Sản xuất bền vững: Doanh nghiệp chuyển mình để thích ứng

Kinh tế xanh hiện nay không còn là khái niệm xa lạ đối với các nền kinh tế. Quá trình phát triển trên toàn cầu, các quốc gia nhận ra đã đến lúc cần phải chuyển đổi kinh tế theo hướng xanh hóa và bền vững... Không chỉ yêu cầu ở trong nước, thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam như Liên minh châu Âu (EU) cũng đã đề ra “chuẩn mực mới” cho sản phẩm mua từ nước ngoài, nhất là chuyện sản xuất bền vững. Điều này, bắt buộc doanh nghiệp Việt Nam phải thay đổi, nếu muốn tiếp tục làm ăn với thế giới…

Tại hội thảo “Chuyển dịch xanh: thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” diễn ra mới đây ở thành phố Cần Thơ, bà Nguyễn Thị Hà, Trưởng phòng kỹ thuật Công ty cổ phần sáng tạo xanh Việt Nam (Green In) cho biết, sau COP 26, Chính phủ Việt Nam đã ban hành các nghị định, quyết định nhằm hiện thực hoá cam kết. Luật bảo vệ môi trường đã có quy định về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa quy định nêu trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định 06 năm 2022 về giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon. Trong đó, đối tượng phải thực hiện giảm phát thải và kiểm kê khí nhà kính là những cơ sở có phạm vi phát thải khí nhà kính từ 3.000 tấn Co2 tương đương trở lên. Hoặc cụ thể hơn là trong lĩnh vực sản xuất điện là 1.000 tấn dầu quy đổi hay lĩnh vực vận tải hàng hóa cũng là 1.000 tấn dầu quy đổi; trong lĩnh vực quản lý và xử lý rác thải, cơ sở phải thực hiện kiểm khí nhà kính khi mỗi năm có 65.000 tấn rác thải.

Bà Hà cho biết, sau nghị định 06, Chính phủ cũng đã ban hành quyết định 01 về “ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính”. Trong đó, có 6 lĩnh vực, bao gồm (I) năng lượng; (II) giao thông vận tải; (III) xây dựng; (IV) các quá trình công nghiệp; (V) nông nghiệp, lâm nghiệp và sửa dụng đất và (VI) là chất thải, với 1.912 doanh nghiệp trong cả nước phải sẽ thực hiện kiểm kê.

Ngay cả khi doanh nghiệp không nằm trong danh mục buộc phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo quy định của Việt Nam, thì áp lực buộc phải thay đổi cũng rất lớn. Bởi lẽ, không ít thị trường nhập khẩu, nhất là EU đang ngày càng yêu cầu nghiêm ngặt hơn về tiêu chuẩn hàng hoá nhập khẩu. vì vậy doanh nghiệp phải chủ động chuyển đổi để thích ứng phù hợp.

Xu hướng người tiêu dùng sử dụng sản phẩm xanh, sản phẩm mang tính trung hòa carbon để hiện thực hoá nỗ lực giảm phát thải toàn cầu và bảo vệ môi trường sống đang ngày càng gia tăng. Chẳng hạn, ở châu Âu đã diễn ra những cuộc “đàm phán” giữa người tiêu dùng và các chính trị gia với yêu cầu hàng hóa khi xuất khẩu vào đây phải đạt đến mức trung hòa carbon, sản phẩm phải thân thiện với môi trường.

Trong khi đó, với khu vực ĐBSCL thì những ngành như bao bì, dệt may, thực phẩm đang xuất khẩu nhiều sang EU, Mỹ và Hàn Quốc. Đây là những thị trường có yêu cầu cao về sử dụng bao bì bền vững hơn, tuần hoàn hơn trong quá trình chuyển đổi xanh để người tiêu dùng góp phần vào nỗ lực bảo vệ khí hậu toàn cầu.

