“Hộ chiếu số" sản phẩm, minh bạch chuỗi cung ứng, nâng sức cạnh tranh cho sản phẩm

Lấy minh bạch làm trung tâm, công nghệ làm đòn bẩy

Chia sẻ về vấn đền phát triển hệ thống phân phối trong nước gắn với minh bạch nguồn gốc xuất xứ hàng hóa bằng công nghệ truy xuất và chuyển đổi số, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn – Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho hay, hiện nay, mạng lưới phân phối nội địa trải rộng từ thành thị đến nông thôn, từ siêu thị, trung tâm thương mại đến hàng nghìn chợ hạng III. Tuy nhiên, sự phân bố thiếu đồng đều, chất lượng hạ tầng và quản trị chênh lệch, đặc biệt ở khu vực truyền thống, khiến hệ thống mạng lưới thị trường này vận hành chưa thật sự trơn tru.

“Một thực tế đáng báo động là 70% vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc lại xảy ra tại chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ. Hệ quả là niềm tin của người tiêu dùng bị bào mòn, doanh nghiệp làm ăn chân chính chịu thiệt, còn chi phí xã hội để xử lý vi phạm ngày càng tăng” – ông Tuấn nêu.

Ông Tuấn chỉ ra, thương mại điện tử phát triển mạnh, góp phần đưa hàng hóa lưu thông nhanh hơn, nhưng đồng thời cũng mở ra thách thức lớn về minh bạch xuất xứ và kiểm soát chất lượng. Nếu không nhanh chóng “số hóa” và “chuẩn hóa” chuỗi cung ứng, nguy cơ hệ thống phân phối nội địa bị xói mòn niềm tin.

Trong bức tranh ấy, tin vui là hành lang pháp lý đang được thiết kế lại để đáp ứng yêu cầu của thời đại số như Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi) 2025, Thông tư 02/2024/TT-BKHCN và dự thảo Nghị định về định danh, xác thực sản phẩm… tất cả tạo thành “bộ khung” đồng bộ, mở đường cho việc minh bạch hóa toàn bộ chuỗi cung ứng. Nếu pháp luật là “luật chơi”, thì công nghệ chính là “cây gậy” và “củ cà rốt” giúp thực thi luật chơi đó hiệu quả.

Minh bạch chuỗi cung ứng, tạo dựng niềm tin, nâng cao năng lực cạnh tranh. Ảnh: Đỗ Nga

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh: quan điểm cốt lõi là “lấy minh bạch làm trung tâm, công nghệ làm đòn bẩy, liên thông làm phương thức”. Các mục tiêu đặt ra cho giai đoạn 2026–2028, hoạt động kiểm tra của lực lượng Quản lý thị trường sử dụng ứng dụng truy xuất dữ liệu; Bắt buộc truy xuất nhóm hàng rủi ro cao; Hình thành Cổng truy xuất nguồn gốc quốc gia, tiến tới kết nối liên thông ASEAN, EU.

“Đây không chỉ là câu chuyện của quản lý nhà nước, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp nâng chuẩn quản trị, bảo vệ thương hiệu và gia nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu” – ông Tuấn nói.

Đồng thời, theo Tuấn, khi nói về một hệ thống phân phối văn minh, chúng ta không chỉ hình dung những cửa hàng sạch, đẹp, sáng bóng. Văn minh hôm nay đồng nghĩa với hệ sinh thái dữ liệu minh bạch, nơi mỗi lần quét mã QR là một lần khẳng định niềm tin.

“Trong chuỗi đó, người tiêu dùng được bảo vệ, doanh nghiệp chân chính được nâng cao vị thế, Nhà nước giảm chi phí giám sát, xã hội có một nền thương mại công bằng và bền vững. Một khi hệ thống phân phối trong nước được xây dựng văn minh, minh bạch nguồn gốc xuất xứ, hàng Việt không chỉ vững vàng trên sân nhà mà còn đủ bản lĩnh bước ra thị trường quốc tế. Đây không chỉ là một chương trình quản lý thị trường, mà còn là một chiến lược phát triển quốc gia: tạo dựng niềm tin, nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy phát triển bền vững” – ông Tuấn cho hay.

