Tăng cường công tác quản lý, kiểm soát hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp

Các chính sách quản lý hóa chất được xây dựng trên cơ sở đảm bảo mục tiêu tăng trưởng kinh tế luôn gắn liền tiết kiệm tài nguyên và nâng cao chất lượng môi trường, không gây phương hại đến quốc phòng, an ninh, sức khỏe con người và tài sản. Tuy nhiên, trước tình trạng có một số đối tượng sử dụng hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp (hóa chất hạn chế) sai mục đích, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 10/CT-BCT ngày 05 tháng 11 năm 2024 của Bộ trưởng Bộ Công Thương về việc tăng cường công tác quản lý, kiểm soát hóa chất hạn chế.

Sau khi Chỉ thị số 10 được ban hành, công tác quản lý nhà nước về hóa chất được đẩy mạnh trong ngành Công Thương. Các đơn vị có liên quan thuộc Bộ, các Sở Công Thương đã chủ động, kịp thời xây dựng kế hoạch, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện nghiêm túc, quyết liệt các nhiệm vụ Chỉ thị đề ra.

Nhiều quy định pháp lý và giải pháp kỹ thuật mới được xây dựng, thực hiện để nâng cao hiệu lực quản lý hóa chất nguy hiểm.

Ngày 14 tháng 6 năm 2025, Quốc hội thông qua Luật Hóa chất số 69/2025/QH15, các quy định về quản lý hóa chất được kế thừa và bổ sung, hoàn thiện nhằm quản lý chặt chẽ hóa chất trong toàn bộ vòng đời từ sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, vận chuyển, tồn trữ, sử dụng hóa chất đến xử lý chất thải từ hoạt động hóa chất. Tổ chức, cá nhân mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt (trong đó dự kiến bao gồm các hợp chất xyanua và N2O) phải lập phiếu kiểm soát mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt và phải được xác thực dữ liệu về tổ chức, cá nhân mua, bán theo lộ trình thực hiện do Chính phủ quy định; Tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải công bố mục đích sử dụng. Các quy định nêu trên sẽ được thực hiện trên Cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất, từ đó cơ quan quản lý sẽ kiểm soát được toàn bộ “đường đi” của hóa chất, từ nhà sản xuất, nhập khẩu tới đơn vị sử dụng cuối cùng.

Chiều 16/10, Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06) - Bộ Công an tổ chức Lễ công bố triển khai thí điểm Giải pháp định danh, truy xuất nguồn gốc hoá chất, tiền chất trên nền tảng VNeID. Giải pháp định danh truy xuất nguồn gốc hóa chất, tiền chất (VNIDCheck) được ra mắt nhằm khắc phục các kẽ hở trong quản lý do thiếu liên thông dữ liệu giữa các ngành. Đây là minh chứng cụ thể cho việc hiện thực hóa chủ trương đột phá về chuyển đổi số quốc gia theo Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, biến dữ liệu dân cư thành “tư liệu sản xuất số”. Đến nay, hơn 13.000 dữ liệu doanh nghiệp trong lĩnh vực hóa chất, tiền chất đã được chuẩn hóa, làm sạch; hạ tầng kỹ thuật của hệ thống được hoàn thiện, bảo đảm an toàn, an ninh cấp độ 3, kết nối và tích hợp với các cơ sở dữ liệu quốc gia có liên quan, sẵn sàng đưa vào vận hành trên phạm vi toàn quốc.

Các Giấy phép sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế được cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu hóa chất một cách kịp thời, đầy đủ, không chỉ giúp các cơ quan quản lý có thể chủ động tra cứu thông tin về các đơn vị được cấp phép trong lĩnh vực, địa bàn quản lý, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân có thể tiếp cận, tra cứu thông tin cấp phép theo doanh nghiệp, chủng loại hóa chất để có thể lựa chọn mua, bán hóa chất hạn chế với các đơn vị có giấy phép, đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh.      

Việc chia sẻ thông tin, phối hợp quản lý với các cơ quan chức năng được thực hiện thường xuyên. Số liệu xác nhận khai báo hóa chất nhập khẩu đối với N2O và cấp Giấy phép xuất, nhập khẩu tiền chất công nghiệp được Cục Hóa chất tổng hợp, định kỳ gửi Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (C04) để phối hợp giám sát, quản lý.

