Doanh nghiệp cần hướng đến những tiêu chuẩn xanh trong CPTPP

Cơ hội lớn từ thị trường CPTPP

Theo Tổng cục Hải quan, thời gian qua, hàng Việt Nam đã và đang chiếm lĩnh rất tốt thị trường CPTPP. Đơn cử, 8 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu sang Canada đạt hơn 4,1 tỷ USD, tăng 11,7% so với năm trước. Xuất khẩu sang các thị trường Peru, Mexico… cũng duy trì được kim ngạch tăng trưởng ổn định.

Về phía các mặt hàng, một trong những ngành đang hưởng lợi nhiều nhất từ Hiệp định này là dệt may. Đây là ngành hàng xuất khẩu chủ lực, ghi nhận tăng trưởng mạnh mẽ nhất, khoảng trên 50%. Theo ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, trong 8 tháng đầu năm 2024, hàng dệt may đã xuất khẩu khoảng 32 tỷ USD trên toàn cầu; riêng thị trường khối CPTPP đã chiếm khoảng 16%.

Chia sẻ về những điểm sáng của khối thị trường CPTPP với hàng Việt xuất khẩu, TS Nguyễn Minh Phong chỉ rõ, thời gian qua, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường CPTPP đã và đang tăng nhanh với tốc tăng trung bình 2 con số và trên dưới 20%. Bên cạnh đó, nhiều năm qua, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu sang khối thị trường này rất ổn định, ở mức trên dưới 10%.

Thêm nữa, CPTPP là thị trường ta có xuất siêu rất lớn, đóng góp vào thành quả xuất siêu 6-7 năm liên tục của Việt Nam. Đây cũng là thị trường lớn của hàng hoá xuất khẩu Việt Nam ra thế giới, chiếm 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản; khoảng 14% ngành da giày… Thêm nữa, đây là thị trường uy tín hàng đầu nên khi ta xuất khẩu vào đó sẽ tạo được uy tín cho hàng Việt Nam. Tất cả hợp thành bức tranh sáng của hàng Việt xuất khẩu thời gian gần đây.

Đáng chú ý, xuất khẩu không chỉ tăng trưởng nhanh sang các nước đã phê duyệt CPTPP mà cả các nước chưa phê duyệt CPTPP đều tăng trưởng ổn định. Như Chile tăng 63% (con số năm 2023). Điều này cho thấy cộng đồng rất tín nhiệm hàng Việt Nam và ta đã chứng minh được chất lượng hàng hoá Việt khi xuất khẩu sang đó.

Rào cản từ tiêu chuẩn xanh

Dù xuất khẩu đã có những bước tiến khá mạnh sang thị trường CPTPP, song xuất khẩu sang thị trường này cũng đang phải đối diện với không ít rào cả. Trong đó, xu hướng tăng trưởng xanh, phát triển bền vững đang trở thành sự lựa chọn bắt buộc và yêu cầu mang tầm vóc, quy mô toàn cầu.

Hiện, EVFTA và CPTPP là 2 hiệp định có những yêu cầu cao nhất về bảo vệ môi trường và các quy định này ngày càng trở thành chuẩn mực chung cho các hiệp định khác, trở thành sân chơi quy mô toàn cầu. Những yêu cầu tăng trưởng xanh là tất yếu để bảo vệ con người, đồng thời cũng là dạng công cụ phi thuế quan mà mỗi nước được phép dựng lên với tiêu chuẩn ngày càng cao hơn.

Bảo vệ môi trường trong CPTPP được quy định không chỉ gói gọn ở việc bảo vệ môi trường sống mà còn bảo vệ môi trường ngay trong doanh nghiệp. Người lao động phải được làm việc trong môi trường đảm bảo yêu cầu ngày càng lớn. Điều này làm tăng chi phí cho doanh nghiệp và mức chi phí này cũng lớn hơn nhiều so với chi phí sản xuất.

