Chuẩn hóa xuất xứ: Điều kiện giữ thị phần hàng Việt tại Vương quốc Anh

Xuất xứ hàng hóa – điều kiện để hưởng ưu đãi UKVFTA

Việt Nam và Vương quốc Anh ký kết Hiệp định UKVFTA vào ngày 29/12/2020. Hiệp định có hiệu lực tạm thời từ ngày 1/1/2021 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/5/2021. Theo các cam kết về thuế quan, hai bên thỏa thuận cắt giảm ngay 65% số dòng thuế khi Hiệp định có hiệu lực. Lộ trình cắt giảm tiếp tục được triển khai, đưa tỷ lệ dòng thuế được xóa bỏ lên tới khoảng 99% sau từ 6 đến 9 năm. Đây là mức cam kết rất sâu, tạo ra lợi thế rõ rệt cho hàng hóa Việt Nam tại thị trường Anh.

Ngay khi đi vào thực thi, UKVFTA được đánh giá cao về việc mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam gia tăng xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh nhiều quốc gia trong khu vực ASEAN hiện chưa có hiệp định thương mại tự do với Vương quốc Anh, ngoại trừ Việt Nam và Singapore. Lợi thế về thuế quan giúp hàng hóa Việt Nam cải thiện khả năng cạnh tranh so với các đối thủ đến từ những quốc gia chưa được hưởng ưu đãi tương tự.

Hiệp định UKVFTA mở rộng cơ hội để hàng Việt sang thị trường Vương quốc Anh. Ảnh minh họa

Thời gian qua, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng tốt hơn các ưu đãi thuế quan trong UKVFTA, theo Vụ Chính sách thương mại đa biên, trong giai đoạn 2021-2024, nhiều tài liệu nghiên cứu, cẩm nang và ấn phẩm chuyên sâu đã được biên soạn nhằm cập nhật nội dung Hiệp định và hướng dẫn doanh nghiệp thực thi. Riêng Bộ Công Thương đã biên soạn hai cẩm nang, sách, ấn phẩm và báo cáo nghiên cứu, tiêu biểu như tài liệu “Tận dụng cam kết thuế quan trong UKVFTA, đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Vương quốc Anh và Bắc Ai-len”.

Các doanh nghiệp được khuyến nghị cần chủ động tìm hiểu kỹ các nội dung cam kết của Việt Nam và Vương quốc Anh trong UKVFTA, đồng thời nắm vững các quy định, yêu cầu về xuất nhập khẩu, đặc biệt là quy tắc xuất xứ của thị trường để tận dụng tối đa lợi ích mà Hiệp định mang lại, qua đó tăng cường trao đổi thương mại với một trong những nền kinh tế lớn của khu vực châu Âu.

Theo đó, để được hưởng ưu đãi thuế quan theo UKVFTA, lô hàng xuất khẩu của doanh nghiệp cần đáp ứng đầy đủ quy tắc xuất xứ của Hiệp định và có chứng từ chứng nhận xuất xứ phù hợp. Theo quy định hiện hành, quy tắc xuất xứ trong UKVFTA cơ bản tương tự với quy định trong Hiệp định EVFTA. Theo đó, hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sang Vương quốc Anh sử dụng chung mẫu chứng nhận xuất xứ C/O EUR.1 theo quy định tại Hiệp định UKVFTA và Thông tư số 02/2021/TT-BCT của Bộ Công Thương.

Cụ thể, hàng hóa có xuất xứ Việt Nam nhập khẩu vào Vương quốc Anh được hưởng ưu đãi thuế quan theo UKVFTA khi có một trong các chứng từ chứng nhận xuất xứ hợp lệ. Đó là C/O được phát hành theo quy định tại Điều 4 và từ Điều 20 đến Điều 23 Thông tư số 02/2021/TT-BCT; chứng từ tự chứng nhận xuất xứ theo quy định tại Điều 25 Thông tư số 02/2021/TT-BCT, áp dụng đối với nhà xuất khẩu có lô hàng trị giá không quá 6.000 EUR; hoặc chứng từ tự chứng nhận xuất xứ do nhà xuất khẩu đủ điều kiện hoặc nhà xuất khẩu đã đăng ký phát hành theo cơ sở dữ liệu phù hợp quy định của Bộ Công Thương.

