EVFTA mở lối cho làn sóng hợp tác kinh tế Việt Nam - EU giữa biến động kinh tế toàn cầu

EU hiện là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam - là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3, thị trường nhập khẩu lớn thứ 5 của Việt Nam. Ở chiều ngược lại, Việt Nam đang đứng vị trí đối tác thương mại lớn nhất của EU trong khối ASEAN và đứng Top 10 nhà cung ứng hàng hóa cho thị trường EU (Eurostat 2024).

Theo tính toán từ số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, sau 5 năm thực thi Hiệp định EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU liên tục tăng: từ 48,9 tỷ USD năm trước khi Hiệp định có hiệu lực lên gần 78 tỷ USD vào năm thứ 5 Hiệp định có hiệu lực, ghi nhận mức tăng trưởng bình quân 10,1%; trong đó xuất khẩu sang thị trường EU tăng bình quân 11,7%, nhập khẩu từ thị trường EU tăng bình quân 6,1%.

Thứ trưởng Phan Thị Thắng ghi nhận kết quả tăng trưởng và những chuyển dịch tích cực trong hợp tác kinh tế thương mại Việt Nam - EU sau cột mốc 5 năm Hiệp định EVFTA đi vào hiệu lực. Theo đó, EVFTA không chỉ góp phần thúc đẩy giao thương, đa dạng hóa thị trường, mà quan trọng hơn còn hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu kinh tế, cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, đầu tư và mở rộng hợp tác với EU trong những lĩnh vực mới mà hai Bên cùng quan tâm như kinh tế xanh, kinh tế số, chuyển đổi năng lượng, phát triển bền vững… 

Đây là những lĩnh vực thế mạnh và trọng tâm trong chính sách của EU, đồng thời phù hợp với xu hướng phát triển hiện nay, cũng như định hướng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Tuy vậy, để phát huy những thành quả và hiện thức hóa các cơ hội hợp tác mới cũng đang đặt ra yêu cầu cấp bách và thách thức không nhỏ, đòi hỏi quyết tâm, nỗ lực rất lớn từ cả phía Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế thế giới diễn biến ngày càng phức tạp, khó đoán định, tiềm ẩn rủi ro, tăng trưởng chậm do bất ổn địa chính trị kéo dài, xu hướng bảo hộ và căng thẳng thương mại leo thang. Quá trình chuyển dịch kinh tế toàn cầu tiếp tục được thúc đẩy mạnh mẽ, đòi hỏi Việt Nam - một nền kinh tế có độ mở cao, phải nhanh chóng thích ứng, chủ động tham gia vào quá trình tái cấu trúc mới.

Đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp EU tại Việt Nam, ông Jean-Jacques Bouflet, Phó Chủ tịch EuroCham cho biết, trong bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng trước tác động từ thuế quan thương mại mới, các doanh nghiệp châu Âu nhận định Việt Nam là một thị trường quan trọng, mang lại nhiều lợi ích trong đa dạng hóa thương mại và nhấn mạnh sức hấp dẫn lâu dài của thị trường Việt Nam như một trung tâm sản xuất và đầu tư bền vững. Thực tế, 76% lãnh đạo doanh nghiệp châu Âu hiện nay nhìn nhận Việt Nam là điểm đến đầu tư hấp dẫn, với 80% dự báo điều kiện sẽ còn thuận lợi hơn trong 5 năm tới. EuroCham cam kết tiếp tục là đối tác đáng tin cậy trong nỗ lực thúc đẩy thương mại và xây dựng môi trường đầu tư năng động, phát triển bền vững tại Việt Nam. 

Cũng tại diễn đàn, ông Johan van den Ban - CEO De Heus Việt Nam & châu Á đánh giá cao lợi thế, năng lực cung ứng và cạnh tranh của thị trường Việt Nam, đồng thời tích cực chia sẻ bài học kinh nghiệm, thực tiễn thích ứng và điều chỉnh chiến lược hướng đến xây dựng chuỗi cung ứng tự chủ, toàn diện và bền vững, cũng như kế hoạch triển khai các dự án tại Việt Nam. Đây cũng là xu thế tất yếu trên toàn cầu và là con đường bắt buộc để doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị mới. Theo đó, các giải pháp xanh hóa sản xuất, thực hiện các trách nhiệm môi trường, xã hội cần được chú trọng và đẩy mạnh hơn nữa. 

Với những kết quả đạt được trong 5 năm qua và sự cam kết mạnh mẽ từ cả hai phía, quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - EU hứa hẹn sẽ tiếp tục phát triển sâu rộng. Tuy nhiên, để biến những cam kết thành hiện thực, cả hai bên cần có sự nỗ lực lớn hơn nữa trong việc tháo gỡ rào cản, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và tận dụng tối đa các cơ hội hợp tác mới trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động chuẩn bị và đáp ứng các tiêu chuẩn xanh ngày càng cao của thị trường EU. Đây không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu và tiếp cận nguồn vốn tài chính xanh với chi phí ưu đãi.

Bối cảnh và những vấn đề tác động trực tiếp đến kinh tế, thương mại toàn cầu nói chung và Việt Nam – EU nói riêng, đặc biệt là chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ và việc triển khai áp dụng các quy chuẩn thương mại xanh, bền vững như CBAM, CS3D, EUDR... cũng được các diễn giả trong nước và quốc tế tập trung phân tích, đánh giá và đưa ra nhiều khuyến nghị cụ thể cho doanh nghiệp. Việc đáp ứng yêu cầu về tính bền vững được nhận định sẽ tạo ra các cơ hội phát triển mới, mở rộng mạnh mẽ sang lĩnh vực tài chính xanh. Thông qua các định chế tài chính hàng đầu như EIB và các tổ chức phát triển của EU, hai bên đang từng bước hình thành hệ sinh thái tài chính hỗ trợ chuyển đổi xanh, ESG, góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia sâu hơn vào các chương trình, dự án phát triển bền vững tại Việt Nam.