững. Thời gian qua, Chính phủ cùng các cơ quan, ban, ngành đã có những tuyên bố, cam kết và đề xuất nhiều phương án nhằm thực thi chiến dịch chuyển đổi xanh, phát triển bền vững. 

Việt Nam là quốc gia tiên phong cam kết giảm phát thải ròng carbon về bằng 0 (Net Zero) vào 2050. Cam kết này thể hiện trách nhiệm của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế, hướng đến phát triển kinh tế bền vững. Theo lộ trình, Chính phủ đặt mục tiêu năm 2025 thí điểm vận hành thị trường trao đổi tín chỉ carbon. Vì thế, các doanh nghiệp cần chủ động thích ứng trước xu hướng mới và nên có sự chuẩn bị trong quá trình xây dựng, hoạch định chiến lược giảm lượng khí thải trong từng công đoạn sản xuất.

Đối với ngành nhựa, ô nhiễm nhựa đang là vấn đề nhức nhối trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Theo thống kê, mỗi năm, Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác nhựa nhưng chỉ 27% trong số này được tái chế. Tuy nhiên, nhựa cũng là một ngành công nghiệp sản xuất và phụ trợ quan trọng, có tiềm năng to lớn bởi sản phẩm nhựa được ứng dụng trong mọi lĩnh vực đời sống. Trong bối cảnh đó, việc chuyển đổi từ mô hình kinh tế truyền thống sang mô hình kinh tế tuần hoàn là một cách tiếp cận hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, đã được Chính phủ của nhiều quốc gia hưởng ứng và triển khai. Nền kinh tế tuần hoàn lấy việc tái sử dụng tuần hoàn nguyên liệu làm trọng tâm, giảm tiêu hao nguyên liệu, nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm đến mức thấp nhất ảnh hưởng tới môi trường. Việc áp dụng kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực nhựa có tiềm năng đem tới nhiều lợi ích, bao gồm giảm ô nhiễm trên đất liền và trên biển, giảm phát thải khí nhà kính, tạo sinh kế xanh, tiết kiệm cho ngân sách và các doanh nghiệp. 

Bên cạnh đó, trong bối cảnh ngày càng nhiều thị trường yêu cầu báo cáo CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) và báo cáo bền vững, ngành nhựa Việt Nam cần kích hoạt và khai thác tiềm năng của tín chỉ carbon. Tham gia thị trường tín chỉ carbon, ngành nhựa Việt Nam có thể vừa giảm thiểu tác động đến môi trường, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Chia sẻ tại Tọa đàm chuyên đề “Tín chỉ Carbon: Chương trình Nhựa – Nông nghiệp và Lâm nghiệp – Bền vững Nguồn nước” được tổ chức mới đây tại TP. HCM, ông Chung Tấn Cường – Chủ tịch Hiệp hội Nhựa TP.HCM, cho biết nhiều doanh nghiệp ngành nhựa đã chú trọng đầu tư để dần xanh hóa quy trình sản xuất để đưa ra các các sản phẩm thân thiện với môi trường bằng cách sử dụng các nguyên liệu xanh như túi compost hoàn toàn phân hủy sinh học; nâng cấp công nghệ, quy trình, sử dụng năng lượng sạch và các giải pháp tiết kiệm năng lượng, tăng cường hiệu quả năng lượng trong sản xuất…

Theo ông Chung Tấn Cường, lộ trình trung hòa carbon đã được Chính phủ ban hành, các doanh nghiệp ngành nhựa cần phải cấp bách triển khai các biện pháp chuyển đổi sản xuất xanh, cơ sở phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Theo đó, Chính phủ đã có chủ trương đẩy mạnh công tác thu gom, tái chế, tái sử dụng nhằm hạn chế tối đa nguồn tài nguyên thiên nhiên, giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường. Như vậy, ngành nhựa cần đầu tư máy móc công nghệ mới phục vụ nhu cầu thị trường, tạo cơ hội cho các nhà cung ứng thiết bị máy móc và nguyên vật liệu mới trong tương lai, nhưng nhiều doanh nghiệp còn lúng túng khi nhắc đến nên tham gia thị trường carbon.

Ông Lê Anh – Giám đốc Phát triển Bền vững, Công ty Nhựa Tái chế Duy Tân cho rằng, Việt Nam cần xác định rõ những thuận lợi và khó khăn trong việc thiết lập cũng như nâng cao hiệu quả tái chế để từ đó góp phần vào việc phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm sử dụng nguyên liệu hóa thạch và giảm phát thải carbon. Công ty Tái chế Nhựa Duy Tân hiện nay đang có dây chuyền thiết bị tái chế từ Cộng hòa Áo “Bottle to Bottle” (chai ra chai), tức là dùng chai nhựa cũ tái chế thành hạt nhựa để làm nguyên liệu sản xuất chai nhựa mới. Năng lực xử lý hiện tại 60.000 tấn/năm so với công suất thiết kế 100.000 tấn/năm.

Tuy nhiên, cũng theo đại diện doanh nghiệp này, ngành tái chế Việt Nam đang gặp ba thách thức là phân loại rác thải tại nguồn và hệ thống thu gom nhỏ lẻ; thách thức về kỹ thuật khi thiết bị và công nghệ tái chế phải nhập khẩu nên chi phí cao, đặc biệt bao bì chưa được tiêu chuẩn hóa và chưa thân thiện với công nghệ tái chế; cuối cùng là thách thức từ người tiêu dùng khi chưa được truyền thông đúng về sản phẩm tái chế, chưa ưu tiên sử dụng sản phẩm có bao bì từ nhựa tái chế.

Theo các chuyên gia, để thúc đẩy ngành công nghiệp tái chế, cần thực hiện việc phân loại rác thải tại nguồn. Việc này hiện chưa được triển khai đồng bộ và hiệu quả, đồng thời cần có những chính sách ưu đãi đầu tư cần thiết và phù hợp để doanh nghiệp mạnh dạn tham gia đầu tư vào lĩnh vực này. Cùng với đó là trang bị cơ sở vật chất và công tác xử lý sau phân loại là khâu cần hoàn thiện để mô hình phân loại rác tại nguồn phát huy hiệu quả. Để làm được điều này, cần phải giải quyết đồng bộ, từ việc thay đổi ý thức của người dân đối với phân loại và thu gom rác thải, đến cho phép doanh nghiệp có thời gian để chuyển đổi kinh doanh tái chế.