Doanh nghiệp nâng cao nội lực, tận dụng ưu đãi C/O từ FTA

Xuất xứ hàng hóa trở thành điều kiện tiên quyết

Việc Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) chính thức đi vào thực thi đã tạo động lực quan trọng thúc đẩy xuất khẩu ngành da giày sang thị trường châu Âu. Với lộ trình cắt giảm sâu thuế quan, nhiều dòng sản phẩm da giày của Việt Nam đã và đang được hưởng mức thuế suất ưu đãi 0% khi đáp ứng đầy đủ quy tắc xuất xứ theo cam kết. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là hàng loạt thách thức mới, buộc doanh nghiệp phải thay đổi tư duy và chiến lược phát triển.

Tăng sử dụng quy tắc xuất xứ trong EVFTA góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh ngành da giày

Theo bà Phan Thị Thanh Xuân, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Da giày và Túi xách Việt Nam (Lefaso), EU hiện là một trong những thị trường có yêu cầu cao và khắt khe bậc nhất thế giới, không chỉ về chất lượng sản phẩm mà còn về các rào cản kỹ thuật, môi trường và trách nhiệm xã hội.

Thời gian qua, EU liên tục ban hành và cập nhật các quy định liên quan đến kiểm soát hóa chất độc hại trong sản phẩm da giày, yêu cầu doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt. Trong thời gian tới, cùng với việc triển khai Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal), dự kiến sẽ có thêm nhiều quy định mới được áp dụng, như cơ chế thẩm định chuỗi cung ứng, yêu cầu báo cáo phát triển bền vững, trách nhiệm môi trường – xã hội, cùng các tiêu chuẩn kỹ thuật ngày càng khắt khe.

Những quy định này khiến xuất xứ hàng hóa không còn đơn thuần là “tấm vé” để hưởng ưu đãi thuế quan, mà đã trở thành tiêu chí cốt lõi phản ánh mức độ tuân thủ, minh bạch và bền vững của toàn bộ chuỗi sản xuất. Doanh nghiệp không chỉ phải chứng minh xuất xứ phù hợp với quy tắc của EVFTA, mà còn phải đảm bảo nguyên liệu, quy trình sản xuất và điều kiện lao động đáp ứng các chuẩn mực quốc tế.

Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vốn chiếm tỷ trọng lớn trong ngành da giày Việt Nam, đây được xem là thách thức rất lớn. Nếu không kịp thời chuẩn bị về nội lực, công nghệ và quản trị, doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn, thậm chí không thể duy trì hoạt động xuất khẩu vào thị trường EU.

Cơ hội từ EVFTA 

Thực tế cho thấy, thời gian qua, doanh nghiệp da giày Việt Nam đã tận dụng khá tốt EVFTA để đẩy mạnh xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, cơ cấu sản phẩm xuất khẩu vẫn còn mất cân đối, chủ yếu tập trung vào nhóm giày thể thao, đặc biệt là các sản phẩm có mũ giày bằng vật liệu dệt.

Trong khi đó, nhiều phân khúc mà thị trường EU có nhu cầu lớn và ổn định như giày da thuộc, giày chống thấm nước, giày bảo hộ lao động lại chưa được khai thác tương xứng. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ hạn chế về công nghệ, thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật và khả năng đáp ứng quy mô đơn hàng lớn.

Điều này khiến khả năng mở rộng đơn hàng và gia tăng giá trị xuất khẩu của ngành da giày vẫn còn hạn chế. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc tiếp tục duy trì mô hình gia công với giá trị gia tăng thấp sẽ khiến lợi thế từ EVFTA dần bị bào mòn, đặc biệt khi các quốc gia khác có thể tham gia hoặc ký kết các FTA tương tự với EU.

Trước thực trạng này, bà Phan Thị Thanh Xuân khuyến nghị doanh nghiệp cần tận dụng tối đa ưu đãi xuất xứ từ các FTA, đặc biệt là EVFTA, như một giải pháp quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến động chính sách thuế quan toàn cầu.

“Việc gia tăng sử dụng quy tắc xuất xứ trong EVFTA không chỉ giúp doanh nghiệp được hưởng thuế suất ưu đãi 0% khi xuất khẩu sang EU, mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị xuất khẩu của toàn ngành da giày trong bối cảnh thị trường thế giới nhiều biến động”, bà Xuân nhấn mạnh.

