Nâng cao nhận thức về quy tắc xuất xứ cho cộng đồng doanh nghiệp

Hội thảo thu hút sự quan tâm của hơn 100 đại biểu là đại diện các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng, cơ quan Nhà nước.

Không gian hợp tác kinh tế rộng lớn

Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Nguyễn Việt Chi, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên nhấn mạnh vai trò và vị trí đặc biệt quan trọng của Hiệp định RCEP. Đây hiện là hiệp định thương mại tự do có quy mô lớn nhất thế giới xét trên cả phương diện thị trường và tổng sản phẩm quốc nội, tạo ra không gian hợp tác kinh tế rộng lớn cho các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam.

Trong tương lai, quy mô của thị trường RCEP dự kiến tiếp tục mở rộng khi Hiệp định đang nhận được sự quan tâm gia nhập của một số nền kinh tế. Điều này cho thấy sức hút ngày càng gia tăng của RCEP trong bối cảnh thương mại toàn cầu có nhiều biến động.

Đặc biệt, ngày 27/10/2025 vừa qua, các nước thành viên đã tham dự Hội nghị Cấp cao RCEP lần thứ 5. Đây là hội nghị cấp cao đầu tiên được tổ chức kể từ khi Hiệp định được ký kết và có hiệu lực đầy đủ, qua đó tiếp tục khẳng định sự coi trọng và cam kết mạnh mẽ của các quốc gia thành viên đối với việc triển khai và thực thi Hiệp định.

Một trong những điểm nổi bật của RCEP là việc áp dụng một bộ quy tắc xuất xứ thống nhất cho toàn bộ khu vực thương mại tự do. Cùng với đó là các quy định về minh bạch hóa chính sách và tạo thuận lợi thương mại. Những cam kết này có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao tính linh hoạt trong sử dụng nguồn nguyên liệu đầu vào, chủ động đa dạng hóa và tối ưu hóa quá trình sản xuất hàng hóa xuất khẩu sang thị trường các nước thành viên.

Việc thực thi Hiệp định cũng góp phần tạo dựng một khuôn khổ pháp lý ràng buộc trong khu vực đối với các lĩnh vực như chính sách thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ và thương mại điện tử. Qua đó, tính minh bạch của môi trường kinh doanh được cải thiện, đồng thời nâng cao sức hấp dẫn của thị trường, tạo nền tảng để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực.

Theo ông Hứa Trường Sơn, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP. Cần Thơ, khu vực các nước thành viên Hiệp định RCEP là thị trường được cộng đồng doanh nghiệp trên địa bàn TP đặc biệt quan tâm và kỳ vọng đẩy mạnh hoạt động kinh doanh, xuất nhập khẩu trong thời gian tới. Đây là khu vực có quy mô lớn, nhu cầu đa dạng và nhiều dư địa phát triển, phù hợp với định hướng mở rộng thị trường của doanh nghiệp địa phương.

"TP. Cần Thơ có lợi thế về các mặt hàng nông sản và thủy hải sản, những nhóm sản phẩm đang có nhu cầu ổn định tại nhiều thị trường trong khu vực. Việc khai thác hiệu quả các cam kết của RCEP, nhất là về thương mại hàng hóa và tạo thuận lợi thương mại sẽ góp phần giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu bền vững", ông Sơn cho hay.

Tháo gỡ vướng mắc về xuất xứ hàng hóa

Chương trình hội thảo gồm 4 bài trình bày của các chuyên gia đến từ Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Môi trường: (1) Tổng quan Hiệp định RCEP và các cam kết về thương mại hàng hóa, cách tra biểu cam kết thuế quan; (2) Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định RCEP và cơ hội thúc đẩy đa dạng hóa và tăng cường xuất khẩu; (3) Hiệp định RCEP và những lưu ý về thủ tục hải quan của các nước trong Hiệp định; (4) Quy định về an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS) trong Hiệp định RCEP - Những điều cần lưu ý; và phần trao đổi, giải đáp câu hỏi của các chuyên gia.

