Nỗ lực xanh hóa, hướng tới sản xuất bền vững trong ngành giấy
Trong bối cảnh kinh tế thế giới đang có những thay đổi mạnh mẽ, với áp lực ngày càng tăng về phát triển bền vững, giảm thiểu phát thải và bảo vệ môi trường, việc xây dựng và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu để các ngành công nghiệp, trong đó có ngành giấy, chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng bền vững hơn.
Ngành Giấy có thị trường rất rộng và hợp tác với nhiều ngành như lâm nghiệp, nông nghiệp, hóa chất, in, bao bì và chế tạo thiết bị. Bên cạnh đó, các loại xơ sợi thực vật tự nhiên từ gỗ, tre nứa, sậy và xơ sợi tái chế như giấy loại được sử dụng làm nguyên liệu thành giấy là một nguồn tài nguyên tái chế rất dồi dào, góp phần rất lớn vào tiết kiệm tài nguyên rừng, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, giữ vững cấu trúc hệ sinh thái, bảo vệ nguồn nước, địa chất, khí hậu, thủy văn.
“Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp giấy Việt Nam đến 2020, có xét đến 2025” của Bộ Công Thương cũng đã định hướng phát triển ngành công nghiệp giấy Việt Nam theo hướng bền vững gắn với nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Cụ thể về công nghệ, ứng dụng công nghệ tiên tiến nhất trong công nghiệp sản xuất bột giấy và giấy đối với các dự án đầu tư mới và nâng cấp cải tạo, bao gồm cả công nghệ sinh học, công nghệ về nhiên liệu sinh học (biomass) và công nghệ nano, triển khai ứng dụng công nghệ sản xuất sạch hơn đối với các nhà máy đang vận hành, triển khai ứng dụng công nghệ tiên tiến trong việc xử lý nước thải, khí thải và chất thải rắn, tái sử dụng nước, khép kín dây chuyền sản xuất, giảm thiểu ô nhiễm môi trường; nghiên cứu triển khai ứng dụng và đưa vào sản xuất các loại giấy các-tông kỹ thuật cao dùng trong công nghiệp và dân dụng…mục tiêu chiếm lĩnh thị trường trong nước ở ngành giấy này hạn chế nhập khẩu; tiết kiệm nguyên nhiên vật liệu năng lượng, nâng cao hiệu quả thu gom và tái chế giấy loại (OCC và DIP) nhằm tiết kiệm tài nguyên rừng, tài nguyên nước và bảo vệ môi trường.
Tín hiệu đáng mừng là trong mười năm trở lại đây, ngành Công nghiệp Giấy Việt Nam đã có sự phát triển vượt bậc cả về đầu tư nâng cao công suất, gia tăng sản lượng, lẫn nâng cao chất lượng, giảm tiêu hao nguyên nhiên liệu và phát thải; đáp ứng tốt nhu cầu giấy các loại, nhất là giấy bao bì làm hòm hộp cho sản phẩm hàng hóa tiêu dùng trong nước, cũng như xuất khẩu. Ngành công nghiệp giấy Việt nam cũng đã có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của nền kinh tế, đồng hành hỗ trợ cho nhiều ngành sản xuất cũng như cộng hưởng để phát triển các ngành kinh tế khác.
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay, ngành công nghiệp giấy ở Việt Nam có nhiều dư địa và tiềm năng để phát triển, song cũng đang đứng trước không ít khó khăn và thách thức, đặc biệt là vấn đề phát triển bền vững. Ngành Giấy Việt Nam hiện tại còn khá nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ và siêu nhỏ không có đủ điều kiện để đầu tư đầy đủ vào hệ thống xử lý chất thải, cũng như vào công tác nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật và công nghệ, nên vẫn còn nhiều hiện tượng không tuân thủ quy định về quản lý chất thải, bảo vệ môi trường, tiêu hao tài nguyên (nguyên liệu, năng lượng, nước sạch …) còn cao và sản phẩm đưa ra thị trường có chất lượng thấp.
Song việc phát triển xanh, bền vững là xu thế tất yếu. Kinh tế tuần hoàn được coi là một giải pháp "xanh" nhằm xây dựng nền kinh tế bền vững, tập trung vào việc sử dụng hiệu quả tài nguyên, tái chế chất thải, vừa bảo vệ môi trường vừa mang lại lợi ích kinh tế.
Theo ông Đặng Văn Sơn - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam (VPPA), định hướng Kinh tế tuần hoàn ngành Giấy sẽ hướng tới: Tiết kiệm tài nguyên ngay từ khâu thiết kế sản phẩm, sản xuất và tiêu dùng như Phát triển sản phẩm giấy có định lượng thấp với chất lượng cao, có độ trắng thấp phù hợp hoặc không tẩy trắng; Giảm tiêu hao năng lượng (điện, hơi sấy) và nước sạch, giảm phát thải trong sản xuất; Tăng cao hơn nữa tỷ lệ thu gom và tái chế sản phẩm giấy đã qua sử dụng; Tăng cường sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo, đặc biệt là việc đưa vào sử dụng lò hơi đồng phát trong sản xuất; Đầu tư cho phát triển bền vững và bảo vệ môi trường (ESG).
Theo nhận định của các chuyên gia, thực tế việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, mà đòi hỏi sự nỗ lực từ tất cả các bên liên quan, từ các doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước đến người tiêu dùng trong đó dn đóng vai trò quan trọng. Doanh nghiệp cần thay đổi tư duy trong quản lý sản xuất, đầu tư vào công nghệ tái chế tiên tiến. Đồng thời Chính phủ cũng cần tạo ra các cơ chế, chính sách hỗ trợ để thúc đẩy và khuyến khích các sáng kiến bền vững.
Ông Đặng Văn Sơn cũng đề xuất một số nội dung thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong Ngành như: Xây dựng khung pháp lý chắc chắn giúp doanh nghiệp hiểu rõ quyền hạn và nghĩa vụ trong phát triển kinh tế; Ban hành hướng dẫn cụ thể về thuế VAT và tiêu chí tín dụng xanh để thúc đẩy thu gom và tái chế nguyên liệu; Có giải pháp hiệu quả về quản lý hóa đơn điện tử để giảm rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp; Giảm tỷ lệ ký quỹ và cho phép tăng khối lượng nhập khẩu nguyên liệu tái chế; Cho phép xử lý chất thải rắn thông thường tại nhà máy với các điều kiện đảm bảo môi trường; Cho phép nhập khẩu nguyên liệu tái chế OCC và SOP như nguyên liệu thứ cấp; Hướng dẫn cụ thể quy trình chuyển đổi tro xỉ thành vật liệu san lấp và xây dựng; Chính phủ cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp trong thu gom và phân loại giấy tái chế như nguyên liệu thứ cấp.
Ngành giấy Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển bền vững và đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển xanh của đất nước. Việc thúc đẩy ứng dụng kinh tế tuần hoàn là một bước đi cần thiết để ngành giấy Việt Nam có thể vươn lên vị thế mới trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
