EU nới lỏng quy định xanh cho nông nghiệp và khuyến nghị đối với doanh nghiệp Việt

Linh hoạt các quy tắc nông nghiệp xanh

Cụ thể, gói cải cách mới nhất, nằm trong chuỗi sáng kiến đơn giản hóa rộng lớn mang tên “Omnibus” được triển khai trong nhiệm kỳ thứ hai của Chủ tịch Ủy ban Ursula von der Leyen, vừa được công bố tại Brussels, tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp. Mục tiêu của gói này là giảm thiểu gánh nặng hành chính không cần thiết trong việc thực hiện Chính sách Nông nghiệp Chung (CAP) - cơ chế trợ cấp nông nghiệp của EU.

Ủy ban nhấn mạnh rằng cải cách không chỉ đơn giản hóa quy trình mà còn nhằm tăng sức cạnh tranh, tăng khả năng phục hồi của ngành nông nghiệp và thúc đẩy số hóa. Các quy định mới hướng đến việc tinh giản kiểm tra tại trang trại và yêu cầu báo cáo, xử lý các điểm chồng chéo trong quy định về nông nghiệp hữu cơ và các điều kiện môi trường. Một trong những đề xuất đáng chú ý là khuyến khích các chính quyền quốc gia xây dựng hệ thống kỹ thuật số tương thích, theo nguyên tắc “báo cáo một lần, sử dụng nhiều lần”.

Điều này giúp nông dân nộp dữ liệu chỉ qua một nền tảng duy nhất, giảm thủ tục, tiết kiệm chi phí và quản lý trang trại hiệu quả hơn. Gói cải cách dự kiến giúp nông dân tiết kiệm 1,58 tỉ euro mỗi năm, còn các chính quyền quốc gia tiết kiệm thêm khoảng 210 triệu euro. Một điểm gây tranh cãi trong cải cách lần này là việc nới lỏng các điều kiện môi trường bắt buộc gắn với trợ cấp CAP, được xem là phản ứng trước các cuộc biểu tình của nông dân năm ngoái. Tuy nhiên, Ủy ban khẳng định họ không dỡ bỏ kiến trúc xanh của CAP, mà chỉ áp dụng cách tiếp cận thực tế hơn: 8 trong số 9 điều kiện môi trường vẫn được giữ nguyên, và các nước thành viên có thể sử dụng các quy định quốc gia tương đương để đạt được mục tiêu EU.

Ủy viên Nông nghiệp EU Christophe Hansen giải thích rằng nếu các điều kiện môi trường đã tồn tại trong luật quốc gia, thì sẽ được coi là tương đương và không áp đặt thêm nghĩa vụ mới với nông dân. Ông cũng thừa nhận việc áp dụng tiêu chuẩn đồng nhất trên một ngành nông nghiệp đa dạng là thách thức lớn, nên EU đang chuyển sang cách tiếp cận phù hợp với từng vùng.

Tuy vậy, một số ý kiến chỉ trích rằng EU đang thụt lùi so với các cam kết xanh ban đầu, trong khi số khác cho rằng đây là phản ứng hợp lý trước một chiến lược bền vững chưa đạt kết quả như mong muốn. Gói cải cách lần này được xem là bước chuyển lớn trong cách EU điều hành ngành nông nghiệp, và sẽ là nền tảng cho đề xuất CAP sau năm 2027, dự kiến sẽ được công bố sau khi trình bày ngân sách dài hạn của EU.

Để hỗ trợ các nông trại nhỏ, mức hỗ trợ hàng năm theo hình thức gói thanh toán sẽ được tăng gấp đôi, từ 1.250 - 2.500 euro. Một lựa chọn hỗ trợ đơn giản hóa khác sẽ cho phép các nông trại nhỏ nhận đến 50.000 euro nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Những nông dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai hay dịch bệnh động vật cũng sẽ được hưởng hỗ trợ khẩn cấp tốt hơn, thông qua các công cụ quản lý rủi ro linh hoạt hơn trong các Kế hoạch chiến lược CAP của mỗi quốc gia.

Ngoài ra, Quỹ dự trữ nông nghiệp EU sẽ chỉ được sử dụng cho các biến động thị trường mang tính toàn khối, không dùng cho các sự kiện riêng lẻ ở cấp quốc gia như sương giá, nhằm đảm bảo nguồn quỹ được sử dụng đúng trọng tâm.