Tại hội thảo, ông Trần Ngọc Bình, Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực TP. Hồ Chí Minh, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương đã trình bày chuyên đề "Quy tắc xuất xứ trong RCEP khi áp dụng khác biệt thuế", tập trung làm rõ cơ chế chứng nhận xuất xứ và cách xác định nước xuất xứ trong trường hợp các nước thành viên áp dụng mức thuế quan khác nhau đối với cùng một mặt hàng.

Theo ông Trần Ngọc Bình, hiện nay Việt Nam đã ký kết và thực thi 17 FTA, bao gồm cả các FTA song phương và đa phương. Việc tận dụng hiệu quả các FTA này phụ thuộc rất lớn vào khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ và thực hiện đúng thủ tục chứng nhận xuất xứ hàng hóa.

Trong khuôn khổ RCEP, hàng hóa muốn được hưởng ưu đãi thuế quan phải đáp ứng quy tắc xuất xứ theo quy định và được chứng nhận bằng C/O. Trường hợp không đáp ứng hoặc không xuất trình được C/O hợp lệ, hàng hóa sẽ không được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu.

Hiện nay các quốc gia áp dụng cơ chế khác biệt thuế trong RCEP bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Philippines, Indonesia, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Riêng Malaysia chỉ áp dụng cơ chế này trong trường hợp Ấn Độ tham gia Hiệp định RCEP.

Đối với việc xác định nước xuất xứ khi áp dụng khác biệt thuế, ông Trần Ngọc Bình cho biết, RCEP quy định rõ các nguyên tắc tùy theo loại hình xuất xứ của hàng hóa. Đối với hàng hóa có xuất xứ thuần túy, cơ chế khác biệt thuế không được áp dụng và nước xuất xứ được xác định là nước xuất khẩu.

Trong khi đó, đối với hàng hóa không có xuất xứ thuần túy, việc xác định nước xuất xứ sẽ căn cứ vào quy tắc xuất xứ mà hàng hóa đáp ứng, bao gồm quy tắc hàm lượng giá trị khu vực, quy tắc chuyển đổi mã số hàng hóa hoặc quy tắc cụ thể mặt hàng.

Trường hợp hàng hóa thuộc Phụ lục IV của Hiệp định RCEP, nước xuất xứ có thể được xác định là nước thành viên đóng góp trị giá nguyên liệu có xuất xứ cao nhất trong quá trình sản xuất. Nếu không xác định được rõ ràng, nước xuất xứ sẽ là nước thành viên tham gia quá trình sản xuất và bị nước nhập khẩu áp dụng mức thuế cao nhất.

"Việc nắm vững quy tắc xuất xứ và cơ chế khác biệt thuế trong RCEP là yêu cầu quan trọng đối với doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng khu vực ngày càng đan xen và phức tạp. Việc hiểu đúng và áp dụng đúng quy định sẽ giúp doanh nghiệp tận dụng ưu đãi thuế quan, hạn chế rủi ro về tranh chấp, truy thu thuế và mất ưu đãi khi xuất khẩu sang các thị trường RCEP", ông Bình cho hay.

Xuyên suốt chương trình, các diễn giả cũng đã có trao đổi thực chất, hỗ trợ doanh nghiệp nhận diện và khai thác hiệu quả các cơ hội hợp tác kinh tế với thị trường các nước thành viên RCEP. Nội dung thảo luận tập trung vào việc đa dạng hóa thị trường, xuất xứ hàng hóa, nâng cao năng lực thích ứng và hướng tới phát triển bền vững hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhất là trong lĩnh vực xuất khẩu trước những biến động của bối cảnh hiện nay.

Bên cạnh đó, hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp từ đại diện các cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp. Những ý kiến này được kỳ vọng sẽ góp phần hoàn thiện cơ chế phối hợp, nâng cao hiệu quả triển khai và thúc đẩy sự tham gia ngày càng chủ động, thực chất của Việt Nam trong khuôn khổ Hiệp định.