Cần sớm thực hiện truy xuất nguồn gốc hàng hoá bằng mã QR

Đề cập đến giải pháp tăng cường kiểm soát chất lượng và nguồn gốc hàng hóa, chống hàng giả, hàng vi phạm trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, ông Đỗ Hồng Trung – Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia) cho hay, trong bối cảnh hội nhập toàn cầu sâu rộng, vấn đề chất lượng hàng hoá và nạn hàng giả trong thời gian qua phản anh phần nào hoạt động thương mại của nước ta, hàng giả không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, mà còn tác động trực tiếp đến uy tín quốc gia, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đặc biệt, khi Đảng và nhà nước xác định giai đoạn này đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thì mọi hoạt động của một quốc gia phải có sự chuyển đổi mạnh mẽ ở mọi phương diện một cách hiệu quả, nhằm hướng tới một xã hội phồn vinh, thị vượng, hạnh phúc mà trong đó hoạt động thương mại là một trong những lĩnh vực đóng góp lớn vào mục tiêu của đất nước.

Đề xuất một số giải pháp chống hàng giả, ông Trung cho rằng, đối với Nhà quản lý nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý và quản lý nhà nước, thường xuyên rà soát những bất cập trong hệ thống văn bản để sửa đổi hoặc ban hành mới phù hợp với thực tiễn xã hội. Xây dựng và cập nhật hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia phù hợp với thông lệ quốc tế (ISO, Codex, HACCP…).

Cần tăng cường vai trò người tiêu dùng và xã hội trong đấu tranh chống hàng giả. Ảnh: Đỗ Nga

Đồng thời, siết chặt chế tài xử phạt đối với hành vi sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng; bổ sung trách nhiệm hình sự và phạt hành chính nặng hơn. Tăng cường năng lực cơ quan kiểm nghiệm, kiểm định: đầu tư phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế, công nghệ phân tích nhanh.

Cần sớm thực hiện truy xuất nguồn gốc hàng hoá bằng mã QR, blockchain: cho phép người tiêu dùng và cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực kiểm tra thông tin sản phẩm, từ sản xuất đến phân phối, thậm chí đường đi của sản phẩm bắt đầu từ nguyên liệu đầu vào đến sản phẩm thương mại, đồng thời nghiên cứu đưa ra các giải pháp khác để phục vụ việc phân tích hành vi về sản xuất buôn bán bán hàng giả, hàng lậu cũng như các rủi ro về quản lý hệ thống, đặc biệt trong hoạt động thương mại điện tử. Hợp tác quốc tế về trao đổi thông tin, phối hợp chống hàng giả qua biên giới, chia sẻ dữ liệu về gian lận thương mại.

Đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng; phải thường xuyên cập nhật các quy định mới ban hành và nghiêm túc chấp hành các quy định đó mọi lúc mọi nơi để đảm bảo các hoạt động của doanh nghiệp thông suốt,

Tăng khả năng, năng lục cạnh tranh bằng các giải pháp về xây dựng thương hiệu, bảo vệ thương hiệu, chất lượng hàng hoá, giá thành và chất lượng cung ứng dịch vụ cũng như hậu cung ứng dịch vụ trong nước và vươn ra thị trường quốc tế thông qua các hợp tác thương mại và chính sách thương mại,

Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng quốc tế, ứng dụng và thực hiện chuyển đối số vào công nghệ sản xuất, quản lý hàng hoá và bảo về thương hiệu (các loại tem điện tử, NFC, RFIDĐăng ký nhãn hiệu, bảo hộ SHTT thị trường trong nước và quốc tế.) cũng như số hoá hệ thống ở các lĩnh vực ngành hàng đáp ứng với các yêu cầu đặt ra trong quản lý nhà nước, giao thương quốc tế như;

Thiết lập kênh phân phối chính thức, kênh vận chuyển uy tín, trung thực đảm bảo hàng hoá không bị trà trộn thật giả, trong thương mại điện tử có xác thực để hạn chế hàng giả ở mức thấp nhất và biện pháp mạnh tay khi phát hiện.

Đồng thời, cần tăng cường vai trò người tiêu dùng và xã hội. Người tiêu dùng phải được tuyên truyền mạnh mẽ và nhiều hơn nữa để giảm cung nhu cầu hàng nhái, hàng giả, nhận biết hàng giả, người tiêu dùng cũng phải biết cách kiểm tra nguồn gốc. Đồng thời, khuyến khích người tiêu dùng tích cực trong tố giác đối tượng vi phạm thông qua đường dây nóng, app phản ánh. Hiệp hội ngành hàng, tổ chức xã hội tham gia giám sát, cảnh báo, bảo vệ thương hiệu và quyền lợi người tiêu dùng và của hội viên.