Tháo “điểm nghẽn”, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng hiệu quả UKVFTA

Khả năng tiếp cận thị trường còn nhiều khó khăn

Hiệp định UKVFTA thực thi vào năm 2021, trong năm 2022, kim ngạch trao đổi thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh đạt 6,8 tỷ USD, tăng 3,3% với năm 2021. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Vương quốc Anh đạt 6,1 tỷ USD, tăng 5,2% so với năm 2021. Riêng 10 tháng đầu năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt hơn 7 tỷ USD, tăng 19,9% so cùng kỳ năm 2023. Trong đó, giá trị xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Anh đạt hơn 6,35 tỷ USD, tăng 21,9 % so cùng kỳ năm 2023. Ngoài ra, hiện đã có 44/63 tỉnh thành phát sinh hoạt động xuất khẩu với Vương quốc Anh. Các mặt hàng xuất khẩu từ các địa phương sang Vương quốc Anh phải kể tới như linh kiện, máy móc, hàng dệt may, giày dép, sản phẩm điện tử và linh kiện, nông sản.

Theo chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, Hiệp định UKVFTA là điểm sáng trong bức tranh phục hồi kinh tế của Việt Nam trong năm qua, nhất là khi hiệp định này có hiệu lực từ tháng 5/2021 được phản ánh qua tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam vào Anh. Thậm chí, UKVFTA là đòn bẩy để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu vào thị trường châu Âu (EU) của Việt Nam, góp phần cho tăng trưởng của nền kinh tế, không bị suy giảm quá mức trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Với những kết quả tích cực về xuất khẩu đã thể hiện vai trò, ý nghĩa của thị trường Anh đối với xuất khẩu của Việt Nam, đây là quốc gia có sức mua rất lớn. Như các đối tác trong EU, mặt hàng xuất khẩu của chúng ta vào Anh trải dài, thậm chí có nhiều mặt hàng xuất khẩu bật lên rất mạnh, như sắt thép chẳng hạn.

Tuy nhiên, dù xuất khẩu tăng trưởng tích cực, nhưng tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ UKVFTA vẫn chưa như kỳ vọng, hiện mới đạt 24%. Đáng kể, theo Bộ Công Thương các doanh nghiệp FDI vẫn chiếm tỷ trọng đa số trong kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng có kim ngạch lớn của Việt Nam như giày dép, linh kiện máy móc.  Số lượng doanh nghiệp xuất khẩu còn khiêm tốn; khả năng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật của hàng hoá xuất khẩu Việt Nam vẫn còn hạn chế; doanh nghiệp còn thiếu chủ động trong đáp ứng đủ các tiêu chuẩn để hưởng ưu đãi…

Ở góc độ chuyên gia kinh tế, ông Võ Trí Thành nêu, trong suốt 30 năm qua doanh nghiệp Việt Nam đã có sự va đập, trải nghiệm rất nhiều, nhiều doanh nghiệp không quá lạ lẫm trong hoạt động xuất nhập khẩu, ngay cả đối với thị trường EU hay Anh. Những vấn đề cố hữu, yếu kém dần được cải thiện và hoàn thiện; doanh nghiệp tự tin cạnh tranh dựa vào giá, chất lượng, đáp ứng đầy đủ với các yêu cầu tư đối tác phát triển hơn, như vấn đề xuất xứ, đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật. Dù vậy, vị chuyên gia này cho rằng, thực tế vẫn còn nhiều doanh nghiệp còn loay hoay trong tiếp cận, làm ăn với các đối tác quốc tế, nhất là với các đối tác từ thị trường khó tính như EU, Anh.

