Chuyển đổi xanh: Kiến tạo giá trị mới cho doanh nghiệp, hướng tới phát triển bền vững

Áp lực kép và hành trình kiến tạo giá trị xanh

Quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam hiện mới ở mức 2% là quá khiêm tốn so với 98% "nền kinh tế nâu" vẫn chiếm lĩnh thị trường. Để chuyển đổi theo hướng xanh, bền vững, vươn ra thị trường thế giới, thích ứng bối cảnh mới đòi hỏi hơn lúc nào hết doanh nghiệp cần tăng tốc trong cuộc đua toàn cầu hoá.

Ông Đặng Thanh Long, Trưởng phòng Đào tạo và Phát triển bền vững của Intertek Việt Nam, cho rằng, chuyển đổi xanh hiện không còn là lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Long, các chính sách như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) hay quy định về kiểm kê phát thải khí nhà kính (GHG) đang được triển khai đồng bộ trên toàn cầu. “Doanh nghiệp nào minh bạch về phát thải, công bố kiểm kê khí nhà kính sớm sẽ duy trì được khả năng xuất khẩu và thu hút đầu tư", ông Long nhấn mạnh.

Việc hành động sớm giúp doanh nghiệp giảm rủi ro tuân thủ, đồng thời mang lại lợi thế dài hạn về thương hiệu và năng lực cạnh tranh. Trong đó, EPR được xem là một trong những công cụ quan trọng thúc đẩy sản xuất tuần hoàn – khi nhà sản xuất chịu trách nhiệm về sản phẩm cả sau khi tiêu dùng. “Cơ chế EPR buộc doanh nghiệp phải tính toán toàn bộ vòng đời sản phẩm, từ khâu thiết kế, sản xuất đến thu hồi, tái chế. Điều này tạo động lực để sản phẩm được thiết kế thân thiện môi trường hơn, giảm thiểu rác thải và tiết kiệm tài nguyên”, ông Long nói thêm.

Tại Việt Nam, khung pháp lý cho EPR đã tương đối hoàn thiện thông qua Luật Bảo vệ môi trường 2020, cùng các nghị định, thông tư hướng dẫn chi tiết. Doanh nghiệp có thể kê khai, giám sát và báo cáo việc thực hiện trách nhiệm tái chế, thu hồi trên hệ thống điện tử quốc gia về EPR do Bộ Nông nghiệp và Môi trường vận hành.

Quy mô nền kinh tế xanh của Việt Nam hiện mới ở mức 2% là quá khiêm tốn so với 98% "nền kinh tế nâu" vẫn chiếm lĩnh thị trường

Ông Long khẳng định: “Tuân thủ EPR không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp định vị thương hiệu xanh, giảm chi phí xử lý chất thải dài hạn và thúc đẩy đổi mới sản phẩm theo hướng tuần hoàn". Tuy nhiên, theo ông Long, con đường chuyển đổi xanh của doanh nghiệp Việt vẫn còn nhiều “áp lực kép”: vừa phải đảm bảo tăng trưởng, vừa đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững trong khi thị trường còn hạn chế về nhận thức và chi trả cho sản phẩm xanh.

Là một trong những đơn vị tiên phong trong sản xuất vải sợi tái chế và vật liệu thân thiện môi trường, chia sẻ về những khó khăn trong công cuộc chuyển đổi xanh hiện nay, bà Nguyễn Bích Diền, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Kết nối Thời trang (Faslink), chia sẻ: “Thách thức lớn nhất là chi phí đầu tư ban đầu cao, trong khi người tiêu dùng vẫn còn nhạy cảm về giá. Đa phần vẫn chạy theo thời trang nhanh, ít quan tâm đến yếu tố bền vững". 

Theo bà Diền, để duy trì chiến lược chuyển đổi xanh, doanh nghiệp phải kiên trì và có tầm nhìn dài hạn, bởi hiệu quả kinh tế không đến ngay lập tức, nhưng lại mang giá trị lớn về uy tín và sự bền vững của thương hiệu.

Cơ hội tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu

Là doanh nghiệp thích ứng với chuyển đổi xanh khá nhanh, từ năm 2022, Công ty Cổ phần Lâm Việt (Bình Dương) đã đầu tư dây chuyền sản xuất, đồng thời triển khai hệ thống điện mặt trời áp mái cho toàn bộ nhà xưởng.