Trong xu hướng tiêu dùng mới, hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam phải gánh chịu rất nhiều rào cản buộc phải đáp ứng, chứ không chỉ là rào cản được quy định trong các Hiệp định Thương mại tự do (FTA). Xuất khẩu song phương sang các trường như Canada, Hàn Quốc… Ngoài những rào cản khung, chúng ta có thêm những rào cản về mặt phát thải khí nhà kính, đòi hỏi cần phải thay đổi, nhận diện để quá trình sản xuất phù hợp.

Sau thoả thuận xanh châu Âu (The European Green Deal- EGD) vào năm 2019 được thông qua bởi Hội đồng châu Âu, các chính sách liên quan nhằm giảm lượng phát thải khí nhà kính cũng ra đời. Trong đó, quy định về cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) sẽ đánh thuế carbon hàng hóa nhập khẩu vào Châu Âu. CBAM ra đời như là công cụ áp một mức giá công bằng cho hàng hóa có mật độ phát thải cao khi nhập khẩu vào châu Âu, để tạo sự cân bằng giữa hàng hóa ở bên trong và bên ngoài.

Theo đó, mục tiêu của CBAM trước hết là để đạt được mục tiêu về khí hậu và sau đó là tránh “rò rỉ” carbon cũng như mất cân bằng giữa hàng hoá được sản xuất ra ở trong và ngoài châu Âu. Từ đó, khuyến khích hành vi sản xuất sạch hơn ở ngoài châu Âu cũng như đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng ở khu vực châu Âu liên quan đến sản phẩm xanh, sạch và tránh tác động đến biến đổi khí hậu.

Như vậy, nếu hàng hoá xuất khẩu vào châu Âu không đạt được mức phát thải phù hợp, tức nhiều hơn mức quy định của châu Âu, thì phải chịu thuế. Đây là vấn đề cơ sở/doanh nghiệp có hàng hoá xuất khẩu vào châu Âu phải hết sức lưu ý để có “hành động” phù hợp.

Được biết, từ nay đến năm 2030, CBAM sẽ đánh thuế đối với 6 mặt hàng, bao gồm sắt thép, nhôm, xi măng, phân bón và hydro, nhưng tương lai có thể mở rộng thêm với mặt hàng thủy sản, dệt may, da giày…

Ông Nguyễn Phương Lam, Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam khu vực ĐBSCL (VCCI ĐBSCL) cho rằng, cộng đồng doanh nghiệp cần nhận thức trách nhiệm tham gia và từng bước rà soát nhằm chuyển đổi cơ cấu kinh doanh cho phù hợp. 

Theo ông Lam, doanh nghiệp sẽ được bù lại bằng khai thác tín chỉ carbon và cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu khi nhiều quốc gia yêu cầu sản phẩm phải đạt tiêu chí xanh, bền vững. Từ nay đến 2030 là cơ hội vàng để doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi. Trong thời gian này, việc chuyển đổi thậm chí sẽ tiết kiệm chi phí và thời gian, bởi năm 2034 CBAM sẽ vận hành toàn bộ. 

“Chúng ta đã nghe khái niệm kinh tế xanh, chuyển đổi xanh hơn 10 năm nay, nhưng đến thời điểm này vẫn chưa có nhiều doanh nghiệp chuyển đổi xanh hướng đến kinh tế. Tăng trưởng xanh, chuyển đổi xanh là vấn đề lớn, tương đối phức tạp. Trong quá trình phát triển kinh tế, việc cân bằng mục tiêu phát triển kinh tế và mục tiêu bảo vệ môi trường là vấn đề rất khó khăn, đòi hỏi sự quyết tâm chung, sự đồng hành, đầu tư khoa học công nghệ để chuyển đổi xanh của các doanh nghiệp”, ông Nguyễn Phương Lam nhấn mạnh. Theo đó, cần tận dụng cơ hội từ thị trường carbon và cách kiểm kê phát thải carbon cho doanh nghiệp trong xu hướng chuyển đổi xanh, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế; xử lý những khó khăn thách thức, và tìm giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh nhanh, tối ưu chi phí về tài chính, kỹ thuật, giải pháp công nghệ.