Tận dụng ưu thế vượt trội từ EVFTA để nông sản Việt tăng cường sự hiện diện tại thị trường EU

Nông sản Việt ngày càng được đón nhận tại thị trường EU

Năm 2024, EU nhập khẩu 348 tỷ USD nông, lâm, thủy sản và dự báo 2025 tăng lên gần 364 tỷ USD. Các mặt hàng nhập khẩu chủ lực gồm rau quả, thủy sản, cà phê, hạt điều, gỗ, hồ tiêu… Trong đó, kim ngạch nhập khẩu cà phê riêng năm 2024 đạt 26,33 tỷ USD, chiếm hơn 60% thương mại cà phê toàn cầu.

Trong bức tranh này, Việt Nam là một trong những đối tác cung ứng quan trọng xuất khẩu nông sản sang EU tăng từ 3,76 tỷ USD năm 2019 lên 5,44 tỷ USD năm 2024. Chỉ riêng 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu nông sản sang thị trường này đạt 4,73 tỷ USD, tăng 49% so với cùng kỳ. Các mặt hàng mũi nhọn gồm cà phê, thủy sản, hạt điều, gỗ và rau quả; trong đó Đức, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bỉ và Italia là những thị trường nhập khẩu lớn nhất.

Theo thống kê mới nhất từ Cục Hải quan, xuất khẩu rau quả sang EU trong tháng 6/2025 đạt 47,4 triệu USD, tăng 56,3% so với cùng kỳ năm 2024. Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 233,2 triệu USD, tăng 44,1% so với cùng kỳ năm trước. Con số này cho thấy nông sản Việt không chỉ được đón nhận mà còn ngày càng khẳng định chỗ đứng trong giỏ hàng của người tiêu dùng châu Âu.

Đáng chú ý, sau 5 năm thực thi EVFTA, EU đã xóa bỏ thuế nhập khẩu với gần 100% số dòng thuế, tạo lợi thế lớn cho nông, lâm, thủy sản Việt Nam. So với các đối thủ từ Nam Mỹ, châu Á hay châu Phi vốn phải chịu thuế MFN (thuế nhập nhập khẩu ưu đãi) hoặc GSP (Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập) từ 4% trở lên, hàng Việt đang có ưu thế cạnh tranh rõ rệt tại thị trường này. EU là thị trường khó tính nhưng đầy tiềm năng. Nếu tận dụng tốt các hiệp định thương mại như EVFTA, kết hợp cải thiện chất lượng, năng lực sản xuất, xuất khẩu nông sản Việt Nam sang EU hoàn toàn có thể đạt bước tiến mạnh mẽ trong thời gian tới.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, dù kim ngạch tăng trưởng mạnh, thị phần nông sản Việt tại EU hiện mới chỉ chiếm khoảng 2% tổng giá trị nhập khẩu của khối. Con số này vừa phản ánh dư địa phát triển rất lớn, vừa chỉ ra rằng chúng ta vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của thị trường này. EU mỗi năm chi tới 102 tỷ USD nhập khẩu rau quả, 60 tỷ USD cho thủy sản, 26 tỷ USD cho cà phê, hơn 59 tỷ USD cho gỗ và sản phẩm gỗ, hàng chục tỷ USD cho hạt điều, cao su, mây tre đan… Với sự đa dạng sản phẩm và lợi thế về sản xuất, Việt Nam hoàn toàn có cơ hội gia tăng thị phần nếu biết nắm bắt và vượt qua rào cản.

EVFTA góp phần thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang EU. Tuy nhiên, thực tế cũng đặt ra không ít thách thức cho xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam khi thuế quan giảm xuống nhưng vẫn đối mặt các khó khăn liên quan đến các quy định rào cản kỹ thuật như: truy xuất nguồn gốc, bảo hộ tên xuất xứ, chỉ dẫn địa lý và các nội dung mới như lao động, minh bạch hóa thông tin, trách nhiệm xã hội, môi trường, phát triển bền vững… Việc thúc đẩy xuất khẩu hàng nông sản sang thị trường EU đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, nông dân, Nhà nước và các tổ chức hỗ trợ. Đầu tư vào công nghệ, xây dựng chuỗi giá trị liên kết, xúc tiến thương mại và cải thiện hệ thống logistics là những giải pháp then chốt.

Xây dựng chuỗi cung ứng từ trang trại đến bàn ăn

Theo ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, xu hướng tiêu dùng tại EU đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các sản phẩm xanh, sạch và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Doanh nghiệp Việt muốn khai thác tốt thị trường này cần tập trung phát triển dòng sản phẩm chất lượng cao, và sản phẩm chế biến sâu. Đặc biệt, EU đang siết chặt các tiêu chuẩn liên quan đến môi trường như Quy định không gây mất rừng (EUDR), đòi hỏi chuỗi cung ứng phải minh bạch từ nông trại đến sản phẩm cuối cùng.

Chia sẻ tại 'Hội nghị thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản năm 2025' do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức mới đây tại TP.HCM, ông Trần Văn Công - Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU đánh giá, tiềm năng thúc đẩy xuất khẩu nông lâm thủy sản vào thị trường EU còn rất lớn. Tuy nhiên, tỷ trọng hàng chế biến, giá trị gia tăng của Việt Nam xuất khẩu sang EU còn thấp, chưa tạo được kênh phân phối bền vững, chưa có thương hiệu, khả năng hiện diện tại chưa phổ biến.

Khoảng cách địa lý xa, tuyển vận chuyển Á - Âu hay xảy ra xung đột dẫn đến bị gián đoạn, chi phí logistics cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh 30 - 40%. Bên cạnh đó, EU luôn đưa ra các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, phát triển bền vững cao và liên tục cập nhật. Việc EU dịch chuyển sang tiêu dùng xanh, sạch, đòi hỏi đáp ứng tiêu chuẩn phát triển bền vững về lao động, môi trường, giảm phát thải, giá trị tích hợp - di sản của sản phẩm nông nghiệp. Theo đó, Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư cho máy móc công nghệ, xây dựng thương hiệu, chi phí tiếp quảng bá tiếp thị, nghiệp vụ ngoại thương…

Để khai thác thị trường tiềm năng EU, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU Trần Văn Công kiến nghị, Việt Nam cần phát triển các vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU; xây dựng các vùng sản xuất an toàn dịch bệnh đối với các vùng chăn nuôi trọng điểm để thúc đẩy việc đàm phán EU mở cửa thị trường sản phẩm động vật cho Việt Nam.

Ngoài ra, cần tăng cường xây dựng thương hiệu quốc gia, nhãn hiệu sản phẩm, doanh nghiệp đối với các sản phẩm nông lâm thủy sản xuất khẩu vào EU, tăng khả năng nhận diện sản phẩm nông sản thực phẩm Việt Nam trên thị trường EU, thâm nhập sâu hơn, đa dạng chủng loại sản phẩm hơn vào các kênh, chuỗi phân phối tại EU.

Mặc dù còn nhiều thách thức, EU vẫn là thị trường trọng điểm mà Việt Nam cần kiên định theo đuổi. Tận dụng hiệu quả các cơ hội từ EVFTA, cùng với việc nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng linh hoạt với quy định mới, sẽ giúp nông sản Việt Nam giữ vững vị thế, mở rộng thị phần và xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế. Nếu được triển khai đồng bộ, các giải pháp này không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn tăng cường sức cạnh tranh, góp phần phát triển bền vững ngành nông nghiệp Việt Nam.