Trong bối cảnh Vương quốc Anh gia nhập Hiệp định CPTPP, điều này tiếp tục mở thêm cơ hội cho Việt Nam tăng cường xuất khẩu và nhìn tương lai sẽ mang có thuận lợi cho trao đổi thương mại giữa Việt Nam – Anh cũng như các đối tác tham gia CPTPP. Đánh giá cao cơ hội phát triển kinh doanh của doanh nghiệp tại thị trường Vương quốc Anh, ông Tô Hoài Nam – Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhìn nhận, trải qua thời gian ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, dù đã có sự tiếp sức từ Chính phủ, nhưng nguồn lực của doanh nghiệp vẫn còn rất “mong manh”. “Vì thế, doanh nghiệp cần thời gian phục hồi và tạo dựng được nguồn lực để nâng cao chất lượng sản phẩm, cải thiện năng lực cạnh tranh thì mới để đủ sức vươn ra thế giới, xuất khẩu mạnh sang Anh”- ông Nam chia sẻ.

Cần sự chủ động, quyết liệt

Với một thị trường năng động nhưng cũng khó tính hàng đầu thế giới, theo ông Võ Trí Thành, giai đoạn hiện nay, doanh nghiệp muốn cạnh tranh trên thị trường Anh, phải nắm bắt được xu thế của thị trường, thói quen, văn hoá tiêu dùng; cách thức tiêu dùng, lối sống. Mặt khác, việc cải thiện năng lực quản trị rủi ro, nắm được cách đàm phán, chuyển đổi thanh toán… để làm sao giảm thiểu các biến động, ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài, cũng như đáp ứng tốt các yêu cầu từ thị trường.

Đặc biệt, nhiều ý kiến khuyến nghị, việc nắm rõ xu thế của thị trường như tiêu dùng xanh, nhân văn có ý nghĩa vô cùng quan trọng; cũng như cần sự linh hoạt trong tiếp cận thị trường, có công cụ quản trị rủi ro trong thương mại quốc tế. “Doanh nghiệp nào chịu khó đáp ứng thì năng lực cạnh tranh phát triển trong dài hạn. Theo đó, những thách thức cũng không nên coi là rào cản. Ai nỗ lực và quyết tâm, thích ứng với yêu cầu được thì sẽ vươn lên”- ông Thành nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, do đa số doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, nguồn lực hết sức hạn chế, vì thế, việc có bệ đỡ, hỗ trợ từ nhà nước để doanh nghiệp đi được đường xa, vươn ra thị trường quốc tế cũng đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng hỗ trợ người thắng cuộc chứ không phải lựa chọn người thắng cuộc để hỗ trợ. Điều này cho thấy đòi hỏi sự quyết liệt của chính quyền, địa phương trong việc nắm rõ “sức khoẻ” kinh doanh của doanh nghiệp một cách sát sao.  

Cùng với cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền địa phương đồng hành với doanh nghiệp, giúp cho doanh nghiệp định hướng chiến lược về kinh doanh, đầu tư vào sản phẩm hàng hoá, mang lợi thế cạnh tranh; thay đổi về tiêu chuẩn chất lượng; có kế hoạch nâng cao chất lượng nguồn nhân lực…phía hiệp hội ngành hàng cũng cần tích cực hỗ trợ, triển khai các giải pháp hỗ trợ kịp thời để doanh nghiệp cải thiện năng lực, tận dụng hiệu quả các ưu đãi của hiệp định.

Về vấn đề này, theo ông Tô Hoài Nam cho biết, trong kế hoạch hành động cơ quan này luôn quan tâm, chú trọng thúc đẩy các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp cải thiện năng lực cạnh tranh, nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hoá để có thể khai thác tốt nhất các cơ hội từ các FTA, trong đó có Hiệp định UKVFTA. “Thông qua các hoạt động về cải thiện chất lượng nguồn lao động; hỗ trợ về mặt pháp lý để doanh nghiệp có thể tự tin làm ăn với doanh nghiệp quốc tế, cũng như không bị ngợp trước các hàng rào quy định của thị trường. Những nội dung này sẽ được chúng tôi tiếp tục đẩy mạnh thời gian tới”- ông Nam cho hay.