Giải pháp tận dụng ưu đãi C/O từ FTA

Đa dạng hóa thị trường và tận dụng các FTA là chủ trương nhất quán của Chính phủ, đồng thời cũng là chiến lược mà nhiều doanh nghiệp da giày đang theo đuổi. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, doanh nghiệp buộc phải đáp ứng đồng thời nhiều điều kiện, từ năng lực sản xuất, khả năng tuân thủ quy tắc xuất xứ đến việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và pháp lý của thị trường nhập khẩu.

Doanh nghiệp cần nâng cao nội lực, làm chủ chuỗi cung ứng, tăng hàm lượng giá trị trong sản phẩm

Trước hết, doanh nghiệp cần tập trung nâng cao nội lực. Việc tận dụng FTA không thể chỉ dựa vào ưu đãi thuế quan, mà phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện mà hiệp định và thị trường nhập khẩu đặt ra. Nếu không đáp ứng được các yêu cầu về xuất xứ, kỹ thuật và tiêu chuẩn, hàng hóa sẽ không thể xuất khẩu hoặc không được hưởng ưu đãi.

Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động nắm bắt thông tin, được đào tạo bài bản về các quy định kỹ thuật, đạo luật mới của EU cũng như các yêu cầu về phát triển bền vững. Chi phí tuân thủ các quy định này không nhỏ, do đó bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp, sự hỗ trợ kịp thời từ phía Nhà nước là yếu tố then chốt.

Một trong những giải pháp được cộng đồng doanh nghiệp kiến nghị là đẩy mạnh cơ chế tự chứng nhận xuất xứ đối với những doanh nghiệp đủ điều kiện, có lịch sử tuân thủ tốt. Việc này không chỉ giúp giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí, mà còn tạo điều kiện để doanh nghiệp tận dụng FTA hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, các chính sách liên quan đến thủ tục xuất nhập khẩu cũng cần tiếp tục được rà soát, điều chỉnh nhằm tháo gỡ vướng mắc, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, chỉ một lợi thế nhỏ về thuế quan hoặc chi phí cũng có thể khiến đơn hàng dịch chuyển rất nhanh sang quốc gia khác.

Chủ động trước bối cảnh cạnh tranh mới

Một thách thức đáng lưu ý khác là khả năng Indonesia tham gia đàm phán và ký kết FTA với EU trong thời gian tới. Nếu điều này xảy ra, ngành da giày Việt Nam sẽ phải đối mặt với áp lực cạnh tranh rất lớn, bởi Indonesia có nhiều điểm tương đồng về cơ cấu sản xuất và chi phí.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết là doanh nghiệp Việt Nam phải tận dụng nhanh và hiệu quả “khoảng thời gian vàng” của EVFTA, trước khi lợi thế thuế quan bị thu hẹp. Tuy nhiên, lợi thế cạnh tranh không thể chỉ trông chờ vào giảm thuế, mà cần được xây dựng trên nền tảng nâng cao nội lực, làm chủ chuỗi cung ứng và gia tăng hàm lượng giá trị trong sản phẩm.

Thực tế cho thấy, các yêu cầu ngày càng nghiêm ngặt về quy tắc xuất xứ, đặc biệt từ thị trường Mỹ và EU, đang buộc doanh nghiệp Việt Nam phải xem xét lại mô hình phát triển. Thay vì chỉ gia công đơn giản, doanh nghiệp cần tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, đầu tư vào sản xuất nguyên phụ liệu, thiết kế, công nghệ và quản trị.

Ở góc độ này, thách thức cũng chính là cơ hội. Việc nâng cao yêu cầu về xuất xứ và minh bạch chuỗi cung ứng sẽ thúc đẩy doanh nghiệp da giày Việt Nam nâng tầm năng lực, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững và khai thác hiệu quả các FTA, trong đó có EVFTA.

Để đạt được mục tiêu đó, cần có một chiến lược tổng thể, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm, còn Nhà nước tiếp tục đồng hành thông qua việc hoàn thiện chính sách, đẩy mạnh xúc tiến thương mại, cập nhật thông tin kịp thời và hỗ trợ đào tạo về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật. Chỉ khi xuất xứ hàng hóa được kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và gắn với nâng cao nội lực, ngành da giày Việt Nam mới có thể tận dụng trọn vẹn ưu đãi từ FTA và nâng cao vị thế trên thị trường quốc tế.