Việt Nam “hưởng lợi” từ cam kết về di chuyển thể nhân của Malaysia trong CPTPP

Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương, cam kết di chuyển thể nhân của Malaysia trong CPTPP bao quát bốn nhóm đối tượng với thời hạn lưu trú rõ ràng và đặc biệt thừa nhận quyền cho người phụ thuộc.

Điều này tạo hành lang pháp lý minh bạch, giúp doanh nghiệp và chuyên gia quốc tế yên tâm triển khai hoạt động tại Nhật Bản. Với thời hạn lưu trú dài và cơ chế linh hoạt, cam kết không chỉ hỗ trợ xúc tiến thương mại, đầu tư và dịch vụ mà còn mở ra cơ hội chiến lược cho doanh nghiệp và nhân lực Việt Nam nâng cao năng lực hội nhập trong giai đoạn mới.

Trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, di chuyển thể nhân (Movement of Natural Persons - MNP) ngày càng trở thành một nội dung quan trọng trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới.

Bên cạnh mở cửa hàng hóa và đầu tư, việc tạo thuận lợi cho sự dịch chuyển tạm thời của các cá nhân có chuyên môn, nhà đầu tư và nhân sự quản lý cao cấp góp phần thúc đẩy thương mại dịch vụ, chuyển giao công nghệ và hợp tác kinh doanh.

Trong khuôn khổ Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Malaysia đã đưa ra các cam kết cụ thể về di chuyển thể nhân, phản ánh sự cân bằng giữa mục tiêu thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và bảo đảm ổn định thị trường lao động trong nước.

Các cam kết của Malaysia bao gồm bốn nhóm đối tượng chính: khách kinh doanh, người di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng và chuyên gia độc lập.

Thông qua biểu cam kết được xây dựng chi tiết và minh bạch, Malaysia thiết lập khuôn khổ pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp và chuyên gia từ các nước CPTPP, trong đó có Việt Nam, tham gia các hoạt động thương mại và đầu tư tại Malaysia.

Cụ thể, với khách kinh doanh: Theo Biểu cam kết của Malaysia, khách kinh doanh (“Business Visitors”) bao gồm:

Một là, người bán dịch vụ hoặc đại diện của một nhà cung cấp dịch vụ xin nhập cảnh tạm thời vào Malaysia nhằm mục đích đàm phán việc cung cấp dịch vụ cho nhà cung cấp đó, nhưng không tham gia vào hoạt động bán hàng hoặc cung cấp dịch vụ trực tiếp;

Hai là, người bán hàng hóa, xin nhập cảnh tạm thời vào Malaysia để bán hàng hóa hoặc ký kết thỏa thuận phân phối, bán lẻ không liên quan đến hoạt động bán hàng trực tiếp;

Ba là, người đến tham dự các cuộc họp, hội nghị hoặc tham gia tham vấn với các đối tác kinh doanh;

Bốn là, nhà đầu tư của một Bên, theo định nghĩa tại Chương 9 (Đầu tư).

Bên cạnh đó, một điều kiện quan trọng để được xem là khách kinh doanh là cá nhân đó không nhận bất kỳ khoản thù lao nào từ nguồn thu nhập tại Malaysia. Theo đó, đối tượng là khách kinh doanh được phép lưu trú tại Malaysia tối đa là 90 ngày, có thể gia hạn tùy trường hợp.

Ngoài ra, Malaysia còn cho phép nhóm “Installer and Servicer”, tức những kỹ thuật viên được doanh nghiệp cung cấp thiết bị cử sang để lắp đặt hoặc bảo trì máy móc theo hợp đồng mua bán, được nhập cảnh trong thời hạn tối đa sáu tháng.

Người di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp

Theo Biểu cam kết của Malaysia, người di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp (“Intra-Corporate Transferees  - ICT”) bao gồm quản lý cấp cao hoặc chuyên gia. Cụ thể, quản lý cấp cao là người làm việc trong một doanh nghiệp tại Malaysia, có các đặc điểm sau: (a) Nắm giữ thông tin độc quyền của doanh nghiệp; (b) Có quyền tự chủ trong việc ra quyết định liên quan đến việc thành lập, điều hành và quản lý hoạt động của doanh nghiệp; (c) Chịu trách nhiệm chính trong việc điều hành, quản lý doanh nghiệp; và (d) Chỉ chịu sự giám sát hoặc chỉ đạo chung từ Hội đồng quản trị hoặc các thành viên góp vốn của doanh nghiệp. Trong khi đó, chuyên gia được hiểu là người làm việc trong nội bộ doanh nghiệp, có trình độ chuyên môn cao và kiến thức chuyên sâu, đồng thời nắm giữ thông tin, bí quyết độc quyền của doanh nghiệp.

Cam kết của Malaysia áp dụng đối với hầu hết các ngành, ngoại trừ dịch vụ pháp lý, đại lý hải quan và bất động sản. Để đủ điều kiện, người lao động phải có ít nhất hai năm kinh nghiệm làm việc cho công ty mẹ trước khi nộp đơn xin nhập cảnh vào Malaysia. Thời hạn lưu trú tối đa là 02 năm cho lần đầu, có thể gia hạn định kỳ 02 năm một lần, nhưng không vượt quá 10 năm đối với nhà quản lý và 05 năm đối với chuyên gia.

