C/O ưu đãi: “Tấm hộ chiếu” giúp hàng Việt đi xa và bền

Lợi ích thấy rõ

Với 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA) có hiệu lực, Việt Nam đang có ưu thế lớn trong xuất khẩu hàng hoá. Điều này cũng thể hiện trong con số xuất khẩu liên tục lập kỷ lục trong những năm gần đây. Năm 2025, dự kiến cả nước sẽ đạt 470 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2024. Ở tầm vi mô, C/O ưu đãi đã trở thành một lợi thế cạnh tranh mang tính chiến lược của doanh nghiệp xuất khẩu.

Với thủy sản, ngành được nhận định tận dụng FTA khá tốt, tác động của C/O ưu đãi được phản ánh khá rõ nét. Chia sẻ từ thực tiễn doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Phương Thảo, Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam, cho biết, thủy sản là nhóm hàng hưởng lợi rõ rệt từ Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). “Với doanh nghiệp chúng tôi - đơn vị chuyên chế biến và xuất khẩu ngao - CPTPP được xác định là cơ hội chiến lược để mở rộng thị trường và nâng cao giá trị sản phẩm”, bà Thảo nói.

Nhiều doanh nghiệp thuỷ sản tận dụng tốt các C/O ưu đãi. Ảnh minh hoạ

Theo bà Thảo, việc tận dụng CPTPP được Lenger Việt Nam triển khai trên ba trụ cột: Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; tăng cường đáp ứng quy tắc xuất xứ; và đầu tư vùng nguyên liệu gắn với truy xuất nguồn gốc.

Trong đó, việc tận dụng C/O ưu đãi đã giúp doanh nghiệp tiếp cận sâu hơn các thị trường CPTPP như Nhật Bản, Canada và Australia, đây là những thị trường có thuế suất ưu đãi, tiêu chuẩn cao nhưng ổn định. Nhờ đáp ứng quy tắc xuất xứ, sản phẩm ngao của Lenger Việt Nam được hưởng thuế suất thấp hơn đáng kể so với các đối thủ ngoài khối.

Không chỉ dừng ở lợi ích thuế quan, C/O ưu đãi còn giúp doanh nghiệp chủ động hơn trước các biến động chính sách. Trong bối cảnh Hoa Kỳ gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại, việc mở rộng xuất khẩu sang các thị trường có FTA được xem là “vùng đệm an toàn”.

“Đa dạng hóa thị trường CPTPP giúp chúng tôi tránh phụ thuộc vào một thị trường duy nhất, duy trì sản xuất ổn định và giảm thiểu rủi ro từ các chính sách thuế mang tính đối ứng”, bà Thảo nhấn mạnh.

Tương tự, tại thị trường EU, lợi ích từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) cũng được phản ánh khá rõ nét. Ông Ngô Minh Phương, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Việt Trường, cho biết trước khi EVFTA có hiệu lực, thuế suất đối với nhiều mặt hàng thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang EU dao động từ 6 - 22%, khiến kim ngạch tăng trưởng hạn chế.

“Sau khi EVFTA được triển khai, kim ngạch xuất khẩu của ngành nói chung, của Việt Trường nói riêng tăng khoảng 200%, các sản phẩm chủ lực đều có mức tăng rất tốt”, ông Phương cho biết.

Không chỉ tận dụng ưu đãi thuế, Việt Trường còn đầu tư phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng, chiến lược xanh và truy xuất nguồn gốc nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường EU. Theo ông Phương, đảm bảo thu mua và truy xuất đầu vào đúng tiêu chuẩn để có chứng nhận xuất xứ giúp khách hàng châu Âu rất yên tâm.

