Công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may: Tập trung lấp “lỗ hổng” nguồn cung thiếu hụt

Tự chủ nguồn cung, giảm phụ thuộc thị trường quốc tế

Dù ngành dệt may góp phần thực hiện mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế, song ngành này vẫn gặp nhiều khó khăn, thách thức khi công nghiệp hỗ trợ dệt may vẫn rất yếu, nguyên phụ liệu chủ yếu phụ thuộc nhập khẩu. Đơn cử ngành dệt may hiện nay chủ yếu là các phụ kiện như dây kéo, nút chỉ,… song chỉ một trong những yếu tố này bị lỗi sẽ dẫn đến sản phẩm bị đánh giá không đạt tiêu chuẩn, kém chất lượng. Mặc dù ngành công nghiệp hỗ trợ dệt may đã được cải thiện, song vẫn còn hạn chế.

Theo đánh giá của đại diện doanh nghiệp dệt may Việt Nam, công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực này hiện còn gặp nhiều khó khăn, vấn đề đặc biệt về nguyên liệu, giá cả đầu vào tăng cao trong bối cảnh lạm phát khiến đơn hàng có xu hướng giảm hơn trước. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng hiện nay doanh nghiệp may mặc chủ yếu làm hàng gia công, nguyên phụ liệu đều được khách hàng đặt hàng và cung cấp. Sản phẩm công nghiệp hỗ trợ dệt may trong nước làm ra nhưng không bán được nên ít người đầu tư, cải tiến máy móc chất lượng sản phẩm.

Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, các doanh nghiệp trong nước đang phải nhập khẩu khoảng 70% nguyên phụ liệu, phần lớn nhập khẩu từ Trung Quốc, ngành dệt may cả nước đều vướng phải tỉnh trạng xuất sợi và nhập lại do khâu dệt, nhuộm của chúng ta còn yếu, buộc phải nhập lượng lớn nguyên liệu vải để sản xuất.

Chia sẻ về vấn đề này, bà Phoebe Trương, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần Dệt may Liên Phương (LPtex) thông tin, hiện tại, tùy vào từng mặc hàng mà doanh nghiệp phải nhập khẩu nguồn nguyên phụ liệu ở các quốc gia khác nhau.

Với sản phẩm 100% từ wool (vải len - loại vải dệt được tạo thành từ lông cừu hay lông các loại động vật khác như lạc đà, dê, thỏ…), LPtex sẽ nhập khẩu từ Úc. Với nguồn nguyên liệu là sợi có thể tái chế, doanh nghiệp nhập khẩu từ Trung Quốc vì trong nước vẫn chưa thể thực hiện được. Do đó, giá thành mỗi sản phẩm sẽ tăng từ 5-15%, tùy vào nguồn cung của thị trường và giá trị nguyên liệu để sử dụng cho sản phẩm. Có thể thấy, nguyên nhân của vấn đề này là bởi khâu dệt, nhuộm trong nước còn yếu, buộc phải nhập lượng lớn nguyên liệu vải để sản xuất.

Bà Trần Thị Trà My, đại diện Công ty TNHH VietKai thông tin, đa số các nguyên phụ liệu thân thiện với môi trường đều được nhập khẩu từ Trung Quốc vì Việt Nam vẫn chưa có nhà máy nào đủ năng lực sản xuất.

Công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may cần được ưu tiên

Giai đoạn từ nay đến 2025, dự báo kinh tế thế giới vẫn còn có nhiều bất ổn, ngành dệt may cần có hướng đi mới, giảm phụ thuộc vào thị trường quốc tế, tự chủ nguồn cung nguyên phụ liệu, chuyển dần trọng tâm sang khai thác thị trường nội địa.

Vì vậy, việc phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may cần được ưu tiên, sớm thu hút được các tập đoàn đa quốc gia đầu tư công nghệ, vốn thúc đẩy hình thành hệ thống doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phục vụ cho ngành dệt may.

Đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho rằng, để vào được chuỗi cung ứng toàn cầu, giành được đơn hàng thì phải rẻ hơn hàng Trung Quốc, nhưng cạnh tranh về giá luôn là thách thức với các doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam nói chung và công nghiệp hỗ trợ nói riêng vì các bất cập của chính sách thuế, phí, lãi vay...

