Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng làm việc với Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam

Sau 05 năm thực hiện Đề án phát triển thương mại trong nước được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 27/2007/QĐ-TTg ngày 15/02/2007 và gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), ngành bán lẻ Việt Nam đã phát triển nhanh hơn, bước đầu tạo lập được vị thế trên thị trường, góp phần xây dựng nền thương mại tiên tiến, văn minh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của nhân dân. Đến cuối năm 2011, cả nước có 638 siêu thị tại 59/63 tỉnh, thành phố (tăng 12,52% so với năm 2010) và 117 trung tâm thương mại tại 32/63 tỉnh thành phố (tăng 23,15% so với năm 2010). Số lượng siêu thị thành lập mới 5 năm sau khi Việt Nam gia nhập WTO (2007 – 2011) so với giai đoạn 5 năm  trước (2002 – 2006) tăng hơn 20% (303/251), tương tự số lượng trung tâm thương mại thành lập mới tăng hơn 72% (62/36). Ngoài ra còn có hàng nghìn cửa hàng chuyên doanh và cửa hàng tiện lợi (theo mô hình hiện đại của các nước tiên tiến) phân bố rộng khắp cả nước.

Bên cạnh sự ra đời của nhiều cơ sở bán lẻ hiện đại mới, một số cơ sở được xây dựng từ những năm trước đã và đang được cải tạo, mở rộng mặt bằng kinh doanh, nâng cấp, hiện đại hóa trang thiết bị… đã làm thay đổi diện mạo của thương mại bán lẻ của đất nước, làm thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng Việt Nam theo hướng văn minh, hiện đại và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế, xã hội nói chung của đất nước. Ước tính chung, thị phần các loại hình bán lẻ hiện đại (trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng) chiếm khoảng 20% (gấp đôi thời điểm trước khi gia nhập WTO) và đang có xu hướng tăng.

Thông qua đầu tư trực tiếp, góp vốn liên doanh, nhượng quyền thương mại… các doanh nghiệp Việt Nam đã mở rộng mạng lưới bán hàng, khai thác và kết hợp nguồn lực của nhiều doanh nghiệp nhỏ trở thành hệ thống có quy mô lớn và trình độ tổ chức cao đang ngày một phát triển. Qua đó, một số nhà bán lẻ đã tổ chức được mô hình bán hàng theo chuỗi với số lượng cửa hàng tăng lên hàng năm, như Liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TP. Hồ Chí Minh (với gần 60 siêu thị mang thương hiệu “Co.opMart” và 30 cửa hàng Co.opFood, Tổng công ty Thương mại Hà Nội (với 3 trung tâm thương mại, hơn 40 siêu thị, cửa hàng tiện ích HaproMart, 36 cửa hàng, điểm kinh doanh thực phẩm an toàn HaproFood và khoảng 200 cửa hàng chuyên doanh quy mô nhỏ); Công ty kinh doanh hàng thời trang Việt Nam của Tập đoàn dệt may Việt Nam với chuỗi 62 cơ sở (gồm trung tâm thương mại, siêu thị tổng hợp, gian hàng, cửa hàng chuyên doanh hàng thời trang mang thương hiệu VinatexMart); Công ty cổ phần XNK Intimex với 14 siêu thị và 01 trung tâm thương mại mang thương hiệu Intimex (có 8 siêu thị Intimex thành lập sau khi Việt Nam gia nhập WTO); Công ty cổ phần Nhất Nam với 13 siêu thị mang thương hiệu Fivimart (có 9 siêu thị Fivimart thành lập sau khi Việt Nam gia nhập WTO, Công ty An Phong với 6 cơ sở (3 siêu thị và 3 trung tâm thương mại) mang thương hiệu Maximart (có 02 trung tâm thương mại Maximart thành lập sau khi Việt Nam gia nhập WTO)…

Về đầu tư nước ngoài, nhờ chính sách mở cửa thị trường dịch vụ phân phối, các tập đoàn lớn trên thế giới như Metro, Casino (Pháp – với thương hiệu đại siêu thị Big C, Lion (Malaysia với các trung tâm mua sắm mang thương hiệu Parkson, Lotte (Hàn Quốc).... đã và đang tiếp tục mở rộng phạm vi hoạt động của mình với các mô hình phân phối hiện đại, quản lý tiên tiến vừa tạo sức ép cạnh tranh với các doanh nghiệp bán lẻ trong nước vừa góp phần phát triển các loại hình cơ sở phân phối mới ở Việt Nam theo hướng ngày càng văn minh, hiện đại. Số lượng cơ sở của doanh nghiệp phân phối có vốn đầu tư nước ngoài đã vào trước khi Việt Nam gia nhập WTO có tốc độ tăng đáng kể, như Metro Cash & Carry mở thêm 10 trong tổng số17 trung tâm đang hoạt động, Big C mở thêm 13 trong tổng số18 đại siêu thị Big C đang hoạt động, Parkson mở thêm 7 trong tổng số 8 trung tâm mua sắm Parkson đang hoạt động. Tuy nhiên, các đại gia bán lẻ lớn của thế giới như Walmart,; Carrefour,; Tesco... vẫn chưa thực sự thành lập cơ sở của mình ở Việt Nam...

Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng đánh giá ngành bán lẻ Việt Nam liên tục phát triển và tiếp tục có đóng góp to lớn vào GDP của đất nước cũng như góp phần vào tăng trưởng chung của nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và giải quyết công ăn việc làm. Năm 2011, tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước ước trên 2.000 ngàn tỷ đồng, tăng trên 24 % so với năm 2010. Đây là mức tăng khá cao trong bối cảnh nền kinh tế gặp khó khăn, tiêu dùng sụt giảm, tạo công ăn việc làm cho gần 6 triệu lao động trực tiếp và gián tiếp. Góp phần cho những thành quả đó, Hiệp hội bán lẻ Việt Nam hoạt động khá tích cực và ngày càng hiệu quả, từng bước trở thành cầu nối giữa các cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp, giữa các doanh nghiệp với nhau, là nơi tham mưu cho các cơ quan có trách nhiệm của Nhà nước tháo gỡ các khó khăn cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực phân phối.

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng nhấn mạnh nhất quán trong việc xác định hệ thống phân phối và bán lẻ Việt Nam là rất quan trọng và có tác động vô cùng to lớn đến phát triển kinh tế, phát triển sản xuất và ảnh hưởng đến quyền lợi của hàng chục triệu người tiêu dùng Việt Nam. Bộ trưởng đề nghị tiếp tục cụ thể hóa Nghị quyết TW 4 khóa XI (Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 16/01/2012) về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 (trong đó có định hướng phát triển hạ tầng thương mại). Gắn phát triển hệ thống phân phối và bán lẻ, nhất là và trước hết ở những mặt hàng quan trọng, thiết yếu với công tác đảm bảo cung - cầu, bình ổn thị trường - giá cả… theo Nghị quyết 01/NQ-CP ngày 03/01/2012 về những giải pháp chủ yếu chỉ đạo điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và dự toán ngân sách nhà nước năm 2012.

Để thị trường phát triển bền vững, Bộ trưởng yêu cầu thực hiện một số giải pháp: Nghiên cứu, đề xuất sự hỗ trợ từ Chính phủ mà không vi phạm các cam kết gia nhập WTO như hỗ trợ pháp lý, như đào tạo nâng cao năng lực quản lý và kỹ năng bán hàng; hỗ trợ xây dựng thương hiệu; hỗ trợ ứng dụng các phương pháp quản lý hiện đại; hỗ trợ thông tin thị trường, nguồn hàng; hỗ trợ tư vấn pháp lý trong việc liên kết nhà sản xuất - nhà phân phối. Về xúc tiến thương mại cần hỗ trợ thông qua các chương trình, các quỹ khuyến nông, khuyến công được phép lồng ghép và các chương trình xúc tiến thương mại do các nhà bán lẻ trong nước tổ chức, qua đó vừa đẩy mạnh doanh thu, gắn kết chặt chẽ hơn giữa sản xuất và tiêu dùng. Về mặt bằng và cơ sở hạ tầng: thông qua hình thức thuê, mượn, trả dần tiền thuê… tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phân phối trong nước tiếp cận các mặt bằng kinh doanh có vị trí thuận lợi, quy mô phù hợp với từng loại hình phân phối hàng hóa khác nhau; Ưu tiên các địa điểm được quy hoạch để phát triển thương mại dịch vụ cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này khai thác sử dụng, tránh tình trạng các đơn vị không đúng chức năng lại được khai thác dẫn đến giá cả mặt bằng kinh doanh quá cao; Quy hoạch, xây dựng các trung tâm logistics tập trung, xây dựng các phần mềm quản lý miễn phí cho doanh nghiệp; Hỗ trợ, ưu đãi về tiền thuê mặt bằng, tạo điều kiện giải quyết nhanh về các thủ tục liên quan đến công trình, v.v... Có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp phân phối vốn trong nước liên doanh với các tập đoàn bán lẻ hàng đầu thế giới lập cơ sở bán lẻ ở Việt Nam để qua đó học hỏi kinh nghiệm, tiếp thu trình độ quản lý và công nghệ tiên tiến.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh việc hoàn thiện chính sách, luật pháp về mở cửa thị trường dịch vụ phân phối. Trước mắt, cần khẩn trương nghiên cứu và cụ thể hóa ENT (kiểm tra nhu cầu kinh tế) để tránh tình trạng thiếu minh bạch, thiếu nhất quán giữa Trung ương và địa phương cũng như giữa các địa phương với nhau về các quyết định có liên quan đến cấp phép hoạt động phân phối của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Rà soát và quy định rõ tỷ lệ, mức góp vốn, loại hình đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp (mua cổ phần), nhượng quyền thương mại trong bán lẻ… để vừa có thể quản lý việc mở rộng hệ thống bán lẻ của nhà đầu tư nước ngoài thông qua các hình thức này, vừa giúp doanh nghiệp trong nước muốn huy động vốn của nhà đầu tư nước ngoài (thông qua thị trường chứng khoán) trong khi vẫn nắm quyền quản lý, điều hành kinh doanh, v.v…