Đẩy mạnh bảo vệ người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030: Đồng bộ, thống nhất, thích ứng chuyển đổi số - chuyển đổi xanh và lấy người tiêu dùng làm trung tâm

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, là dấu mốc quan trọng trong tiến trình hoàn thiện thể chế, khẳng định quan điểm của Đảng và Nhà nước về việc lấy người dân – người tiêu dùng làm trung tâm của phát triển. Luật đã mở ra một giai đoạn mới với nhiều quy định mang tính đột phá, tạo hành lang pháp lý đồng bộ hơn, rõ trách nhiệm hơn và thích ứng tốt hơn với những biến động của thị trường hiện đại.

Nhằm cụ thể hóa các chủ trương lớn đó, ngày 03 tháng 10 năm 2025, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2724/QĐ-BCT về việc phê duyệt “Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030” (sau đây gọi tắt là Đề án), do Bộ Công Thương chủ trì triển khai các hoạt động trọng tâm, các nội dung chuyên sâu về hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực thực thi, hỗ trợ người tiêu dùng và phát huy vai trò xã hội hóa. Đề án là cơ sở để cơ quan nhà nước tiếp tục triển khai các nhiệm vụ tại Nghị quyết số 82/NQ-CP của Chính phủ: Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, cũng như triển khai toàn diện Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, hướng đến mục tiêu:

- Xây dựng hệ thống bảo vệ người tiêu dùng đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương;

- Ứng dụng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong hoạt động quản lý, hỗ trợ và giám sát;

- Nâng cao nhận thức, năng lực và vai trò của các tổ chức xã hội, doanh nghiệp trong việc bảo vệ người tiêu dùng;

Và quan trọng nhất, lấy người tiêu dùng làm trung tâm, vừa là đối tượng được thụ hưởng chính sách, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Việc triển khai Đề án không chỉ nhằm hoàn thiện cơ chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách toàn diện, mà còn góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng mới, nơi mỗi người dân hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và có khả năng tự bảo vệ mình trước những biến động phức tạp của thị trường. Đây cũng là một bước tiến quan trọng trong tiến trình xây dựng nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập và lấy con người làm trung tâm phát triển – đúng theo tinh thần mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã xác định.

Đồng bộ – Hiện đại – Thích ứng số – Hướng tới tiêu dùng xanh

Đề án xác định rõ quan điểm công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giai đoạn 2026-2030 sẽ được triển khai một cách đồng bộ, thống nhất và hiệu quả trên phạm vi toàn quốc, bảo đảm sự phối hợp hiệu quả giữa Trung ương và địa phương, giữa cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và doanh nghiệp.

Đây không chỉ là yêu cầu về tổ chức thực hiện, mà còn là định hướng chiến lược xuyên suốt, phản ánh tầm nhìn dài hạn trong xây dựng và phát triển hệ thống bảo vệ người tiêu dùng hiện đại, lấy người dân làm trung tâm, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là động lực, nhân tố quan trọng để thúc đẩy công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Thứ nhất, các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải bảo đảm sự phù hợp, thống nhất với chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước và các chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia. Công tác này cần được triển khai dựa trên nền tảng pháp lý vững chắc của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, các nghị định hướng dẫn thi hành, và các chương trình, quy hoạch, kế hoạch phát triển của từng ngành, từng địa phương. Bảo vệ người tiêu dùng không tách rời mà gắn chặt với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo công bằng, minh bạch, lấy niềm tin của người tiêu dùng làm nền tảng cho sự vận hành lành mạnh của thị trường.

Thứ hai, công tác bảo vệ người tiêu dùng phải được triển khai đồng bộ, thống nhất, có phân công, phân cấp và phân quyền rõ ràng. Đề án nhấn mạnh vai trò của các cấp chính quyền địa phương, đồng thời đề cao sự liên thông, phối hợp và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước. Trong bối cảnh phân cấp mạnh mẽ hiện nay, cần đảm bảo rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn và cơ chế giám sát. Mọi hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải hướng tới hiệu quả thực chất, có thể đo lường được, có kiểm tra, đánh giá định kỳ và được phản hồi từ người dân, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội.

Đề án cũng xác định việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng, kết nối với Tổng đài tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng 1800.6838, là giải pháp trọng tâm để tạo ra mạng lưới thông tin thống nhất, “đúng – đủ – sạch – sống”, phục vụ công tác quản lý, tra cứu, tư vấn, giám sát và xử lý tranh chấp tiêu dùng trên phạm vi toàn quốc.