Trong Chiến lược phát triển ngành dệt may, da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035, Bộ Công Thương đề ra một số giải pháp về đổi mới công nghệ, nhất là với dệt, nhuộm hoàn tất nhằm thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may, lấp dần nguồn cung thiếu hụt.

Để đáp ứng phần nào về nguồn nguyên phụ liệu, ngành dệt may đang phối hợp với Bộ Công Thương cho biết, sẽ xây dựng một số khu công nghiệp dệt may lớn có hệ thống xử lý nước thải, bảo vệ môi trường đảm bảo tiêu chuẩn “xanh hóa” ngành dệt may.Cụ thể, sẽ phát triển một số tổ hợp chuyên ngành tại 3 miền Bắc, Trung, Nam (kết hợp với ngành dệt May) và cụm công nghiệp chuyên ngành có vị trí thuận lợi và hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hợp thành mạng lưới chuỗi cung ứng từ nghiên cứu phát triển đến sản xuất nguyên, phụ liệu, sản xuất và phân phối sản phẩm, trong đó ưu tiên thu hút đầu tư tại các vùng kinh tế trọng điểm.

Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ TP. Hà Nội Nguyễn Vân  cho rằng, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh tự chủ nguồn cung vật liệu nội địa, đa dạng hoá nguồn cung nguyên liệu; tận dụng và tối ưu hoá đầu vào thông qua thiết kế, phát triển và sử dụng nguyên nhiên liệu, nguyên vật liệu tái tạo, tái sinh; thúc đẩy sản xuất sạch hơn, sản xuất sản phẩm thân thiện môi trường; đẩy mạnh mạng lưới liên kết bền vững các doanh nghiệp trong ngành và các bên liên quan theo chuỗi giá trị; xây dựng và ứng dụng cơ sở dữ liệu thông tin thúc đẩy triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

Để giúp ngành dệt may Việt Nam phát triển được chuỗi cung ứng, chủ động nguyên phụ liệu, doanh nghiệp mong muốn Chính phủ ban hành những cơ chế nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp trong nước tăng cường liên kết kinh doanh, trao đổi kinh nghiệm, hợp tác trong sản xuất nhằm “thúc” công nghiệp hỗ trợ dệt may phát triển. Cùng đó, khuyến khích đầu tư FDI nhưng cần xây dựng, bổ sung các nguyên tắc ưu đãi, nâng cao các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về sản phẩm, bảo vệ môi trường, tài nguyên và tiết kiệm năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn của khu vực và thế giới.

Theo ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cần thiết thành lập Trung tâm nguyên phụ liệu phục vụ ngành thời trang. Trung tâm này sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp chủ động chuyển hình thức xuất khẩu cao hơn thay vì chủ yếu gia công, thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ ngành dệt may trong nước phát triển, dễ rà soát nguồn gốc, phục vụ ngành thời trang trong nước trước khi vươn ra thế giới… Tuy nhiên, theo ông Cẩm, việc đề xuất thành lập trung tâm không phải là vấn đề mới, song đến nay việc triển khai vẫn chưa thành công. Đơn cử, một số doanh nghiệp đã đầu tư, xây dựng nguyên phụ liệu nhưng chưa thu được kết quả cao, có đơn vị phải đóng cửa sau một thời gian hoạt động.

Do vậy, từ kinh nghiệm của một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, ông Trương Văn Cẩm kiến nghị cơ quan chức năng hỗ trợ các doanh nghiệp về cơ chế chính sách, nguồn lực, đất đai giúp các doanh nghiệp ổn định đầu tư, chuyển giao công nghệ cũng như đẩy mạnh việc giao dịch giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da giày- Túi xách Việt Nam (Lefaso) cũng nêu quan điểm, cần có những giải pháp đột phá để nâng cấp chuỗi giá trị ngành nhằm tạo ra những lợi ích bền vững. Trong đó, giải pháp là xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương. Khi có trung tâm này, giúp các doanh nghiệp Việt Nam thúc đẩy nội lực, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.