Đặc biệt, Malaysia cho phép vợ/chồng hợp pháp và con cái của người lao động diện này được nhập cảnh và cư trú cùng thời hạn. Người phụ thuộc cũng có thể được cấp phép làm việc nếu đáp ứng điều kiện hành chính và nghề nghiệp theo quy định của pháp luật Malaysia.

Nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng

Theo Biểu cam kết của Malaysia, nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng (“Contractual Service Suppliers – CSS”) bao gồm các đối tượng sau đây: (a) Chuyên gia hoặc chuyên viên kỹ thuật, người có kiến thức chuyên sâu, trình độ chuyên môn cao và nắm giữ thông tin độc quyền về sản phẩm, dịch vụ của tổ chức trong lĩnh vực hoặc phân ngành dịch vụ liên quan; (b) Chuyên gia có bằng cấp học thuật, chứng chỉ nghề nghiệp, kinh nghiệm hoặc chuyên môn cần thiết, được các tổ chức nghề nghiệp tại Malaysia công nhận và đăng ký với các cơ quan nghề nghiệp tương ứng; hoặc (c) Nhân viên của các công ty thuộc thành viên CPTPP, được nhập cảnh tạm thời vào Malaysia để thực hiện dịch vụ theo hợp đồng đã ký kết.

Bên cạnh đó, Malaysia cũng bổ sung các điều kiện đối với nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng như sau: (i) chỉ được nhận thù lao từ doanh nghiệp tại quốc gia của họ và (ii) không được làm việc hay nhận thu nhập từ doanh nghiệp, tổ chức của Malaysia.

Thời hạn lưu trú tối đa đối với nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng là 12 tháng hoặc bằng thời hạn hợp đồng, tùy thời gian nào ngắn hơn. Malaysia cho phép diện nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng hoạt động trong nhiều lĩnh vực, bao gồm dịch vụ chuyên môn (kế toán, kiến trúc, kỹ thuật, quy hoạch, y tế, thú y), dịch vụ công nghệ thông tin, nghiên cứu và phát triển, tư vấn quản lý, kiểm định kỹ thuật, triển lãm, dịch vụ môi trường, tài chính, giáo dục và xây dựng. Danh mục lĩnh vực được liệt kê cụ thể giúp doanh nghiệp dễ dàng xác định phạm vi được phép hoạt động và giảm rủi ro pháp lý trong quá trình triển khai.

Chuyên gia độc lập

Theo Biểu cam kết của Malaysia, chuyên gia độc lập (“Independent Professionals – IP”) bao gồm các cá nhân hành nghề độc lập, ký hợp đồng cung cấp dịch vụ trực tiếp với đối tác Malaysia mà không cần có hiện diện thương mại. Tương tự CSS, các chuyên gia độc lập phải có bằng cấp, chứng chỉ và kinh nghiệm chuyên môn được công nhận tại Malaysia. Thời hạn lưu trú được quy định tối đa 12 tháng hoặc bằng thời hạn hợp đồng, tùy thời gian nào ngắn hơn.

Các lĩnh vực mà chuyên gia độc lập được phép hoạt động bao gồm: kế toán, kiến trúc, kỹ thuật, tư vấn quản lý, công nghệ thông tin, nghiên cứu khoa học, môi trường, giáo dục, tài chính và xây dựng. Riêng trong lĩnh vực giáo dục, Malaysia giới hạn không quá 20% số giảng viên nước ngoài tại mỗi cơ sở đào tạo, nhằm duy trì sự cân bằng và bảo vệ cơ hội việc làm trong nước. Cách tiếp cận này cho thấy Malaysia khuyến khích hợp tác chuyên môn quốc tế nhưng vẫn giữ sự kiểm soát hợp lý đối với thị trường lao động.

Tác động và ý nghĩa đối với Việt Nam

Các cam kết của Malaysia về di chuyển thể nhân trong khuôn khổ Hiệp định CPTPP mang lại nhiều ý nghĩa và tác động tích cực đối với Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Trước hết, việc Malaysia mở cửa cho bốn nhóm đối tượng bao gồm khách doanh nhân, người di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ theo hợp đồng và chuyên gia độc lập giúp mở rộng cơ hội cho các doanh nghiệp và chuyên gia Việt Nam tiếp cận thị trường, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị dịch vụ trong khu vực.

Đây là cơ sở quan trọng để các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp dịch vụ tư vấn, kỹ thuật, kiến trúc, giáo dục, nghiên cứu, tài chính… tại Malaysia thông qua các hình thức linh hoạt và hợp pháp.

Bên cạnh đó, việc Malaysia quy định rõ ràng về thời hạn lưu trú, điều kiện hành nghề và quyền của người phụ thuộc tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, giúp các doanh nghiệp và chuyên gia Việt Nam chủ động hơn trong kế hoạch hợp tác và triển khai dự án tại quốc gia này. Cam kết này cũng góp phần thúc đẩy giao lưu nhân lực chất lượng cao, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh của lao động Việt Nam trên thị trường khu vực.

Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả các cơ hội này, Việt Nam cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng chuẩn mực quốc tế, đặc biệt về chuyên môn, ngoại ngữ và hiểu biết pháp luật nước sở tại, qua đó biến các cam kết về di chuyển thể nhân trở thành kênh hợp tác thực chất, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực.