Xây dựng hệ sinh thái tận dụng tốt hơn ưu đãi từ CPTPP

Xuất khẩu tăng tốc nhờ tận dụng FTA 

Theo số liệu được Cục Thống kê (Bộ Tài chính) công bố, trong tháng 11/2025, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 77,06 tỷ USD, giảm 5,4% so với tháng trước và tăng 15,6% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 11 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 839,75 tỷ USD, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 16,1%; nhập khẩu tăng 18,4%.

Trong 11 tháng năm 2025 có 36 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, chiếm 94,1% tổng kim ngạch xuất khẩu (có 8 mặt hàng xuất khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 70,3%).

Chiều ngược lại, trong 11 tháng năm 2025 có 47 mặt hàng nhập khẩu đạt trị giá trên 1 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 93,9% tổng kim ngạch nhập khẩu (có 6 mặt hàng nhập khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 57,7%).

Về thị trường xuất, nhập khẩu hàng hóa 11 tháng năm 2025, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 138,6 tỷ USD. Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 167,5 tỷ USD.

Từ những số liệu trên, cán cân thương mại hàng hóa tháng 11/2025 xuất siêu 1,09 tỷ USD. Tính chung 11 tháng năm 2025, cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 20,53 tỷ USD (cùng kỳ năm trước xuất siêu 24,38 tỷ USD). Trong đó, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 25,99 tỷ USD; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) xuất siêu 46,52 tỷ USD.

Đáng ghi nhận hơn, xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường có FTA duy trì đà tăng tích cực, từ ASEAN, Nhật Bản, Hàn Quốc cho tới châu Âu… và các thị trường thuộc các FTA đa phương lẫn song phương.

Xuất khẩu sang thị trường các quốc gia thuộc CPTPP (hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) từ đầu năm tăng trên 22%, chiếm trên 15% trên tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, cải thiện tích cực hơn mức 13% của cả năm 2024. Xuất khẩu tăng nhờ doanh nghiệp đã biến đến để tận dụng hiệp định này, cũng như đáp ứng quy tiêu chuẩn để có ưu đãi thuế quan tốt nhất.

CPTPP có hiệu lực với Việt Nam từ năm 2019, sau gần 7 năm thực thi đã giúp xuất khẩu tăng trưởng mạnh. Năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và các nước CPTPP đạt 102,1 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm trước. Việt Nam xuất siêu 9,4 tỷ USD, gấp đôi mức 2023.

Theo bà Trần Thị Thanh Mỹ, Phó tổng Lãnh sự Việt Nam tại Sydney, Trưởng thương vụ Việt Nam tại Australia: "Doanh nghiệp hai nước đã tận dụng rất tốt CPTPP, đưa kim ngạch thương mại song phương tăng cao".

Nếu năm 2012, thương mại hai chiều Việt Nam - Australia mới đạt 5 tỷ USD thì 2019 đạt 8 tỷ USD và đạt kỷ lục vào năm 2022 với 15,7 tỷ USD. Ở chiều xuất khẩu, các ngành hàng đã tận dụng nhanh nhạy CPTPP để tăng xuất khẩu và có ưu đãi thuế quan. Minh chứng, năm 2019 ở thời điểm CPTPP bắt đầu có hiệu lực, xuất khẩu của Việt Nam sang Australia đạt 3,5 tỷ USD thì cuối năm ngoái đã tăng lên 6,5 tỷ USD, tăng 83% so với năm 2019.

Đối với hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), sau 5 năm thực thi, đưa thương mại hai chiều tăng, từ 48,9 tỷ USD lên gần 78 tỷ USD, ghi nhận mức tăng trưởng bình quân 10,1%/năm. Trong đó xuất khẩu sang thị trường EU tăng bình quân 11,7%, nhập khẩu từ thị trường EU tăng bình quân 6,1%.

Bà Đỗ Thị Phương Thảo, Giám đốc Xuất khẩu Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam (Ninh Bình) chia sẻ, mở rộng thị trường xuất khẩu sang các quốc gia có FTA như Nhật Bản, Canada, Australia được doanh nghiệp tập trung mạnh những năm qua, giúp xuất khẩu tăng 2 con số.

Giải pháp là đầu tư vùng nguyên liệu, nâng cao khả năng tự chủ nguồn cung trong nước, qua đó đáp ứng yêu cầu xuất xứ FTA, vừa củng cố hình ảnh chuỗi cung ứng bền vững thủy sản của Việt Nam. Nhờ vậy sản phẩm xuất khẩu được ưu đãi thuế, cạnh tranh tốt hơn với các đối thủ chưa có FTA, giúp tăng trưởng bền vững.

Lenger Việt Nam cũng là doanh nghiệp sớm có những lô hàng xuất khẩu đầu tiên chỉ sau ít ngày FTA với EU đi vào thực thi.

Nhìn rộng ra, hệ thống FTA hiện hành với 17 FTA đã ký kết, thực thi và 3 FTA đang đàm phán (FTA giữa Việt Nam và Khối EFTA,  FTA Việt Nam - Mercosur và FTA ASEAN - Canada - ACAFTA) đang mở ra lợi thế cạnh tranh đáng kể cho xuất khẩu Việt Nam, giúp doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu và hưởng ưu đãi trong bối cảnh thuế quan bủa vây.

Bộ Công thương khẳng định, FTA giúp Việt Nam gia tăng kim ngạch xuất khẩu, với mức tăng trưởng hơn 20%, một số thị trường tăng trên 30%, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng xuất khẩu chung.

Hệ sinh thái FTA giúp Việt Nam bứt phá

Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia đang phát triển có số lượng FTA nhiều nhất, với 20 hiệp định đã ký kết và đang đàm phán thêm các FTA mới như với Ấn Độ, các nước vùng Vịnh (GCC)... nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu. Việc ký kết và thực thi các FTA giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tận dụng ưu đãi thuế quan, mở rộng quy mô sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tuy nhiên, trong quá trình thực thi, doanh nghiệp vẫn đối mặt nhiều thách thức: thiếu thông tin thị trường, khó đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định khắt khe của nước nhập khẩu như SPS hay phát triển bền vững; hạn chế về vốn, công nghệ, xây dựng thương hiệu; đặc biệt là thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp với nhau và với cơ quan quản lý, địa phương.

Trước thực tế đó, Bộ Công thương đang xây dựng Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy hợp tác công - tư và phát triển ngành hàng xuất khẩu chủ lực. Theo ông Ngô Chung Khanh, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, hệ sinh thái này sẽ tạo mạng lưới kết nối giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị - từ sản xuất, chế biến, logistics đến tài chính; đồng thời giúp mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, nâng cao năng suất và thúc đẩy tăng trưởng xanh, bền vững.