Ông Nguyễn Bình Minh: C/O trợ lực SME nâng cao năng lực xuất khẩu

SME chưa quen với “luật chơi” xuất xứ

- Thưa ông, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp SME gặp khó khăn trong việc chứng minh xuất xứ và hoàn thiện hồ sơ C/O. Ông nhìn nhận thế nào về thực trạng này?

Ông Nguyễn Bình Minh: Hiện các doanh nghiệp SME gặp khó khăn trong việc chứng minh xuất xứ là điều này dễ hiểu. Ở Việt Nam, số lượng doanh nghiệp nhỏ, vừa, thậm chí là siêu nhỏ chiếm tỷ lệ rất lớn. Tuy nhiên, trong giai đoạn vừa qua, hoạt động xuất khẩu vẫn chủ yếu tập trung ở các doanh nghiệp quy mô lớn hoặc những doanh nghiệp đã quen với thương mại quốc tế theo phương thức truyền thống.

Với các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, xuất khẩu chính ngạch vào những thị trường lớn chưa phổ biến. Họ không quen với việc phải xin chứng nhận xuất xứ để được phân phối chính thức, hưởng ưu đãi thuế quan tại các thị trường này. Trong khi đó, nguồn lực của SME lại hạn chế, rất khó để tự xây dựng hệ thống phân phối bài bản hay bộ phận chuyên trách về xuất khẩu, pháp lý và hồ sơ C/O.

Ông Nguyễn Bình Minh, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam

Chính vì vậy, việc các doanh nghiệp này lúng túng, chưa quen hoặc ngại tiếp cận C/O là thực tế khách quan, phản ánh đúng “độ trễ” trong quá trình hội nhập của khối SME.

- C/O có thể xem là “tấm vé thông hành” để hàng hóa Việt Nam đi vào các thị trường lớn một cách hợp pháp và bền vững. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này và theo ông, đâu là giải pháp để giúp SME vượt qua những rào cản?

Ông Nguyễn Bình Minh: C/O có thể xem là “tấm vé thông hành” để hàng hóa Việt Nam đi vào các thị trường lớn một cách chính thức, hợp pháp. Khi có C/O hợp lệ, doanh nghiệp không chỉ được hưởng ưu đãi thuế quan từ các FTA mà còn nâng cao mức độ tin cậy với đối tác, nhà nhập khẩu và cơ quan quản lý nước sở tại.

Đối với SME, đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội. Thách thức ở chỗ họ phải làm quen với các yêu cầu về minh bạch nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, hồ sơ chứng từ. Nhưng nếu vượt qua được, C/O sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đặc biệt, nếu muốn thúc đẩy xuất khẩu từ khu vực SME, cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ nhiều phía. Thứ nhất là vai trò của cơ quan quản lý nhà nước trong việc hướng dẫn, đào tạo, phổ biến quy trình cấp C/O. Thứ hai là vai trò của các đơn vị dịch vụ chuyên nghiệp, những tổ chức hỗ trợ xuất khẩu, có khả năng đồng hành cùng SME trong việc chuẩn bị hồ sơ, xin cấp C/O một cách bài bản và đúng quy định.

Doanh nghiệp nhỏ thường khởi nghiệp theo mô hình tinh gọn, không có đủ nhân sự hay phòng ban chuyên trách về xuất khẩu truyền thống. Vì vậy, họ rất cần các đơn vị trung gian chuyên nghiệp hỗ trợ từ khâu hồ sơ, chứng từ đến tuân thủ quy tắc xuất xứ. Khi có hệ sinh thái hỗ trợ này, SME mới có thể thuận lợi đưa sản phẩm của mình xuất khẩu chính ngạch vào các thị trường lớn.

Cần hệ sinh thái hỗ trợ SME tiếp cận C/O

- Hiện nay, để đáp ứng nhu cầu thị trường, thủ tục cấp C/O đã được đơn giản hoá khi Bộ Công Thương triển khai phân cấp về các địa phương, đặc biệt ứng dụng số hoá cắt giảm quy trình cấp CO, điều này có tác động như thế nào đến các doanh nghiệp thưa ông?

