Ngành Dệt may Việt Nam: Tiêu chuẩn xanh của thị trường EU là động lực thúc đẩy phát triển bền vững

Phát triển bền vững là yêu cầu bắt buộc

Ông Vương Đức Anh, Chánh Văn phòng HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho biết, thị trường EU đã luật hóa tất cả những quy định liên quan đến phát triển bền vững và họ có xu hướng yêu cầu những quy định liên quan đến phát triển bền vững không phải ở góc độ mang tính tự nguyện mà là yêu cầu bắt buộc.

Đơn cử, Adidas với Nike đều đặt ra mục tiêu đến năm 2025 hay đến năm 2030 dùng 50% nguyên liệu tái chế được. Họ đều có một chương trình phát triển bền vững rất cụ thể và doanh nghiệp dệt may Việt Nam làm hàng theo yêu cầu của họ cũng phải có những thay đổi về mặt nguyên liệu. Ví dụ như doanh nghiệp trong ngành sợi của Vinatex, 20% sản phẩm ngành sợi đang theo hướng sợi tái chế và tuần hoàn. Doanh nghiệp phải mua bông organic hoặc mua những nguồn nguyên liệu mang tính chất tự nhiên và có thể tái chế được.

Ngày 30/3/2022, khi EU thông qua một chiến lược gọi là phát triển tuần hoàn và bền vững của ngành dệt may thì Vinatex cũng đã ngay lập tức có các cuộc hội thảo để phổ biến trong toàn hệ thống Tập đoàn Dệt may Việt Nam.

Chiến lược phát triển bền vững và tuần hoàn đối với ngành dệt may của EU có rất nhiều nội dung, trong đó nổi bật là mục tiêu làm thế nào để giảm tiêu dùng thời trang nhanh, tức là giảm lượng quần áo phát thải ra môi trường hàng năm.

Từ đó, EU thông qua rất nhiều sáng kiến và những đề xuất khác nhau. Trong đấy họ cũng xác định phải đi từ thiết kế theo hướng sinh thái (Eco Design), ghi nhãn (labeling) theo đúng quy định của EU.

Bên cạnh đó, sản phẩm dự kiến sẽ có một hộ chiếu, giúp người tiêu dùng khi bỏ tiền thì truy xuất được nguồn gốc sản phẩm, tức là tuyên bố xanh là đúng đấy, xanh đi từ gốc gác sản phẩm.

Bên cạnh đó, đối với ngành dệt may cũng có những câu chuyện, những quy định khác liên quan đến chiến lược này.

Gần đây nhất là câu chuyện về trách nhiệm nhà sản xuất mở rộng mới được Ủy ban châu Âu thông qua vào ngày mùng 5/7 năm nay. Nội hàm chính của quy định liên quan đến trách nhiệm nhà sản xuất mở rộng đối với mặt hàng dệt may này là EU hướng đến việc yêu cầu các nhà tạo ra chất thải dệt may phải trả tiền để họ đi thu thập, thu gom và xử lý những rác thải dệt may hàng năm ở EU.

“Bây giờ họ đang sửa chỉ thị khung về rác thải của châu Âu để xác định đối tượng nào sẽ phải trả phí, là nhà nhập khẩu hàng dệt may của EU hay là nhà phân phối hay là nhà sản xuất từ các nước thứ ba đưa vào” – ông Vương Đức Anh chia sẻ. Đồng thời cho biết, câu chuyện này chưa rõ ràng và mức phí đánh bao nhiêu cũng còn đang phải bàn. Đến cuối năm 2024 họ sẽ trình lên Nghị viện và Hội đồng để xem xét thông qua quy định này.

Thứ hai, liên quan đến câu chuyện về CBAM (thuế biên giới carbon) thì dệt may của Việt Nam của chúng ta chưa nằm trong diện này. Tuy nhiên, dệt may cũng là nhóm mặt hàng có tác động đến môi trường lớn ở EU, cho nên nằm trong nhóm 30 mặt hàng trong diện rủi ro có thể được đưa vào cơ chế CBAM từ giờ đến 2030.

Một quy định khác liên quan đến báo cáo phát triển bền vững thì từ trước đến nay, tất cả những nội dung liên quan đến báo cáo không phải báo cáo tài chính thì doanh nghiệp tự đưa vào báo cáo thường niên mang tính chất PR, quảng cáo về thành tích của mình liên quan đến giảm năng lượng, giảm nước, giảm tài nguyên… Tuy nhiên hiện nay, với EU, các doanh nghiệp ở EU phải đưa báo cáo đó cho một bên thứ ba là kiểm toán bắt đầu từ năm 2024.

“Nhìn chung, phải xác định phát triển bền vững là một xu thế không thể đảo ngược. Chúng ta phải chủ động nắm bắt để cố gắng làm sao bắt được nhịp cùng với thị trường” – ông Vương Đức Anh chia sẻ.

Sản xuất sạch, sử dụng năng lượng tái tạo là yêu cầu bắt buộc

Theo Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU, việc áp dụng công nghệ sản xuất sạch, sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu phát thải cũng là yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp dệt may muốn xuất khẩu vào thị trường EU.

Ngành dệt may Việt Nam cần chú trọng đến việc đầu tư vào các giải pháp công nghệ nhằm tiết kiệm năng lượng, giảm sử dụng nước và giảm phát thải khí nhà kính.

Cùng với đó, doanh nghiệp cần đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển các sản phẩm từ nguyên liệu tái chế, thân thiện với môi trường, đáp ứng yêu cầu về Thiết kế xanh của EU.

Việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ quy định của EU mà còn tạo dựng hình ảnh thân thiện với môi trường, nâng cao uy tín và giá trị thương hiệu.

Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành Chiến lược phát triển ngành thời trang đến năm 2030, tầm nhìn đến 2035. Theo đó, định hướng ngành dệt may Việt Nam từ phát triển nhanh sang phát triển bền vững theo mô hình kinh tế tuần hoàn, hoàn thiện chuỗi giá trị trong nước, tham gia vào vị trí có giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu và xây dựng được thương hiệu riêng của Việt Nam để xuất khẩu.

Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) cho rằng, những cam kết trên của Việt Nam cùng yêu cầu của các thị trường đích chính là định hướng cho doanh nghiệp chủ động thích ứng và phát triển bền vững. Đó là con đường mà các doanh nghiệp phải đi nếu muốn tồn tại và phát triển.

Vitas đã chủ động phối hợp với tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (WWF) thực hiện Chương trình xanh hóa dệt may Việt Nam. Qua chương trình đã góp phần tiết kiệm, tái chế đáng kể lượng nước sử dụng. Việc sản xuất một cái quần jean trước đây phải sử dụng đến 80 lít nước nhưng hiện nay chỉ tốn nửa lít nước.

Các doanh nghiệp cũng đã chủ động kiểm toán năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, chuyển đổi nồi hơi đốt bằng nhiên liệu hóa thạch sang sinh khối (biomass). Nhiều doanh nghiệp đã làm sợi, làm vải từ phế phẩm nông nghiệp. Thậm chí, doanh nghiệp đã linh hoạt đa dạng thị trường, đa dạng sản phẩm để có đơn hàng trong các thời điểm khó khăn; tận dụng hiệu quả thương mại điện tử để bán hàng xuyên biên giới. Đáng chú ý, có công ty chỉ có 10 thợ may nhưng doanh thu bán hàng trực tuyến lên đến 50 tỷ đồng/tháng.

Theo bà Mai, thời đại hiện nay, với công nghệ số, vấn đề minh bạch chuỗi cung ứng là không thể gian lận được. Do đó, chuyển đổi số - chuyển đổi xanh là chìa khóa kép để doanh nghiệp hướng đến phát triển bền vững.