Cơ hội lớn từ EVFTA: Doanh nghiệp Việt cần chuyển mình theo xu hướng xanh, bền vững

Còn nhiều dư địa tăng trưởng xuất khẩu

Sau 5 năm thực thi, những ưu đãi từ Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) đã trở thành “bệ phóng” cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang thị trường EU tăng trưởng mạnh mẽ, tạo đòn bẩy cho nhiều nhóm hàng chủ lực của chúng ta khai thác thị trường này. 

Bước sang năm thực thi thứ 6, EVFTA tiếp tục lộ trình cắt giảm thuế quan sâu rộng hơn, cùng việc các nước EU còn lại đang đẩy nhanh tiến độ phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA) dự báo sẽ tạo thêm nhiều dư địa tăng trưởng cho hàng hóa Việt Nam.

Ông Ngô Chung Khanh- Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương

Chia sẻ tại Tọa đàm "Cách tiếp cận mới của EU về phát triển bền vững: Chiến lược cho doanh nghiệp Việt" do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 28/10, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, đến hết năm thứ 7 thực thi, EU sẽ xóa bỏ gần như toàn bộ thuế quan đối với hàng hóa Việt Nam.

"Thuế 0% giúp hàng Việt có lợi thế lớn về giá và sức cạnh tranh so với đối thủ. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp Việt đã có 5 năm làm quen, hiểu tập quán và quy định của thị trường, có quan hệ đối tác sẵn, đó là 'vốn quý' mà không phải doanh nghiệp nào cũng có được", Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên nhấn mạnh.

Một điểm thuận lợi khác là hiện nay EU đang muốn đa dạng hóa thị trường nhập khẩu. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận nhiều đối tác và khách hàng EU hơn. Gần đây có ngày càng nhiều tập đoàn EU đến trao đổi hoặc tìm kiếm đối tác tại Việt Nam. Chẳng hạn, tập đoàn thời trang H&M đang tìm kiếm địa điểm để xây dựng một nhà máy rất lớn, trị giá khoảng 1 tỷ USD để sản xuất ra những loại vải công nghệ cao và biến Việt Nam trở thành một trung tâm xuất khẩu cho cả khu vực.

Doanh nghiệp chủ động trong chiến lược phát triển bền vững

Tuy nhiên, các chuyên gia đều nhận định rằng lợi thế về thuế của Việt Nam không kéo dài mãi. Sau khi ký kết EVFTA với Việt Nam, nhằm đa dạng hóa đối tác thương mại, EU đã tiếp tục đẩy nhanh đàm phán FTA với nhiều đối tác khác.

Hơn nữa, thị trường EU cũng đang có xu hướng dịch chuyển rất mạnh mẽ sang tiêu dùng xanh, sạch, đòi hỏi đáp ứng tiêu chuẩn phát triển bền vững về lao động, môi trường... Người tiêu dùng không chỉ quan tâm về giá cả và chất lượng sản phẩm mà còn quan tâm đến quy trình sản xuất hàng hóa. Đáng chú ý, với cách tiếp cận mới bao trùm về phát triển bền vững, EU đang thúc đẩy triển khai Chương trình Thỏa thuận Xanh châu Âu - chiến lược toàn diện nhằm chuyển đổi EU thành một nền kinh tế hiện đại, sử dụng tài nguyên hiệu quả và trung hòa carbon vào năm 2050. Tất cả những thách thức này đòi hỏi các doanh nghiệp, ngành hàng Việt Nam cần có sự tiếp cận và các giải pháp thích ứng phù hợp, để thúc đẩy tăng trưởng, tăng sức cạnh tranh và mở rộng hiện diện tại thị trường EU.

Ông Ngô Chung Khanh cho biết, cách tiếp cận mới của EU về phát triển bền vững với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường, lao động, truy xuất nguồn gốc và chống phá rừng, đang trở thành thách thức đáng kể. Nếu doanh nghiệp không nâng cấp năng lực đáp ứng thì những ưu đãi thuế quan sẽ trở nên vô nghĩa.

Thông tin thêm về vấn đề này, ông Trần Ngọc Quân - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU cho hay, EU là thị trường làm ăn bài bản, đòi hỏi doanh nghiệp phải có chiến lược dài hạn, coi trọng yếu tố bền vững ngay từ khâu sản xuất. Nếu không đáp ứng các quy định mới, chúng ta sẽ lãng phí một hiệp định rất tốt.