Thứ ba, hệ thống bảo vệ người tiêu dùng phải chủ động thích ứng với những xu hướng phát triển mới của thời đại – đặc biệt là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đề án yêu cầu đón đầu chuyển đổi số theo định hướng của Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, đẩy mạnh việc ứng dụng các thành tựu khoa học – công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), nền tảng số và tự động hóa thông minh trong hoạt động quản lý nhà nước, tiếp nhận và xử lý phản ánh, hỗ trợ người tiêu dùng. Việc này giúp nâng cao tốc độ, độ chính xác và khả năng dự báo rủi ro thị trường, đồng thời tối ưu hóa nguồn lực và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ của người dân ở mọi vùng miền.

Bên cạnh đó, công tác bảo vệ người tiêu dùng phải gắn liền với chuyển đổi xanh, hướng tới thúc đẩy mô hình tiêu dùng bền vững và thân thiện với môi trường.

Các chính sách và mô hình hỗ trợ cần khuyến khích người dân ưu tiên sử dụng sản phẩm xanh, dịch vụ xanh, thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm xã hội, đổi mới công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng, tái chế và tái sử dụng vật liệu. Đây vừa là trách nhiệm, vừa là cơ hội để Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn.

05 nhóm giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm của Đề án

Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030 được xác định là bước chuyển chiến lược, nhằm đưa công tác bảo vệ người tiêu dùng trở thành một cấu phần quan trọng trong quản lý kinh tế hiện đại và phát triển xã hội bền vững.

Mục tiêu xuyên suốt của Đề án là nâng cao hiệu quả toàn diện công tác bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam, trên cơ sở thể chế đồng bộ, tổ chức thống nhất, công nghệ hiện đại và sự tham gia của toàn xã hội. Đề án cũng hướng tới mục tiêu xây dựng niềm tin thị trường và văn hóa tiêu dùng văn minh, nơi người tiêu dùng được bảo vệ – doanh nghiệp được khuyến khích kinh doanh có trách nhiệm – và cơ quan quản lý vận hành hiệu quả, minh bạch, hiện đại.

Trên cơ sở định hướng chung, Đề án đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, thể hiện quyết tâm hiện đại hóa công tác bảo vệ người tiêu dùng như sau:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước

Trọng tâm hàng đầu là xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách pháp luật đồng bộ, thống nhất, phù hợp với thực tiễn phát triển và hội nhập quốc tế. Các bộ, ngành, địa phương cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, bảo đảm tính đồng bộ giữa Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các lĩnh vực liên quan như: thương mại điện tử, quảng cáo, cạnh tranh,...

Cùng với đó, cần cụ thể hóa các cơ chế phối hợp liên ngành, làm rõ trách nhiệm, quyền hạn của từng cơ quan quản lý nhà nước, nhất là giữa Bộ Công Thương – cơ quan đầu mối – và các Bộ, ngành, địa phương. Đề án cũng nhấn mạnh việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng, bảo đảm tính răn đe, minh bạch và công bằng của thị trường.

Thứ hai, phát triển hạ tầng công nghệ, cơ sở dữ liệu và đẩy mạnh chuyển đổi số

Một trong những điểm đột phá của Đề án là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại và chuyển đổi số trong toàn bộ hoạt động bảo vệ người tiêu dùng. Bộ Công Thương chủ trì xây dựng, quản lý và vận hành Cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng, tích hợp với Hệ thống Tổng đài 1800.6838 và các nền tảng phản ánh, khiếu nại điện tử của các địa phương.

Hệ thống này được định hướng trở thành trung tâm kết nối, chia sẻ và phân tích dữ liệu tập trung, giúp nâng cao hiệu quả tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị của người tiêu dùngvà cảnh báo sớm rủi ro thị trường. Đồng thời, Đề án đặt mục tiêu phát triển cổng thông tin trực tuyến và nền tảng AI (chatbot) để tự động hỗ trợ tư vấn, phân loại và theo dõi phản ánh, góp phần tạo dựng một môi trường tương tác mở, minh bạch và thân thiện với người tiêu dùng.

Việc chuẩn hóa và liên thông dữ liệu giữa các Sở Công Thương, Hội bảo vệ người tiêu dùng và Bộ Công Thương sẽ hình thành mạng lưới số thống nhất, hỗ trợ giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động và phục vụ hoạch định chính sách theo thời gian thực.

