Xuất xứ hàng hóa: “Chìa khóa” tận dụng FTA và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu

Xuất khẩu là điểm sáng

Theo Cục Thống kê – Bộ Tài chính công bố, trong tháng 11, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 77,06 tỷ USD, giảm 5,4% so với tháng trước và tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 839,75 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 16,1%; nhập khẩu tăng 18,4%. Cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 20,53 tỷ USD.

Cụ thể, về xuất khẩu hàng hoá, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa tháng 11 đạt 39,07 tỷ USD, giảm 7,1% so với tháng trước và tăng 15,1% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 430,14 tỷ USD, tăng 16,1% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 102,41 tỷ USD, giảm 1,7%, chiếm 23,8% tổng kim ngạch xuất khẩu; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 327,73 tỷ USD, tăng 23,1%, chiếm 76,2%.

Về cơ cấu nhóm hàng xuất khẩu mười một tháng năm 2025, nhóm hàng công nghiệp chế biến đạt 381,72 tỷ USD, chiếm 88,7%.

Ở chiều ngược lại, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa tháng 11 đạt 37,98 tỷ USD, giảm 3,7% so với tháng trước và tăng 16,0% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng năm 2025, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa đạt 409,61 tỷ USD, tăng 18,4% so với cùng kỳ năm trước, trong đó khu vực kinh tế trong nước đạt 128,4 tỷ USD, tăng 1,7%; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đạt 281,21 tỷ USD, tăng 28,0%.

Đối với thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa mười một tháng năm 2025, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 138,6 tỷ USD. Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 167,5 tỷ USD.

Xuất nhập khẩu tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong nền kinh tế nước ta với kim ngạch tăng cao hàng tháng. Động lực xuất nhập khẩu cuối năm đã và đang được khẳng định bởi nhiều yếu tố như nhu cầu tăng cao từ các thị trường chủ lực.

Đa dạng hoá thị trường gắn với đảm bảo xuất xứ

Năm 2025, dự kiến xuất nhập khẩu hàng hoá sẽ lần đầu tiên vượt mốc 900 tỷ USD, đạt khoảng 920 tỷ USD. Đây là con số cao nhất từ trước đến nay.

Tuy nhiên, về dài dài hạn, theo TS. Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gắn với việc tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do là hướng đi tất yếu của doanh nghiệp Việt Nam, trong đó xuất xứ hàng hóa đóng vai trò then chốt. Việt Nam hiện đã ký kết và thực thi 17 hiệp định FTA, thuộc nhóm quốc gia có số lượng FTA nhiều nhất thế giới. Nhờ mạng lưới FTA rộng khắp, những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng trưởng mạnh, tiến gần mốc 800 tỷ USD, mở ra không gian thị trường rộng lớn với mức độ ưu đãi thuế quan ngày càng sâu.

“Tuy nhiên, cơ hội từ FTA chỉ thực sự trở thành lợi thế cạnh tranh khi doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ các quy tắc xuất xứ” – TS Võ Trí THành khẳng định. Đồng thời cho biết, các thị trường lớn và khó tính như Hoa Kỳ, EU không chỉ yêu cầu cao về chất lượng, an toàn thực phẩm, lao động, môi trường mà còn đặc biệt coi trọng tính minh bạch và hợp pháp của xuất xứ hàng hóa. Đây là “tấm vé thông hành” để hàng hóa Việt Nam thâm nhập bền vững vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là đối với các lô hàng lớn, giá trị cao.

Đối với nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, hạn chế về kinh nghiệm xuất khẩu khiến việc đáp ứng quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật còn gặp nhiều khó khăn. TS. Võ Trí Thành cho rằng, bên cạnh nỗ lực tự thân, các doanh nghiệp này rất cần được cung cấp kịp thời thông tin về thị trường, quy định xuất xứ, cũng như hỗ trợ tư vấn để tổ chức lại sản xuất, lựa chọn nguyên vật liệu phù hợp, đáp ứng yêu cầu của từng FTA cụ thể.

Đáng chú ý, ông nhấn mạnh việc kiểm soát chặt chẽ xuất xứ nguồn cung nguyên vật liệu là yêu cầu mang tính sống còn. Doanh nghiệp phải xây dựng hệ thống quản trị xuất xứ bài bản, tuân thủ nghiêm quy tắc xuất xứ trong các FTA, qua đó hạn chế rủi ro bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hoặc bị cáo buộc gian lận xuất xứ. Trong bối cảnh nhiều thị trường gia tăng kiểm soát, bất kỳ sai sót nào về xuất xứ cũng có thể khiến doanh nghiệp trả giá đắt, thậm chí mất thị trường.

Theo TS. Võ Trí Thành, cùng với hệ thống FTA và sự đồng hành của Chính phủ, các bộ, ngành, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã có nền tảng và “chỗ dựa” quan trọng. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, giảm phụ thuộc vào một vài thị trường và phát triển bền vững, yếu tố quyết định vẫn là sự chủ động, kỷ luật và nỗ lực không ngừng của chính doanh nghiệp trong việc làm chủ xuất xứ hàng hóa.