Theo ông Nguyễn Thanh Lam - Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần Lâm Việt (chuyên sản xuất đồ gỗ nội và ngoại thất xuất khẩu) nhờ những bước đi mạnh mẽ này, doanh nghiệp không chỉ giảm được 25% lượng phát thải CO₂/năm, mà còn được các đối tác châu Âu đánh giá cao về cam kết phát triển bền vững. “Chúng tôi coi chuyển đổi xanh là giải pháp sống còn, giúp mở rộng thị trường xuất khẩu, đặc biệt sang các quốc gia có tiêu chuẩn môi trường khắt khe", ông Lam cho biết.

Nhiều sản phẩm của Lâm Việt đã được xuất khẩu sang các quốc gia như Mỹ, Anh và châu Âu nhờ kịp thời chuyển đổi xanh

Nhằm thúc đẩy tiến trình này, ngày 14/12/2022, Bộ Công Thương phê duyệt "Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh của ngành Công Thương giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050". Đây là bước khởi đầu quan trọng cho tiến trình dài hạn đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam.

Kế hoạch hành động đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nhằm phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, sản xuất và tiêu dùng bền vững, kiểm soát phát thải khí nhà kính nhằm giảm dấu vết carbon, tăng trưởng xanh trong lĩnh vực năng lượng và công nghiệp thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương. Cụ thể, trong giai đoạn 2021–2025, Bộ đã chủ trì xây dựng và ban hành trên 250 văn bản pháp luật và hơn 20 chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực trọng yếu.

Mới đây, ngày 04/9/2025, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 1894/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam đến năm 2030 là một bước chuyển biến mới, tạo khung pháp lý quan trọng để huy động nguồn lực và thu hút sự quan tâm của các Bộ, ngành, địa phương và toàn xã hội đầu tư cho phát triển ngành công nghiệp môi trường, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường trong giai đoạn phát triển đột phá của đất nước.. 

Theo định hướng, Bộ Công Thương luôn đồng hành với doanh nghiệp trong việc kiểm soát nguồn phát thải, thúc đẩy công nghệ xử lý chất thải, tái chế, hướng đến mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và xây dựng ngành công nghiệp môi trường vững mạnh. Ưu tiên ngân sách và các chương trình xúc tiến thương mại xanh cho sản phẩm tuần hoàn, có chứng nhận ESG (Môi Trường – Xã Hội – Quản trị). Hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu minh bạch thông tin, nguyên liệu trong chuỗi cung ứng xuất khẩu....

Theo các chuyên gia, chuyển đổi xanh không phải là gánh nặng, mà là cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam tái cấu trúc, nâng cao năng suất và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thực tế cho thấy, ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt đã nhìn nhận chuyển đổi xanh là động lực tăng trưởng mới. Ngoài các đơn vị trên, nhiều tập đoàn lớn trong các lĩnh vực thép, xi măng, dệt may, điện tử cũng đang xây dựng báo cáo phát triển bền vững, kiểm kê phát thải khí nhà kính và tham gia chứng chỉ carbon quốc tế.

Ông Nguyễn Thanh Lam nhấn mạnh, chuyển đổi xanh giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng quy định xuất khẩu, mà còn thu hút đầu tư, giảm chi phí năng lượng, và nâng cao sức cạnh tranh. Những doanh nghiệp sớm thích ứng sẽ có lợi thế lớn khi các rào cản kỹ thuật môi trường của các thị trường lớn (như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản). Đáng chú ý, một số ngân hàng thương mại trong nước cũng bắt đầu triển khai sản phẩm tín dụng xanh dành cho doanh nghiệp đáp ứng tiêu chí môi trường, một tín hiệu tích cực giúp giảm áp lực tài chính trong giai đoạn đầu chuyển đổi.

"Chuyển đổi xanh, xét đến cùng, không chỉ là câu chuyện công nghệ hay chính sách, mà là sự thay đổi toàn diện về tư duy kinh doanh. Doanh nghiệp nào dám đầu tư sớm, xây dựng chuỗi cung ứng bền vững và minh bạch hóa phát thải sẽ nắm trong tay “tấm hộ chiếu xanh” để bước vào các thị trường toàn cầu khó tính" - ông Nguyễn Thanh Lam nói.