Thứ ba, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật và giáo dục người tiêu dùng

Bên cạnh thể chế và công nghệ, nhận thức của người tiêu dùng, doanh nghiệp và xã hội là nền tảng quan trọng để Đề án thành công. Các hoạt động truyền thông sẽ được triển khai đồng bộ, sáng tạo, đa nền tảng, tập trung vào các nhóm nội dung như: Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng theo Luật năm 2023; Kỹ năng tiêu dùng thông minh, an toàn, có trách nhiệm; Cảnh báo sớm các hành vi gian lận, lừa đảo thương mại; Thúc đẩy tiêu dùng xanh, tiêu dùng bền vững và ủng hộ sản phẩm thân thiện môi trường.

Bộ Công Thương phối hợp cùng các Bộ, ngành, địa phương, tổ chức xã hội và cơ quan báo chí duy trì các chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền thường xuyên, đồng thời tổ chức các sự kiện, cuộc thi, chiến dịch truyền thông quy mô lớn gắn với Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam (15/3 hằng năm). Mục tiêu là hình thành văn hóa tiêu dùng mới, trong đó người tiêu dùng hiểu quyền – thực hiện nghĩa vụ – và chủ động tham gia giám sát, góp phần xây dựng thị trường minh bạch và trách nhiệm.

Thứ tư, nâng cao năng lực đội ngũ thực thi và phát huy vai trò của các tổ chức xã hội tham gia bảo vệ người tiêu dùng

Đề án nhấn mạnh việc tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ thực thi ở cả Trung ương và địa phương, đặc biệt là kỹ năng tiếp nhận, xử lý phản ánh, ứng dụng công nghệ thông tin và giao tiếp với người tiêu dùng. Đồng thời, phát huy vai trò của các tổ chức xã hội, đặc biệt là các Hội bảo vệ người tiêu dùng trong công tác tư vấn, hòa giải, giám sát và tuyên truyền. Các tổ chức này cần được hỗ trợ về kinh phí, cơ chế phối hợp và năng lực truyền thông để thực sự phát huy vai trò của tổ chức xã hội trong việc bảo vệ người tiêu dùng tại cơ sở.

Thứ năm, tăng cường hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực

Đối với hoạt động hợp tác quốc về bảo vệ người tiêu dùng, Bộ Công Thương sẽ mở rộng hợp tác song phương và đa phương, tham gia các mạng lưới khu vực ASEAN, APEC, OECD…, trao đổi thông tin, kinh nghiệm và xây dựng cơ chế phối hợp trong xử lý tranh chấp xuyên biên giới – đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Với năm nhóm nhiệm vụ trọng tâm nêu trên, Đề án không chỉ nhằm hoàn thiện hệ thống bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là bước đi chiến lược trong tiến trình chuyển đổi mô hình quản lý, xây dựng niềm tin thị trường và phát triển nền kinh tế Việt Nam hiện đại, minh bạch, lấy con người làm trung tâm.

Tăng cường sự phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương

Việc triển khai Đề án được tổ chức theo hướng thống nhất, đồng bộ và hiệu quả, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và toàn xã hội. Bộ Công Thương là cơ quan chủ trì, thông qua Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia trực tiếp điều phối, hướng dẫn, kiểm tra và tổng hợp kết quả thực hiện trên phạm vi cả nước. Các bộ, ngành liên quan phối hợp trong việc hoàn thiện chính sách, chia sẻ thông tin, triển khai các hoạt động chuyên môn và tuyên truyền nâng cao nhận thức trong phạm vi lĩnh vực quản lý. Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố căn cứ điều kiện thực tế địa phương để xây dựng kế hoạch triển khai, bố trí nguồn lực, tổ chức các hoạt động tuyên truyền, tập huấn và hỗ trợ người tiêu dùng. Việc phân cấp, phân quyền trong tổ chức thực hiện sẽ tuân thủ các quy định hiện hành và các nghị định mới về phân cấp, nhằm tăng cường trách nhiệm địa phương và cơ chế phối hợp liên ngành. Cùng với đó, các Hội bảo vệ người tiêu dùng, tổ chức xã hội, doanh nghiệp và cơ quan truyền thông được khuyến khích tham gia tích cực vào công tác tuyên truyền, tư vấn, hòa giải và giám sát việc tuân thủ pháp luật. Sự phối hợp đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương sẽ tạo nền tảng vững chắc để các hoạt động bảo vệ người tiêu dùng được triển khai thiết thực, toàn diện và bền vững, góp phần xây dựng môi trường tiêu dùng an toàn, lành mạnh và minh bạch.