Công tác tuyên truyền được thực hiện với nhiều hình thức, tăng cường về dung lượng, thời lượng. Các hội thảo tuyên truyền, phổ biến pháp luật được đông đảo doanh nghiệp tham gia, các thông tin, bài viết nhận được sự quan tâm của lượng lớn độc giả, qua đó nâng cao hiệu quả tuyên truyền để người dân và doanh nghiệp nắm chắc, hiểu rõ và tự giác thực hiện các quy định của pháp luật trong quản lý, kiểm soát hóa chất hạn chế.

Thông qua các hoạt động tuyên truyền, nhận thức được mức độ rủi ro và yêu cầu quản lý cao đối với hóa chất hạn chế, 26 doanh nghiệp đã báo cáo chấm dứt hoạt động sản xuất, kinh doanh hóa chất hạn chế và đề nghị thu hồi Giấy phép. Bên cạnh đó, Cục Hóa chất đã rà soát, trình, ban hành các Quyết định thu hồi Giấy phép kinh doanh hóa chất hạn chế đối với 11 doanh nghiệp không duy trì điều kiện về kho bãi kinh doanh hóa chất hạn chế nhằm ngăn chặn tổ chức, cá nhân hoạt động kinh doanh hóa chất hạn chế khi không còn duy trì đủ điều kiện.

Công tác kiểm tra, hậu kiểm được tăng cường, từ đó có các biện pháp xử phạt và ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm. Kết quả đạt được có tính răn đe và đã tạo sự lan tỏa, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của cộng đồng doanh nghiệp.

Bên cạnh việc kiểm tra theo kế hoạch, thực hiện Chỉ thị 10/CT-BCT, trong quá trình thẩm định hồ sơ và điều kiện để cấp phép, các đoàn thẩm định của Cục Hóa chất đã tiến hành kiểm tra toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của cơ sở hoạt động hóa chất và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Trong 06 tháng đầu năm 2025, Cục Hóa chất đã tổ chức 10 Đoàn kiểm tra theo kế hoạch trong đó có 02 công ty liên quan đến hóa chất xyanua, ban hành 07 Quyết định xử phạt với tổng số tiền 388.334.350 đồng; tổ chức kiểm tra đột xuất 22 Công ty (trong đó có 06 Công ty có hoạt động kinh doanh hóa chất xyanua, 01 công ty có hoạt động kinh doanh hóa chất N2O), ban hành 18 Quyết định xử phạt với tổng số tiền 2.293.356.487 đồng, tước quyền sử dụng có thời hạn Giấy phép/Giấy chứng nhận sản xuất, kinh doanh hóa chất đối với 07 công ty và đình chỉ việc nhập khẩu hóa chất 02 tháng đối với 01 Công ty.

Lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã đẩy mạnh công tác kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ đối với mặt hàng xyanua nói riêng và hóa chất nguy hiểm nói chung,  kiểm tra và xử lý vi phạm 62 vụ với tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính lên đến 1.916.630.070  đồng.

Ghi nhận thông tin sơ bộ từ 22 Sở Công Thương cho thấy các Sở Công Thương này cũng đã tiến hành thanh tra 10 doanh nghiệp, kiểm tra 216 doanh nghiệp có hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, trong đó 61 trường hợp vi phạm, với tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 961.818.417 đồng.

Cùng với sự phát triển của kinh tế, xã hội, các hoạt động liên quan đến hóa chất ngày càng phát triển và đa đạng, do đó để nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước cần có sự chung tay, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý ở Trung ương và địa phương, đồng thời các tổ chức, cá nhân hoạt động hóa chất cũng cần chủ động tìm hiểu quy định, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật.  Cần tăng cường công tác phối hợp, chia sẻ thông tin giữa các Bộ, ngành, địa phương trong hoạt động quản lý nhằm giảm thiểu nguy cơ hóa chất bị sử dụng sai mục đích. Tăng cường, đổi mới hình thức tuyên truyền, phổ biến văn bản pháp luật để đạt được hiệu quả cao hơn.