Theo ông Trần Ngọc Quân, sau giai đoạn áp dụng các quy định bắt buộc, EU đang dịch chuyển sang hướng linh hoạt hơn, với các chính sách "la bàn cạnh tranh", khuyến khích doanh nghiệp vừa và nhỏ áp dụng tiêu chuẩn bền vững dựa trên khả năng thích ứng. Tuy nhiên, các ngành có tác động lớn đến môi trường và lao động vẫn sẽ chịu giám sát chặt chẽ. Bên cạnh đó, EU đang dẫn đầu thế giới về kinh tế tuần hoàn và thiết kế sinh thái. Doanh nghiệp Việt Nam hạn chế về vốn và công nghệ, nên cách tốt nhất là liên kết sớm với các đối tác EU để cùng tham gia chuỗi đổi mới sáng tạo của họ.

Ông Quân cũng khẳng định, Thương vụ Việt Nam tại EU luôn chủ động và sẵn sàng đồng hành cùng doanh nghiệp, hỗ trợ đối thoại và kết nối với các đối tác sở tại. “Với mạng lưới thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, đặc biệt là tại EU, chúng tôi tự tin sẽ là cầu nối hiệu quả giúp cộng đồng doanh nghiệp nắm bắt, thích ứng và vượt qua các quy định, từng bước khẳng định vị thế là đối tác tin cậy tại thị trường này”, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU nhấn mạnh.

Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Hoàng Thị Thanh Tâm - Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển sáng tạo Đông Dương cũng cho rằng chính bản thân doanh nghiệp cần chủ động hơn. Bà Tâm cho biết trong 3 năm trở lại đây, xuất khẩu của công ty sang EU đã tăng trưởng hơn 20%, tập trung vào các mặt hàng chủ lực là đồ gia dụng bằng mây tre đan cao cấp, trang trí nội thất, mũ, túi xách. “Trước đó, chúng tôi đã phải làm việc với đối tác EU trong vòng 2 năm chỉ để chuẩn bị các chứng chỉ, chứng nhận về nhà máy, sản phẩm, thiết kế để đáp ứng được yêu cầu của họ. Sau đó họ mới bắt đầu đặt hàng”, giám đốc Đầu tư và Phát triển Sáng tạo Đông Dương chia sẻ.

Theo bà Hoàng Thị Thanh Tâm, EVFTA đặt ra nhiều tiêu chuẩn, từ nguồn gốc xuất xứ, an toàn lao động, đến chất lượng sản phẩm. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng cải tiến công nghệ, nâng cao năng lực kỹ thuật và xây dựng hệ thống quản lý đạt chuẩn châu Âu để đáp ứng yêu cầu của hiệp định. Song EVFTA là một đòn bẩy đa chiều - vừa mở ra cơ hội, vừa tạo sức ép thúc đẩy doanh nghiệp hoàn thiện. Khó khăn, thách thức sẽ là động lực để doanh nghiệp phát triển.

Để vượt qua các thách thức từ chính sách mới của EU, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Ngô Chung Khanh đề xuất doanh nghiệp Việt cần "5 hơn": Dũng cảm hơn, chiến lược hơn, chi tiết hơn, chủ động hơn và mạnh mẽ hơn.

"Dũng cảm hơn" để bước ra khỏi tâm lý e ngại thị trường khó tính; "chiến lược hơn" để xác định rõ lợi thế và phân bổ nguồn lực hợp lý; "chủ động hơn" trong tìm kiếm thông tin, tham gia hội nghị, kết nối thương vụ và "mạnh mẽ hơn" trong đầu tư nâng cấp quản trị, tiêu chuẩn sản xuất.

Cũng theo ông Khanh, Bộ Công Thương đang nỗ lực xây dựng hệ sinh thái kết nối FTA, nhằm tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp với các cơ quan quản lý, hiệp hội và đối tác quốc tế. Song song đó, Cổng thông tin điện tử fta.gov.vn được thiết lập như một kênh thông tin chính thống, cập nhật kịp thời các quy định, cam kết và chính sách thị trường, hỗ trợ doanh nghiệp chủ động tận dụng cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do.

EVFTA đang bước vào giai đoạn mang lại lợi ích lớn nhất cho Việt Nam nhưng lợi thế này sẽ không kéo dài mãi khi EU ký thêm FTA với các quốc gia khác. Vì vậy, doanh nghiệp Việt cần hành động ngay, đầu tư cho quản trị bền vững, chủ động hợp tác với đối tác EU, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng xanh và nắm bắt kịp thời thông tin chính sách.-