Đòn bẩy đưa cá tra Việt sang các thị trường CPTPP

Xuất khẩu cá tra sang thị trường CPTPP gia tăng

Theo báo cáo mới nhất của Tổng cục Hải quan, trong nửa đầu của tháng cuối quý 3 năm 2024, Mexico tiếp tục dẫn đầu khối thị trường CPTPP về tiêu thụ cá tra Việt Nam với giá trị 3 triệu USD, tăng 25% so với cùng kỳ năm ngoái, đóng góp 30% trong tổng nhập khẩu cá tra của CPTPP từ Việt nam. Lũy kế xuất khẩu cá tra sang Mexico tính đến ngày 15/9/2024 đạt 55 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đứng sau Mexico, xuất khẩu cá tra sang Canada đạt 2 triệu USD trong nửa đầu tháng 9/2024, tăng 49% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến ngày 15/9/2024, xuất khẩu cá tra sang thị trường này đạt hơn 28 triệu USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm 2023.

Sau 5 năm kể từ khi có hiệu lực vào tháng 1/2019, CPTPP đã đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy thương mại của Việt Nam với các thị trường khu vực Châu Mỹ, đặc biệt là các thị trường thành viên gồm Canada, Mexico, Chile, và Peru (trong đó Canada, Mexico và Peru là các thị trường lần đầu tiên có quan hệ FTA với Việt Nam).

Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), sau 5 năm thực thi, FTA thế hệ mới này đã mở ra cơ hội cho xuất khẩu cá tra Việt Nam sang khối thị trường CPTPP, là bước đà quan trọng để ngành thủy sản “cất cánh”, trong đó có cá tra. 

Tuy nhiên, giai đoạn 2019-2023, thế giới biến động phức tạp, các lệnh phong tỏa vì Covid-19, các lệnh cấm vận do chiến tranh, xung đột trên đường vận tải đã tạo ra nhiều thách thức cho cá tra Việt Nam đến gần hơn với các quốc gia trong khối CPTPP. 

Năm 2023 là năm khó khăn nhất trong 10 năm trở lại đây đối với xuất khẩu cá tra, và CPTPP cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên, so sánh với các thị trường khác, kim ngạch xuất khẩu cá tra sang CPTPP vẫn ở mức chấp nhận được trong tình hình sụt giảm chung.

Năm 2024, khi lượng tồn kho do nhập khẩu ồ ạt vào năm 2022 đã dần cạn kiệt, xuất khẩu cá tra bắt đầu hồi phục và khởi sắc ở một số thị trường, trong đó có khối thị trường CPTPP. Khối thị trường này chủ yếu tiêu thụ phile cá tra đông lạnh từ Việt Nam. 

CPTPP được coi là bước đà quan trọng để ngành thủy sản “cất cánh”, trong đó có cá tra. Việc thực thi các FTA luôn tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp mở rộng và đa dạng thị trường, đưa thủy sản Việt Nam, trong đó có cá tra tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Xuất khẩu nông lâm thủy sản nói chung và xuất khẩu cá tra nói riêng là nhóm ngành khó đàm phán để đạt được cam kết mở cửa. Tuy nhiên, trong CPTPP các đối tác cơ bản xóa bỏ và cắt giảm thuế về 0% ngay khi FTA có hiệu lực với hầu hết các sản phẩm thủy sản của Việt Nam, bao gồm cả cá tra.

Những tháng cuối năm 2024, xuất khẩu cá tra sang khối CPTPP dự kiến sẽ tiếp đà tăng khi giá cả và nhu cầu đang dần ổn định. VASEP nhấn mạnh, các doanh nghiệp cần nâng cao sức cạnh tranh, nghiên cứu những lợi ích mà FTA này mang lại về mặt thuế quan để nắm bắt thời cơ, gia tăng xuất khẩu.

Giải “bài toán” nguyên liệu

Thủy sản là một trong những ngành tận dụng tốt cơ hội từ các FTA nói chung và CPTPP nói riêng. Điều này không hẳn là quá bất ngờ vì thủy sản nói riêng và các ngành nông lâm thủy sản nói chung mức độ tận dụng các ưu đãi từ các FTA tương đối cao, nguyên nhân do chúng ta sử dụng nguồn nguyên liệu chủ yếu trong nước, do đó, đáp ứng được quy tắc xuất xứ.

Tuy nhiên, với một số thị trường mới, thì mức độ tận dụng Hiệp định CPTPP là tốt, nhưng ở một số thị trường mà Việt Nam cùng lúc có nhiều các FTA thì câu chuyện đó là Hiệp định nào mang lại lợi ích cho doanh nghiệp nhất.

Bên cạnh đó, thời gian qua, các doanh nghiệp thủy sản được xem là những doanh nghiệp đi đầu trong hội nhập trước đây và các FTA sau này trong tận dụng ưu đãi thuế quan, đáp ứng được các quy tắc xuất xứ.

Bên cạnh những thuận lợi, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, đối với ngành thủy sản, khó khăn lớn nhất đang làm giảm mức độ tận dụng lợi thế về thuế quan đó là thiếu nguồn nguyên liệu trong nước, đặc biệt là nguồn nguyên liệu hải sản. Trong khi đó, khối thị trường CPTPP là khối thị trường tiêu thụ một lượng hải sản khá lớn của Việt Nam, nhất là tại thị trường Nhật Bản.

Để đáp ứng nhu cầu cho các đơn hàng và nhu cầu của các nước trên thế giới, doanh nghiệp buộc phải chuyển sang hình thức nhập khẩu nguyên liệu từ các nước trong khối CPTPP và các nước khác. Điều này đồng nghĩa với chúng ta đang trao cơ hội cho các thị trường các nước khác khi chúng ta đã có cơ hội về mức thuế nhập khẩu 0%.

Thiếu nguyên liệu, chi phí đầu vào tăng…, nên lựa chọn sản xuất hàng giá trị gia tăng và tận dụng ưu đãi thuế nhập khẩu theo Hiệp định CPTPP đang là những giải pháp của nhiều doanh nghiệp vừa để ổn định việc làm cho người lao động, vừa để tận dụng công suất chế biến.

Dư địa ở khối thị trường CPTPP vẫn còn nhiều đối với thủy sản Việt Nam. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta cần có được nguồn nguyên liệu ổn định trong nước, cũng như đa dạng nguồn cung nhập khẩu từ các nước nội khối.