Ông Nguyễn Bình Minh: Có thể nói, việc Bộ Công Thương triển khai phân cấp cấp C/O về địa phương, đồng thời đẩy mạnh số hóa quy trình là một bước cải cách rất quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi rõ rệt cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Trước đây, chi phí tuân thủ đối với SME khá cao, không chỉ về tài chính mà còn về thời gian, nhân lực và mức độ am hiểu thủ tục. Khi phải đi lại nhiều lần, hồ sơ xử lý thủ công, SME thường e ngại hoặc bỏ lỡ cơ hội tận dụng ưu đãi từ các FTA.

Việc áp dụng C/O điện tử giúp rút ngắn đáng kể thời gian xử lý hồ sơ, giảm tiếp xúc trực tiếp, tăng tính minh bạch và nhất quán trong quá trình cấp phép. Đối với SME, đây là yếu tố then chốt, bởi chỉ cần giảm một vài ngày thông quan hoặc một khâu trung gian cũng có thể tạo ra khác biệt lớn về chi phí và khả năng cạnh tranh. Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp nhỏ trước đây chưa từng xin C/O thì nay đã bắt đầu tiếp cận, tham gia xuất khẩu chính ngạch nhờ quy trình thuận tiện hơn.

Tuy nhiên, cải cách thủ tục chỉ là điều kiện cần. Điều kiện đủ vẫn nằm ở năng lực của doanh nghiệp. Khi quy trình được số hóa, cơ quan quản lý sẽ dựa nhiều hơn vào dữ liệu và cơ chế hậu kiểm. Điều đó đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao ý thức tuân thủ, minh bạch hóa nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất và hệ thống sổ sách. Nếu doanh nghiệp không quản trị tốt ngay từ đầu, việc số hóa có thể khiến rủi ro bị phát hiện vi phạm nhanh hơn và rõ hơn.

Do đó, song song với cải cách thủ tục, rất cần đẩy mạnh công tác đào tạo, hướng dẫn doanh nghiệp, đặc biệt là SME, về cách thức lập hồ sơ, khai báo C/O điện tử và quản trị chuỗi cung ứng. Khi cải cách thể chế đi cùng với nâng cao năng lực doanh nghiệp, C/O mới thực sự trở thành công cụ hỗ trợ xuất khẩu hiệu quả, thay vì chỉ là một thủ tục hành chính mang tính hình thức.

- Từ góc nhìn dài hạn, theo ông, việc minh bạch xuất xứ có tác động như thế nào đến việc chuẩn hóa chuỗi cung ứng, nâng cao năng lực cạnh tranh của SME?

Ông Nguyễn Bình Minh: Nếu nhìn đúng bản chất, C/O không chỉ là một thủ tục hành chính, mà là công cụ nâng cao năng lực quản trị doanh nghiệp. Khi buộc phải minh bạch xuất xứ, doanh nghiệp sẽ từng bước chuẩn hóa chuỗi cung ứng, quản trị sản xuất tốt hơn, ứng dụng công nghệ và thương mại điện tử hiệu quả hơn.

Về lâu dài, những doanh nghiệp làm tốt C/O sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt, không chỉ nhờ ưu đãi thuế quan, mà còn nhờ uy tín thương hiệu và khả năng tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đây chính là con đường để SME Việt Nam chuyển từ “tham gia” sang “đứng vững” trên thị trường quốc tế,

Nhìn từ thực tiễn, C/O không chỉ là “trợ lực” cho xuất khẩu, mà còn là thước đo mức độ chuyên nghiệp và bền vững của doanh nghiệp. Với sự đồng hành của cơ quan quản lý, các tổ chức hỗ trợ và bản thân doanh nghiệp, việc tận dụng C/O sẽ trở thành động lực quan trọng để nâng cao năng lực xuất khẩu và vị thế hàng Việt trên thị trường toàn cầu.

- Xin cảm ơn ông!