Quýt Bắc Kạn - sản vật nức tiếng ở vùng cao

Bắc Kạn có sản phẩm quýt thơm ngon mang nguồn gen quý, có tiếng lâu nay được người tiêu dùng gần xa ưa chuộng. Cây quýt vốn là cây ăn quả đã được người dân trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trồng từ nhiều năm nay. Những năm gần đây, sản phẩm quýt Bắc Kạn đang ngày càng được người dân Bắc Kạn cũng như các địa phương trong vùng ưa chuộng, trở thành sản phẩm hàng hóa nông sản đặc trưng giúp người dân giảm nghèo, làm giàu bền vững.

Quýt Bắc Kạn được phân biệt với các giống quýt khác nhờ các đặc thù về cảm quan cũng như chất lượng với hình dạng quả. Quả quýt Bắc Kạn tròn dẹt, đường kính 7 - 9 cm, cao 4 - 5cm, vỏ nhẵn, khi chín có màu vàng tươi, dễ bóc tách, múi to đều mọng nước, tép quả màu vàng rơm, không nát, có vị chua dịu, không the đắng, thơm mùi đặc trưng. Thành phần gồm lượng đường chiếm 9%, nước chiếm 73%, còn lại là axít, vitamin C.

Theo tương truyền, cây quýt xuất hiện sớm nhất tại khe Khuổi Piểu vào cuối thế kỷ 18. Quýt Quang Thuận (tên 1 xã thuộc huyện Bạch Thông) chỉ có trên núi cao hoặc mọc tự nhiên trong các cánh rừng già và được trồng rải rác tại một vài hộ.

Đến đầu những năm 1980, người dân đã phát triển thành các vùng chuyên canh. Cây quýt không chỉ ở vùng sâu mà còn mở rộng dần ra những xã lân cận và bám theo đường tỉnh lộ 256 từ Bắc Kạn đi huyện Chợ Đồn, tạo nên vườn xanh trù phú và no ấm cho người dân. Tại huyện Ba Bể, những hộ gia đình trồng quýt lâu đời cũng không rõ loài cây này có trong vùng từ bao giờ, chỉ biết rằng hiện nay vẫn còn những cây quýt 70 - 80 năm tuổi vẫn cho ra quả, năng suất ổn định.

Quýt Bắc Kạn là đặc sản nổi tiếng từ lâu. Ai đi xa quê, đến mùa trời trở rét là nhớ về mùi thơm và vị chua chua, ngọt ngọt, đậm đậm đặc trưng của loại quả này. Người ta cũng bảo nhau rằng loại quả này “không ăn vụng được” vì mùi thơm bay xa và thơm lâu. Hàng năm, từ tháng 10 âm lịch cho đến Tết là thời gian những vườn quýt ở Bắc Kạn luôn nhộn nhịp những thương lái từ các tỉnh Thái Nguyên, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Nội tìm đến.

Đây là thời điểm mà quýt đạt được hết các tính chất đặc trưng (hình thức đẹp vàng, bóng, mọng nước). Trước đây tiêu thụ của nông dân cam quýt chủ yếu bán vận chuyển tự động tại các thị trường tỉnh, nhưng họ được cấp chỉ dẫn địa lý, quýt Bắc Kạn đã được biết đến hành hương. Ngày nay, người tiêu thụ cam quýt là rất thuận tiện. Vào đầu mùa giải, thương nhân từ Cao Bằng, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Hà Nội, Hải Phòng... để thực hiện mua quýt. Khoảng 80% của quýt người vào mua các thương nhân làm vườn, và phần còn lại của bà con đưa đến thị trường bán lẻ.

Qua nghiên cứu cho thấy, vỏ quýt Bắc Kạn có một màu vàng tươi, hạt nhỏ, dư bán hòa tan, đặc biệt là mùi thơm hấp dẫn khác biệt so với các loại cam quýt. Cũng giống như cam quýt này đã được trồng ở nhiều nơi để thử, nhưng mà không có chất lượng bằng cách trồng tại tỉnh Bắc Kạn. Bởi ngày 2012/11/23, Giấy chứng nhận sản phẩm chỉ dẫn địa lý quýt Bắc Kạn chính thức của Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp. Quýt được chứng nhận chỉ dẫn địa lý là một cơ hội tuyệt vời cho các dân tộc thiểu số huyện Bắc Bạch Thông nói chung và đặc biệt trong sự phát triển của cây trồng đặc sản tại địa phương. Do đó đặt ra những thách thức cho chính quyền huyện Bạch Thông trong việc bảo tồn và phát triển của Bắc Kạn thương hiệu quýt.

Với tổng diện tích của tỉnh lớn nhất, vì nó kết quả trong quýt Bạch Thông sẽ được phân phối cho thị trường trong nước khác, tạo ra một đầu ra ổn định và bền vững, góp phần làm giàu cho người dân. Do đó, huyện đã tập trung vào các khu vực quy hoạch; ứng dụng các phương pháp khoa học để thúc đẩy chăn nuôi thâm canh, giải pháp canh tác, mật độ... cho cây trồng phát triển tốt hơn, lâu dài, uy tín hàng hóa trên thị trường trong và ngoài nước.