Kích hoạt thị trường trong nước cho sản phẩm khoa học, công nghệ

“Bệ phóng” cho sản phẩm công nghệ Việt

Khoa học và công nghệ được Đảng, Nhà nước xác định là “chìa khóa” để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, thị trường nội địa hiện vẫn chưa phát huy được vai trò “bệ đỡ” cần thiết. Theo nhiều chuyên gia, sự thiếu liên kết giữa viện nghiên cứu – doanh nghiệp – Nhà nước khiến nhiều kết quả nghiên cứu chưa được thương mại hóa, chưa tạo thành sản phẩm hàng hóa để phục vụ sản xuất và đời sống ngay trong nước.

Trong khi đó, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam ngày càng sôi động. Cả nước hiện có hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp hoạt động trong nhiều lĩnh vực, 1.400 tổ chức hỗ trợ, 79 cơ sở ươm tạo cùng khoảng 170 trường đại học và cao đẳng có hoạt động liên quan đến khởi nghiệp sáng tạo. Tổng vốn đầu tư mạo hiểm năm 2024 lên tới 529 triệu USD, cho thấy sức hút mạnh mẽ của công nghệ Việt.

Sản phẩm khoa học, công nghệ kỳ vọng giúp các ngành hàng sản xuất, thương mại của Việt Nam khẳng định vị trí trên thị trường

Thế nhưng, nếu sản phẩm khoa học và công nghệ chưa tìm được “chỗ đứng” tại thị trường nội địa, thì những con số ấn tượng kia vẫn chưa đủ bảo chứng cho sức sống bền vững. Các doanh nghiệp, hiệp hội đều nhìn nhận, phát triển thị trường trong nước chính là thước đo năng lực cạnh tranh thực sự.

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), phân tích, sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có hàm lượng công nghệ cao, nhưng để tiếp cận ngay chính thị trường trong nước cũng đã khó, bởi rào cản về tiêu chuẩn, về thông tin, về thói quen lựa chọn nhà cung ứng của nhiều doanh nghiệp.

Điều đó phần nào cho thấy, phát triển thị trường nội địa không chỉ là vấn đề cung - cầu mà còn là sự thay đổi nhận thức, là cơ chế khuyến khích doanh nghiệp sản xuất trong nước tin dùng sản phẩm công nghệ Việt, từng bước tạo vòng tròn khép kín từ nghiên cứu, sản xuất, phân phối đến tiêu dùng.

Xúc tiến thương mại mở thị trường cho sản phẩm công nghệ

Theo ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, đổi mới sáng tạo chỉ có ý nghĩa khi gắn liền với thị trường. Nếu sản phẩm khoa học công nghệ không đến được tay người tiêu dùng, doanh nghiệp trong nước, thì chưa thể coi là thành công.

Thực tế cho thấy, nhiều sản phẩm khoa học, công nghệ của Việt Nam đang dừng lại ở dạng thử nghiệm hoặc ứng dụng hạn chế trong phạm vi nhỏ. Việc thương mại hóa vẫn gặp trở ngại bởi thiếu cơ chế đặt hàng từ Nhà nước, thiếu kênh phân phối chuyên biệt và thiếu hoạt động xúc tiến thương mại ngay trong nước.

Xúc thương mại là "kênh" quan trọng, giúp mở rộng thị trường nội địa cho sản phẩm khoa học, công nghệ

Một điểm tích cực là Bộ Công Thương đã xác định rõ nhiệm vụ tăng cường xúc tiến thương mại nội địa cho sản phẩm khoa học công nghệ. Cục Xúc tiến thương mại sẽ phối hợp chặt chẽ với các hiệp hội ngành hàng, các trung tâm đổi mới sáng tạo và các địa phương để tổ chức các hội chợ, triển lãm, tuần lễ công nghệ trong nước. Đây sẽ là cơ hội để sản phẩm công nghệ Việt tiếp cận người tiêu dùng, đồng thời tìm đối tác trong sản xuất và thương mại.

Các hiệp hội như VINASA (Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam) hay VASI đều đề xuất Nhà nước cần xây dựng chính sách ưu tiên sử dụng sản phẩm công nghệ nội địa trong các dự án công. Điều này vừa giúp sản phẩm công nghệ Việt có cơ hội thử nghiệm trong thực tiễn, vừa tạo đà để doanh nghiệp công nghệ nội tự tin hơn khi bước ra thị trường quốc tế.

Ở cấp độ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng đã nhiều lần khẳng định, phát triển mạnh thị trường khoa học và công nghệ trong nước là giải pháp then chốt để thúc đẩy năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Thủ tướng nhấn mạnh, mục tiêu cuối cùng của khoa học và công nghệ phải là phục vụ nâng cao đời sống nhân dân và sự phát triển bền vững của đất nước.

Tuy nhiên, nhìn thẳng vào thực tế, cơ chế thương mại hóa sản phẩm khoa học, công nghệ trong nước còn chậm, chưa có đột phá. Sàn giao dịch công nghệ chưa hoạt động hiệu quả, kết nối cung - cầu còn rời rạc, chưa có mạng lưới phân phối đủ mạnh. Đây chính là những “nút thắt” cần tháo gỡ nếu muốn thị trường khoa học, công nghệ trong nước thực sự phát triển.

Muốn phát triển thị trường trong nước, nhiều chuyên gia cho rằng, trước hết cần tạo niềm tin cho doanh nghiệp và người tiêu dùng đối với sản phẩm công nghệ Việt. Niềm tin này đến từ chất lượng, từ các chứng nhận tiêu chuẩn, từ trải nghiệm thực tế. Để làm được điều đó, Nhà nước cần có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ các sản phẩm mới tham gia thị trường, thông qua đấu thầu, đặt hàng, hoặc ưu tiên trong các dự án công.

Song song, cần đẩy mạnh quảng bá sản phẩm khoa học, công nghệ ngay trong nước. Các hội chợ công nghệ, các chương trình “Người Việt Nam ưu tiên dùng sản phẩm Việt Nam” cần được mở rộng sang lĩnh vực công nghệ cao, không chỉ dừng lại ở hàng tiêu dùng. Đây là cách để sản phẩm khoa học, công nghệ dần trở thành lựa chọn quen thuộc, gần gũi trong đời sống sản xuất và sinh hoạt hằng ngày.

Với doanh nghiệp công nghệ, cần coi thị trường trong nước là “sân tập” để hoàn thiện sản phẩm. Bởi nếu không thành công ở sân nhà, việc chinh phục thị trường quốc tế sẽ càng khó khăn hơn.