Về thời hạn hiệu lực, chứng từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa có hiệu lực trong vòng 12 tháng kể từ ngày phát hành tại nước thành viên xuất khẩu và phải được nộp cho cơ quan hải quan của nước thành viên nhập khẩu trong thời hạn hiệu lực này. Trường hợp chứng từ được nộp sau thời hạn hiệu lực, vẫn có thể được xem xét chấp nhận để hưởng ưu đãi thuế quan UKVFTA nếu nhà nhập khẩu không thể nộp đúng hạn vì lý do bất khả kháng hoặc các lý do hợp lệ khác nằm ngoài sự kiểm soát của nhà nhập khẩu.

Chứng từ chứng nhận xuất xứ hàng hóa phải được nộp cho cơ quan hải quan nước thành viên nhập khẩu phù hợp với quy định của nước đó. Trong trường hợp chứng từ không được lập bằng tiếng Anh, cơ quan hải quan có thể yêu cầu bản dịch để phục vụ công tác kiểm tra, xác minh.

Doanh nghiệp cần nắm rõ quy tắc xuất xứ để hưởng ưu đãi từ UKVFTA. Ảnh minh họa

Chủ động chuẩn hóa xuất xứ

Thực tiễn triển khai UKVFTA cho thấy Hiệp định đã mang lại những kết quả tích cực đối với hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Vương quốc Anh. Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên, năm 2021, ngay sau khi Hiệp định chính thức có hiệu lực, kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước đạt khoảng 6,6 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Anh đạt 5,76 tỷ USD, tăng mạnh so với năm trước, tập trung chủ yếu vào các mặt hàng dệt may, giày dép, thủy sản, điện thoại và linh kiện.

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu từ Anh đạt khoảng 849 triệu USD, ghi nhận mức tăng hơn 20%. Đến năm 2024, thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh tiếp tục phục hồi mạnh mẽ, với tổng kim ngạch đạt khoảng 8,4 tỷ USD, tăng 18% so với năm 2023. Xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt khoảng 7,55 tỷ USD, tăng gần 19%, với sự đóng góp đáng kể từ các nhóm hàng có thế mạnh như điện thoại, máy móc, dệt may, gỗ và thủy sản. Nhập khẩu từ Vương quốc Anh đạt khoảng 849 triệu USD, tăng nhẹ so với năm trước.

Những con số trên cho thấy Hiệp định UKVFTA đang phát huy hiệu quả rõ nét, tạo dư địa tăng trưởng xuất khẩu cho hàng hóa Việt Nam. Tuy nhiên, đi cùng với ưu đãi thuế quan là những yêu cầu ngày càng khắt khe về minh bạch, truy xuất nguồn gốc và độ tin cậy của chuỗi cung ứng. Vương quốc Anh là thị trường có tiêu chuẩn cao, đặc biệt coi trọng tính minh bạch trong chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp không chứng minh được xuất xứ rõ ràng sẽ rất khó duy trì thị phần lâu dài, ngay cả khi có lợi thế về giá.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, chứng nhận xuất xứ không chỉ đơn thuần là thủ tục để được hưởng ưu đãi thuế quan, mà đang trở thành “tấm thẻ thông hành” quyết định khả năng tiếp cận và đứng vững của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế. Các hiệp định thế hệ mới như UKVFTA hay CPTPP đều hướng tới minh bạch hóa chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc và phát triển bền vững. Doanh nghiệp nào chủ động chuẩn hóa xuất xứ từ sớm sẽ có lợi thế dài hạn trong mở rộng thị trường và xây dựng uy tín với đối tác.

Thực tế cho thấy, những doanh nghiệp đáp ứng tốt quy tắc xuất xứ thường là những doanh nghiệp kiểm soát được nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất và tiêu chuẩn chất lượng. Ngược lại, các vướng mắc liên quan đến xuất xứ thường bắt nguồn từ cấu trúc sản xuất và chuỗi cung ứng, chứ không chỉ nằm ở khâu thủ tục hành chính. Vì vậy, chứng nhận xuất xứ cần được nhìn nhận như một công cụ chiến lược để nâng cấp chuỗi giá trị, tăng tính chủ động và bền vững cho hoạt động xuất khẩu, thay vì chỉ là giấy tờ để xin hưởng ưu đãi thuế.