Tăng cường liên kết theo hướng đồng bộ quản lý an toàn thực phẩm để chuẩn hóa sản phẩm xuất khẩu sang EU

Các biện pháp SPS của EU tăng gần 20% trong 6 tháng

Theo thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam, chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2024, các quốc gia thành viên WTO đã đưa ra 551 thông báo và dự thảo biện pháp SPS được gửi đến Việt Nam; trong đó có 115 thông báo về thay đổi mức dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực vật hoặc kháng sinh; sau đó là sức khỏe động vật, sức khỏe thực vật, thức ăn chăn nuôi...

Ông Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, phân tích thông báo thay đổi và dự thảo các biện pháp SPS của EU trong 6 tháng đầu năm 2024 tăng gần 20%, nhiều nhất trong các đối tác thương mại nông sản của Việt Nam. Ngược lại, một số thị trường như Trung Quốc gần như không có thông báo nào.

Đáng lưu ý, từ năm 2000, các quốc gia khu vực châu Á-Thái Bình Dương có xu hướng tăng thông báo. Nếu năm 2000, chưa đến 250 thông báo; đến năm 2022, đã tăng lên hơn 1.100 thông báo.

Ngoài ra, các đối tác chính về thương mại xuất khẩu nông, lâm, thủy sản và thực phẩm của Việt Nam như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc là nơi có nhiều thông báo nhất, chiếm hơn 60%.

Cũng theo SPS Việt Nam, 10 tháng đầu năm 2023, EU đưa ra 3.865 cảnh báo về an toàn thực phẩm đối với hàng nông sản, thực phẩm nhập khẩu. Trong đó, có 55 cảnh báo đối với nông sản, thực phẩm từ Việt Nam nhập khẩu vào EU, chiếm 1,4%.

Bày tỏ sự quan ngại khi số lượng cảnh báo từ EU tăng bất thường trong nửa đầu năm 2024, Đại diện Văn phòng SPS Việt Nam cho biết, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2024, Việt Nam nhận 57 cảnh báo từ EU, tăng hơn 80% so với cùng kỳ (31 cảnh báo). Trong số 57 cảnh báo, Thành phố Hồ Chí Minh chiếm nhiều nhất, với 23 cảnh báo.

“Việc EU tăng số lượng cảnh báo góp phần khiến tần suất kiểm tra biên giới của nông sản tăng. Hiện Việt Nam còn 4 mặt hàng phải chịu tần suất kiểm tra cao là thanh long (30%), ớt (50%), đậu bắp (50%), sầu riêng (10%)” - ông Ngô Xuân Nam thông tin.

Thanh long Việt Nam là một trong bốn mặt hàng phải chịu tần suất kiểm tra cao

Theo các cơ quan chức năng, nếu như chỉ một lần vi phạm, hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải chịu sự kiểm tra vô cùng nghiêm ngặt của thị trường. Cụ thể, chỉ một lô hàng ớt xuất khẩu vào EU với sản lượng 38 kg nhưng bị phát hiện không đạt yêu cầu nhưng góp phần khiến toàn bộ mặt hàng ớt của Việt Nam bị EU áp dụng biện pháp kiểm tra biên giới tới 50%.

Tương tự, 7 lô hàng thanh long, tương đương 400 - 1.800 kg thanh long bị phát hiện không đạt yêu cầu cũng khiến sản phẩm này bị áp dụng giám sát tại biên giới tăng từ 20% lên 30%. Ngoài ra, đậu bắp cũng bị áp dụng biện pháp kiểm soát biên giới 50% có kèm theo chứng thư, sầu riêng 10%...

Để khắc phục tình trạng hàng hóa, nông sản bị cảnh báo, tăng tần suất kiểm tra, thậm chí trả hoặc tiêu hủy khi xuất khẩu, Đại diện Văn phòng SPS khẳng định, không cách nào khác phải tăng cường liên kết theo hướng đồng quản lý an toàn thực phẩm, chất lượng, góp phần giúp chuẩn hóa ngay từ nguyên liệu đầu vào. Chỉ khi nào từng khâu làm tròn trách nhiệm của mình, nền nông nghiệp Việt Nam mới thoát cảnh e dè trước những thay đổi của thị trường nhập khẩu.

Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định để xuất khẩu ổn định vào EU

Từ khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực đến nay, về cơ bản, các doanh nghiệp Việt Nam đã chú ý thực thi tốt các quy định về an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh. Tuy nhiên, các biện pháp kiểm soát an toàn thực phẩm, an toàn dịch bệnh luôn được EU cập nhật thường xuyên. Cứ 6 tháng một lần, EU sẽ rà soát tất cả các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, thực phẩm vào thị trường này. Nếu chúng ta vẫn luôn thực thi, chấp hành tốt các quy định trong EVFTA, EU có thể xem xét giảm tần suất kiểm tra, giảm các quy định, thủ tục đối với nông sản, thực phẩm Việt Nam nhập khẩu vào EU. Ngược lại, nếu làm không tốt, hàng nông sản, thực phẩm Việt Nam nhập khẩu vào EU sẽ bị tăng tần suất kiểm tra.

Với đặc thù nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào thời tiết, nông sản lại có tính mùa vụ, việc hiểu chắc, nắm rõ các quy định quốc tế sẽ giúp người sản xuất, chế biến, kinh doanh, phân phối và xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp giảm bớt phần nào rủi ro.

Bà Hoàng Thị Liên, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cho biết ngành hàng hồ tiêu nói riêng và gia vị nói chung còn tồn tại một số hạn chế trong kiểm soát các vấn đề SPS, xuất phát từ sản xuất nhỏ lẻ, nông dân, doanh nghiệp chưa nắm bắt đầy đủ các tiêu chuẩn của thị trường nhập khẩu. Đáng chú ý nhất là các cảnh báo từ thị trường EU liên quan đến 3 chỉ tiêu về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh vật, kim loại nặng.

Do đó, Đại diện Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam khuyến cáo các doanh nghiệp xuất khẩu cần thường xuyên theo dõi, cập nhật thông tin về SPS trên các trang thông tin chính thức của Văn phòng SPS, tham khảo các trường hợp tương tự để tránh vi phạm.

Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên cho rằng, các hàng rào kỹ thuật của nước nhập khẩu nếu không được nắm bắt và tuân thủ đầy đủ sẽ biến thành “ổ gà”, đối với doanh nghiệp trên con đường xuất khẩu, thậm chí có thể xóa sổ những nỗ lực trong công tác mở cửa thị trường vốn rất gian nan, vất vả. Do đó, việc am hiểu và tuân thủ quy định của từng thị trường là cách duy nhất để hàng hóa có thể xuất khẩu thuận lợi.

Với kinh nghiệm là một doanh nghiệp đã đáp ứng các tiêu chuẩn về SPS của thị trường EU, Đại diện Acecook Việt Nam chia sẻ, Công ty liên tục cập nhật văn bản luật mới trên Cổng tra cứu luật chính thức của EU (Europa); nghiên cứu chương trình kiểm soát sản phẩm nhập khẩu, nắm các chỉ tiêu nằm trong kế hoạch kiểm tra của hải quan, những vấn đề EU đang đặc biệt quan tâm. Bên cạnh đó, bộ phận đảm bảo chất lượng thường xuyên rà soát sản phẩm, xem xét sự phù hợp của tiêu chuẩn nguyên liệu, thành phẩm so với quy định mới của thị trường, thiết lập lại kế hoạch kiểm soát chất lượng nguyên liệu, quá trình sản xuất và thành phẩm. Công ty cũng thường xuyên tham vấn ý kiến của cơ quan quản lý quốc gia hoặc đơn vị tư vấn luật đối với các vấn đề luật định phức tạp, không hiểu rõ.

Thực tế thời gian qua, nhiều nông dân và doanh nghiệp Việt Nam không ngừng phấn đấu để sản xuất hàng hóa theo hướng nâng cao chất lượng, độ an toàn ngày càng cao. Tuy nhiên vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp đôi lúc nhận thức còn chưa đầy đủ, chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn xuất khẩu. Vì thế thời gian tới, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp cần tiếp tục nâng cao chất lượng và an toàn sản phẩm để đáp ứng một cách tốt nhất các quy định trong các hiệp định thương mại tự thế hệ mới, cũng như hoạt động xuất khẩu nông lâm thủy sản nói chung.

Nếu không nâng cấp được chất lượng hàng xuất khẩu và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của EU, đặc biệt là về truy xuất nguồn gốc..., các doanh nghiệp sẽ không tận dụng được tối đa các ưu đãi do EVFTA mang lại. Vì vậy, ông Lương Hoàng Thái - Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) lưu ý, các doanh nghiệp sản xuất hàng nông sản, lương thực thực phẩm cần nâng cao công tác quản lý chất lượng sản phẩm, đáp ứng các yêu cầu của EU, để tiếp tục xuất khẩu ổn định vào thị trường này.