Cú huých nâng tầm hàng Việt tại thị trường EU

Theo số liệu thống kê, kim ngạch thương mại Việt Nam - EU tăng từ 55,4 tỷ USD năm 2020 lên 68,3 tỷ USD năm 2024, với xuất khẩu của Việt Nam đạt 40,1 tỷ USD năm 2024. Trong 8 tháng năm 2025, xuất khẩu của Việt Nam sang EU (27 nước) đạt 36,94 tỷ USD, tăng 8,1%, tương ứng tăng 2,78 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước. 

Trong đó, EVFTA được coi là động lực mạnh mẽ, mang lại lợi thế cạnh tranh vượt trội cho hàng hóa Việt Nam trên thị trường EU. Với cam kết xóa bỏ gần 99% dòng thuế trong vòng 7 năm, EVFTA không chỉ giảm chi phí xuất khẩu mà còn mở ra cơ hội chiếm lĩnh thị phần từ các đối thủ truyền thống.

Các ngành xuất khẩu chủ lực hưởng lợi rõ rệt từ EVFTA là dệt may, da giày, gỗ nội thất, nông sản chế biến và thủy sản. Thủy sản tận dụng lợi thế đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt; da giày được hưởng ưu đãi thuế gần như toàn bộ, tạo ưu thế cạnh tranh với các nước châu Á; trong khi ngành điện tử được hưởng lợi kép từ miễn thuế và xu hướng dịch chuyển đầu tư của tập đoàn đa quốc gia.

Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), chỉ trong vòng chưa đầy 5 năm kể từ khi EVFTA có hiệu lực (từ tháng 8/2020 đến 5/2025), kim ngạch thương mại song phương đã đạt 298 tỷ USD. Việt Nam hiện là đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất của EU tại ASEAN, đồng thời đứng thứ 16 trên toàn cầu. Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier nhấn mạnh: “Trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu biến động, sự hợp tác bền bỉ giữa EU và Việt Nam càng trở nên cần thiết. EU vẫn cam kết đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới một tương lai xanh, bền vững và thịnh vượng”.

Tại cuộc họp Giao ban Xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 8/2025, ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại tại Bỉ và EU thông tin, tình hình kinh tế toàn cầu có nhiều biến động đã buộc EU phải có những điều chỉnh về chính sách thương mại và kinh tế. Theo đó, EU đã tập trung vào các giải pháp chiến lược, trong đó có việc đa dạng hóa thị trường và đẩy mạnh thực hiện các hiệp định thương mại tự do (FTA). 

Chính vì vậy, những quốc gia đã có FTA với EU, đặc biệt là Việt Nam với Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), đang có một vị thế vô cùng quan trọng trong quan hệ thương mại với Liên minh châu Âu.

Bên cạnh đó, trong chính sách Thỏa thuận Xanh châu Âu, EU đã có những điều chỉnh nhất định như giãn và lùi thời gian thực hiện, trong đó kể cả lùi cả tính hợp lệ về tính bền vững của doanh nghiệp. Như vậy, hiện tại các doanh nghiệp Việt Nam đã được hưởng một cơ chế tương đối thông thoáng hơn khi tiếp cận thị trường EU.

Tuy nhiên Tham tán Thương mại Trần Ngọc Quân cũng lưu ý, dù đang được hưởng nhiều ưu đãi trong ngắn hạn, nhưng về dài hạn, các doanh nghiệp Việt Nam cần phải chuẩn bị cho sự quay trở lại của các chính sách bền vững từ phía EU.

Việc khai thác tốt thị trường trong ngắn hạn cần đi đôi với các bước đi thích hợp về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Đây là những yếu tố then chốt để đảm bảo luồng thương mại giữa Việt Nam và EU tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy, Tham tán thương mại Việt Nam tại Thụy Điển cảnh báo rằng, khi EU quay lại quỹ đạo phát triển bền vững, chỉ những doanh nghiệp đáp ứng chuẩn xanh, sản xuất có trách nhiệm mới giữ được vị thế. Đây là điều kiện bắt buộc, không còn là lựa chọn.

Doanh nghiệp Việt Nam vì vậy phải đối diện “bài toán kép” vừa đảm bảo tiêu chuẩn cao, vừa cạnh tranh khốc liệt với các đối thủ quốc tế. Trong bối cảnh này, việc đổi mới sản phẩm, nâng cấp năng lực quản trị, ứng dụng công nghệ số, xây dựng thương hiệu là yêu cầu tất yếu. Doanh nghiệp cũng cần tận dụng đồng bộ các FTA khác để mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc vào một khu vực.

Ở tầm chính sách, cần tăng cường phối hợp với hiệp hội ngành hàng, quản lý chặt chẽ xuất xứ để ngăn chặn gian lận, đồng thời khai thác triệt để các cơ chế ưu đãi trong EVFTA. Về phía doanh nghiệp, việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, bền vững là yêu cầu cấp thiết. Đầu tư vào công nghệ chế biến, bao gói, truy xuất nguồn gốc ngay từ đầu sẽ giúp hàng Việt vượt qua rào cản kỹ thuật khắt khe của EU.

Ngoài ra, khắc phục triệt để cảnh báo liên quan đến an toàn thực phẩm sẽ giữ vững niềm tin người tiêu dùng châu Âu. Cùng với đó, cần đẩy mạnh tỷ lệ nội địa hóa, đổi mới công nghệ, hình thành chuỗi cung ứng bền vững. Những bước đi này không chỉ giúp tận dụng tối đa các FTA thế hệ mới mà còn nâng cao giá trị thương hiệu Việt, đóng góp trực tiếp vào uy tín quốc gia. Khi hàng hóa Việt đáp ứng được cả lợi thế thuế quan lẫn chuẩn mực bền vững, cánh cửa EU sẽ không chỉ rộng mở, mà còn trở thành nền tảng cho sự phát triển dài hạn. EVFTA vì thế không chỉ là hiệp định thương mại, mà là cú hích nâng cao vị thế hàng Việt trên thị trường toàn cầu.