Đổi mới phương thức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong kỷ nguyên số

Trong bối cảnh kinh tế số và chuyển đổi xanh đang diễn ra mạnh mẽ, phương thức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần được đổi mới toàn diện, thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, hành vi tiêu dùng và mô hình kinh doanh. Đề án xác định đổi mới phương thức là hướng đi mang tính đột phá, nhằm bảo đảm mọi người tiêu dùng đều được bảo vệ công bằng, thuận tiện và hiệu quả trong môi trường số.

Trọng tâm của đổi mới là chuyển từ mô hình quản lý truyền thống sang mô hình quản lý dựa trên dữ liệu và nền tảng số. Cơ quan quản lý sẽ tăng cường sử dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và các công cụ phân tích thông minh để tiếp nhận, xử lý và giám sát thông tin phản ánh của người tiêu dùng theo thời gian thực. Hệ thống Tổng đài 1800.6838 và Cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng sẽ được nâng cấp, tích hợp đa kênh, trở thành trung tâm kết nối thông tin giữa người tiêu dùng – doanh nghiệp – cơ quan quản lý nhà nước.

Cùng với đó, việc xây dựng nền tảng tư vấn và hỗ trợ trực tuyến thông qua chatbot, ứng dụng di động, và cổng thông tin điện tử sẽ giúp người tiêu dùng dễ dàng tra cứu thông tin, gửi phản ánh, yêu cầu tư vấn hoặc tham gia các hoạt động tuyên truyền, tập huấn một cách thuận tiện, nhanh chóng và minh bạch.

Đổi mới phương thức còn gắn liền với việc tăng cường tương tác hai chiều giữa cơ quan quản lý và người tiêu dùng, khuyến khích người dân chủ động giám sát, cung cấp thông tin và phản hồi về chất lượng hàng hóa, dịch vụ. Các chiến dịch truyền thông, cảnh báo trực tuyến và hướng dẫn kỹ năng tiêu dùng an toàn trên nền tảng mạng xã hội sẽ giúp lan tỏa kiến thức, hình thành thói quen tiêu dùng thông minh và có trách nhiệm.

Cùng với chuyển đổi số, công tác bảo vệ người tiêu dùng cũng hướng tới chuyển đổi xanh và tiêu dùng bền vững. Việc khuyến khích doanh nghiệp minh bạch thông tin, áp dụng mô hình sản xuất – tiêu dùng thân thiện môi trường, cùng việc người tiêu dùng ưu tiên sử dụng sản phẩm xanh, an toàn sẽ tạo nên một hệ sinh thái tiêu dùng lành mạnh, phát triển hài hòa giữa lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội.

Đổi mới phương thức bảo vệ người tiêu dùng trong kỷ nguyên số không chỉ là sự thay đổi về công cụ, mà là chuyển biến về tư duy quản lý – từ phản ứng sang chủ động, từ xử lý thủ công sang quản lý thông minh, từ quản lý đơn ngành sang phối hợp toàn diện. Đây chính là nền tảng để xây dựng một hệ thống bảo vệ người tiêu dùng hiện đại, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế số và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đề án Phát triển hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng giai đoạn 2026–2030 không chỉ là bước tiếp nối trong lộ trình thực thi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc xây dựng một môi trường tiêu dùng an toàn, minh bạch và bền vững. Với định hướng lấy người tiêu dùng làm trung tâm, mọi chính sách, hoạt động và giải pháp đều hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng phục vụ, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm và đạo đức.

Sự phối hợp đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, cùng với việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, chuyển đổi xanh và phát huy vai trò của toàn xã hội sẽ là nền tảng để công tác bảo vệ người tiêu dùng thực sự đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả thiết thực. Qua đó, Đề án góp phần củng cố niềm tin của người dân, khuyến khích tiêu dùng bền vững và thúc đẩy nền kinh tế thị trường minh bạch, hiện đại, lấy con người làm trung tâm của sự phát triển.

Nội dung toàn văn Quyết định 2724/QĐ-BCT tại đây.