“Ví dụ, sản xuất 1 khối nước sạch có thể hết 1 đồng nhưng tái chế 1 khối nước bẩn mất đến 3 đồng. Đây là thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Doanh nghiệp sẽ dễ bị ngợp trước những chi phí khổng lồ” – TS Nguyễn Minh Phong phân tích.

Đồng thời, các tiêu chí về tăng trưởng xanh sẽ tạo áp lực làm thay đổi chuỗi cung ứng. Nếu doanh nghiệp không đáp ứng được thì có thể bị thu hẹp sản xuất. Đây là nguy cơ có thật, lớn hơn cả áp lực chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trước mắt, doanh nghiệp có thể coi đây là áp lực thực sự. Còn về lâu dài nếu như đáp ứng được, doanh nghiệp có thể trở thành chủ thể của chuỗi cung ứng. Tổng thể sẽ tạo ra những cơ hội mới. Tương lai, hàng Việt Nam sẽ lấy chất lượng, giá trị bù cho số lượng và sản lượng.

Các doanh nghiệp muốn tham gia chuỗi cung ứng thì phải tuân thủ các quy định của đối tác và cam kết của Việt Nam trong quá trình hội nhập. Thách thức của doanh nghiệp Việt Nam với quy trình này rất lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp vốn chỉ chú trọng phát triển theo bề rộng.

Do đó, cac chuyên gia cho rằn doanh nghiệp cần đặt ra yêu cầu về việc tuân thủ các cam kết tiêu chuẩn của ngành hàng, đặc biệt là cam kết về môi trường; tuân thủ quy định liên quan, các cam kết của Việt Nam đã được Chính phủ và các bộ, ngành công bố để đảm bảo thích ứng, tránh vi phạm các quy định nước ngoài và trong nước.

Bên cạnh đó, xây dựng những chiến lược dài hạn để từng bước chủ động tiến tới đáp ứng yêu cầu của đối tác, nhà nước với các yêu cầu mới.

Ngoài ra, cần tái cấu trúc lại về quản lý công nghệ, kế hoạch sản xuất để đáp ứng lộ trình đặt ra. Nếu không tái cấu trúc sẽ phải chạy theo và không đáp ứng được yêu cầu.

Trên hết nữa là doanh nghiệp phải tham gia các hiệp hội để nhận được thông tin cập nhật, chia sẻ kinh nghiệm, giảm thiểu chi phí phải bỏ ra, tránh lặp lại sai lầm của người đi trước.

Về phía nhà nước, cần rà soát và xây dựng lô trình, công bố công khai các cam kết của mình không chỉ trong CPTPP mà cả các FTA khác về các hàng rào kỹ thuật mới nhất để bảo vệ môi trường cho doanh nghiệp được biết. Đồng thời, xây dựng cẩm nang, sổ tay, hỏi đáp… để đa dạng hoá hình thức hỗ trợ, thông tin cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh bùng nổ về thông tin, cần xây dựng hệ thống Big Data về bảo vệ môi trường, nối mạng và phục vụ chung toàn quốc, giúp doanh nghiệp tiện lợi trong tra cứu với chi phí rẻ nhất. Cung ứng dịch vụ pháp lý giúp hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các vụ tranh chấp để giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí, thời gian trong quá trình đối phó, xử lý tranh chấp.

Ngoài ra, tiêu chuẩn hoá các tiêu chuẩn quốc gia để giúp doanh nghiệp có định hướng vừa lâu dài vừa ổn định để đáp ứng các yêu cầu này.

Phổ biến thông tin mang tính chất điển hình để định hướng và hỗ trợ doanh nghiệp. Đặc biệt, nghiêm túc trong việc xử phạt các doanh nghiệp vi phạm. Thà xử phạt trước ở trong nước còn hơn bị nước ngoài phạt.

Ngoài ra, tài trợ cho hiệp hội, địa phương để hỗ trợ doanh nghiệp trong kết nối thị trường, đáp ứng yêu cầu của thị trường CPTPP.