Ngành da giày Việt Nam trước thách thức “hàng rào xanh” CBAM

Ngành da giày Việt Nam, mặc dù đã khẳng định được vị thế quan trọng trên thị trường quốc tế, hiện đang phải đối mặt với một thách thức lớn từ Liên minh Châu Âu (EU) - cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM).

Đây là một thay đổi mang tính bước ngoặt, đẩy các doanh nghiệp trong ngành vào một cuộc chạy đua không chỉ để duy trì sức cạnh tranh mà còn để thích nghi với yêu cầu xanh toàn cầu, một yêu cầu đang ngày càng khắt khe.

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), đã có hiệu lực từ năm 2023 đối với sáu nhóm sản phẩm chủ lực như nhôm, thép, xi măng, phân bón, điện và hydro, sẽ dần mở rộng trong tương lai. Đến năm 2030, CBAM dự kiến sẽ bao trùm thêm các ngành công nghiệp có mức phát thải cao, trong đó ngành da giày Việt Nam có thể là một trong những lĩnh vực tiếp theo bị ảnh hưởng.

Cơ chế này yêu cầu các nhà nhập khẩu vào EU phải khai báo lượng khí thải carbon phát sinh trong quá trình sản xuất hàng hóa và nộp chứng chỉ CBAM tương ứng. Đây là một dạng thuế áp dụng cho lượng khí thải phát sinh trong quá trình sản xuất, nhằm khuyến khích các nhà sản xuất ở các quốc gia ngoài EU giảm thiểu khí thải và chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững.

Mặc dù CBAM chưa trực tiếp áp dụng cho ngành da giày, nhưng các chuyên gia nhận định rằng ngành này sẽ không thể tránh khỏi trong tương lai gần, khi các yêu cầu về giảm phát thải và bảo vệ môi trường càng trở nên nghiêm ngặt hơn. Đặc biệt, ngành da giày, một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, với lượng phát thải carbon lớn trong quá trình sản xuất, cần phải hành động ngay để tránh những tác động tiêu cực từ cơ chế này.

Đây chính là cơ hội để ngành da giày Việt Nam tái cấu trúc và phát triển theo hướng bền vững. Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da - Giày và Túi xách Việt Nam (LEFASO), khẳng định rằng doanh nghiệp da giày không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế chuyển đổi xanh. Việc ứng dụng công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), và dây chuyền sản xuất xanh sẽ là những yếu tố quyết định giúp doanh nghiệp duy trì sức cạnh tranh và đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng cao của thị trường quốc tế.

Chưa bao giờ việc chuyển đổi sang sản xuất xanh lại trở nên cấp bách như lúc này. Các doanh nghiệp da giày phải nhanh chóng cải tiến quy trình sản xuất, từ việc lựa chọn nguyên liệu đầu vào thân thiện với môi trường đến việc ứng dụng các công nghệ mới như nano, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu phát thải khí nhà kính mà còn giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và giá trị thương hiệu trong mắt người tiêu dùng quốc tế.

Bà Nguyễn Hoàng Thúy, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển, cũng cho biết rằng ngành da giày đã có sự hiện diện mạnh mẽ tại các thị trường EU nhờ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - EU (EVFTA), tạo ra những cơ hội lớn về thuế quan. Tuy nhiên, bà cảnh báo rằng sự thay đổi trong các quy định về bảo vệ môi trường và yêu cầu về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là điều không thể bỏ qua. Các doanh nghiệp xuất khẩu vào Bắc Âu cần lưu ý đến các quy định về “Nhãn sinh thái thiên nga Bắc Âu”, nơi người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến giá trị sản phẩm mà còn đặc biệt chú trọng đến cam kết bảo vệ môi trường của doanh nghiệp.

Chuyển đổi sang sản xuất xanh không chỉ là một xu hướng mà là điều kiện cần thiết để các doanh nghiệp giữ vững và phát triển trong thị trường toàn cầu. Việc tích hợp các yếu tố bảo vệ môi trường vào chuỗi cung ứng sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường EU mà còn mở rộng cơ hội hợp tác với các quốc gia khác, gia tăng giá trị sản phẩm và củng cố uy tín thương hiệu.

Để doanh nghiệp ngành da giày có thể nhanh chóng thích nghi với CBAM và các quy định liên quan, chính phủ và các cơ quan quản lý đóng vai trò vô cùng quan trọng. Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp như hướng dẫn cụ thể về cách tính toán và báo cáo lượng khí thải carbon, cũng như các chương trình đào tạo, hội thảo sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cơ chế này và thực hiện các biện pháp giảm thiểu phát thải hiệu quả.

Hơn nữa, việc tạo ra môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường và giảm thiểu chi phí sẽ là một chiến lược cần thiết để giúp ngành da giày không chỉ vượt qua thách thức mà còn vươn lên, đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.

CBAM là một thử thách không thể tránh khỏi đối với ngành da giày Việt Nam, nhưng đây cũng là cơ hội để ngành này phát triển theo hướng bền vững và sáng tạo. Chuyển đổi sang sản xuất xanh, ứng dụng công nghệ cao và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh mà còn góp phần bảo vệ môi trường và nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Để đạt được mục tiêu này, sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, chính phủ và cơ quan quản lý là điều cần thiết, tạo nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của ngành da giày trong kỷ nguyên xanh.