Kiến nghị từ thực tiễn

Dù lợi ích là rõ ràng, nhưng thực tế cho thấy không phải doanh nghiệp nào cũng tận dụng được C/O ưu đãi một cách trọn vẹn. Ngay từ góc độ doanh nghiệp đã làm tốt, những khó khăn vẫn hiện hữu. Theo bà Đỗ Thị Phương Thảo, thách thức lớn nhất nằm ở yêu cầu khắt khe về truy xuất nguồn gốc, hồ sơ chứng nhận xuất xứ và các tiêu chuẩn về phát triển bền vững, môi trường. “Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư nhiều hơn vào công nghệ, quản trị vùng nuôi và nguồn nhân lực am hiểu quy định quốc tế”, bà Thảo thẳng thắn nhìn nhận. Tuy nhiên, đây là khoản đầu tư dài hạn và cần thiết nếu muốn nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm Việt.

Nhờ các FTA, ngành thuỷ sản liên tục đạt kim ngạch xuất khẩu ấn tượng. Ảnh: Cấn Dũng

Ở góc độ chuyên gia, TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Chuyên gia cao cấp về kinh tế và hội nhập quốc tế, cho rằng, lợi thế từ xuất xứ ưu đãi thể hiện rất rõ, nhưng việc tận dụng lại không đơn giản.

“Khi có C/O hợp lệ, hàng hóa được hưởng thuế suất ưu đãi, thường thấp hơn nhiều so với thuế MFN. Chênh lệch này tạo lợi thế giá rõ rệt, giúp doanh nghiệp thu hút đơn hàng và thuyết phục nhà nhập khẩu lựa chọn nguồn cung từ Việt Nam”, bà Trang phân tích.

Tuy nhiên, theo TS. Trang, tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan của Việt Nam hiện chỉ vào khoảng 30 - 35%, tùy từng FTA, mức này chưa đạt kỳ vọng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ hai nhóm vấn đề.

Thứ nhất, nhiều doanh nghiệp không đáp ứng được nội dung quy tắc xuất xứ do tỷ lệ nguyên liệu ngoài khối cao, chuỗi cung ứng chưa phù hợp, sổ sách và chứng từ thiếu minh bạch. Khó khăn lớn nhất nằm ở nội dung xuất xứ, bởi điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải tái cấu trúc chuỗi sản xuất và đầu tư quản trị.

Thứ hai, có doanh nghiệp đáp ứng được quy tắc nhưng chưa làm đúng quy trình thủ tục xin cấp C/O. Trường hợp này, theo bà Trang, hoàn toàn có thể khắc phục nếu doanh nghiệp chủ động tìm hiểu và nhận hỗ trợ từ các cơ quan cấp C/O.

Riêng với nông, thủy sản, việc thu mua từ nông hộ nhỏ lẻ khiến doanh nghiệp gặp khó trong hóa đơn, chứng từ. “Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp xin xác nhận từ chính quyền địa phương nhưng bị từ chối. Những vướng mắc này cần có sự điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tế”, bà Trang kiến nghị.

Từ phía doanh nghiệp, mong muốn lớn nhất vẫn là sự đồng hành dài hạn. Ông Ngô Minh Phương cho hay, để tận dụng tốt EVFTA hay các FTA khác, doanh nghiệp không thể “tự bơi”. “Ngoài thuế và C/O, còn là câu chuyện quy hoạch vùng nuôi, chứng nhận, tiêu chuẩn bền vững. Đây là những vấn đề doanh nghiệp không thể tự giải quyết nếu thiếu sự hỗ trợ của Nhà nước”, ông Phương nói.

Ở góc độ tổng thể, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp cần chủ động chuyển đổi, minh bạch hóa chuỗi cung ứng, coi xuất xứ là một phần của chiến lược phát triển bền vững. Song song, chính sách cần linh hoạt hơn, sát thực tiễn hơn để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc tận dụng tốt các FTA.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng nhiều rào cản, C/O ưu đãi không chỉ là “tấm vé” giảm thuế, mà đang trở thành “tấm hộ chiếu” giúp hàng Việt đi xa hơn và đứng vững hơn trên thị trường quốc tế.