Để hỗ trợ các nông trại nhỏ, mức hỗ trợ hàng năm theo hình thức gói thanh toán sẽ được tăng gấp đôi, từ 1.250 - 2.500 euro. Một lựa chọn hỗ trợ đơn giản hóa khác sẽ cho phép các nông trại nhỏ nhận đến 50.000 euro nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.

Những nông dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai hay dịch bệnh động vật cũng sẽ được hưởng hỗ trợ khẩn cấp tốt hơn, thông qua các công cụ quản lý rủi ro linh hoạt hơn trong các Kế hoạch chiến lược CAP của mỗi quốc gia.

Ngoài ra, Quỹ dự trữ nông nghiệp EU sẽ chỉ được sử dụng cho các biến động thị trường mang tính toàn khối, không dùng cho các sự kiện riêng lẻ ở cấp quốc gia như sương giá, nhằm đảm bảo nguồn quỹ được sử dụng đúng trọng tâm.

"Các nước thành viên cũng sẽ được linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh các kế hoạch chiến lược quốc gia của mình, vốn là những bản kế hoạch gửi hàng năm tới Brussels để thực hiện mục tiêu CAP. Chỉ những thay đổi mang tính chiến lược mới cần sự phê duyệt trước của Ủy ban, giúp đẩy nhanh tiến trình cho nông dân hưởng lợi từ các điều chỉnh mới", Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển nhấn mạnh.

Lợi thế nào cho doanh nghiệp Việt?

Có thể nói, những quy định xanh về nông nghiệp của EU đã và đang tạo ra những thay đổi lớn đối với hoạt động thương mại toàn cầu. Các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU phải đối mặt với những yêu cầu ngày càng khắt khe về môi trường. Từ các sản phẩm nông nghiệp đến công nghiệp, tất cả đều phải đáp ứng những tiêu chuẩn bền vững cao nhất. Điều này vừa là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường.

Đối với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản Việt Nam, các nhóm sản phẩm như nông sản, thực phẩm (đặc biệt là cà phê, điều, hạt tiêu, cacao, thịt…) được cho là sẽ chịu tác động mạnh với những quy định xanh từ EU. Các sản phẩm này sẽ phải đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe về hiệu quả năng lượng, giảm thiểu chất thải, và sử dụng nguyên liệu tái chế.

Theo đánh giá của các chuyên gia, EU có thị trường tiêu dùng ổn định và ưu tiên rõ ràng cho sản phẩm hữu cơ một lợi thế của Việt Nam. Với quy mô dân số khoảng 450 triệu người, GDP hơn 19 nghìn tỷ USD và mức chi tiêu cho thực phẩm, đồ uống lên tới 1.100 tỷ EUR mỗi năm, EU là thị trường đầy tiềm năng cho những quốc gia có thế mạnh về nông nghiệp như Việt Nam. Đặc biệt, việc thực thi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam – EU (EVFTA) đã mở ra những ưu thế vượt trội về thuế quan, tạo nền tảng để nông sản Việt gia tăng sự hiện diện tại thị trường này.

Tuy vậy, cạnh tranh với các nước trong khu vực ngày càng mạnh, đòi hỏi nỗ lực quảng bá và xúc tiến thương mại sáng tạo hơn. Cùng với đó là yêu cầu đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và sản xuất bền vững của EU, và độ nhận diện thương hiệu của các sản phẩm Việt Nam tại thị trường này.

Để khai thác thị trường tiềm năng EU, Tham tán nông nghiệp Việt Nam tại thị trường EU Trần Văn Công kiến nghị, Việt Nam cần phát triển các vùng nguyên liệu đạt chuẩn EU; xây dựng các vùng sản xuất an toàn dịch bệnh đối với các vùng chăn nuôi trọng điểm để thúc đẩy việc đàm phán EU mở cửa thị trường sản phẩm động vật cho Việt Nam. Ngoài ra, cần tăng cường xây dựng thương hiệu quốc gia, nhãn hiệu sản phẩm, doanh nghiệp đối với các sản phẩm nông lâm thủy sản xuất khẩu vào EU, tăng khả năng nhận diện sản phẩm nông sản thực phẩm Việt Nam trên thị trường EU, thâm nhập sâu hơn, đa dạng chủng loại sản phẩm hơn vào các kênh, chuỗi phân phối tại EU.

Việc tận dụng hiệu quả các cơ hội từ EVFTA, cùng với việc nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng linh hoạt với quy định mới, sẽ giúp các sản phẩm nông sản Việt Nam giữ vững vị thế, mở rộng thị phần và xây dựng thương hiệu không chỉ ở thị trường EU mà còn trên thị trường quốc tế. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn tăng cường sức cạnh tranh, góp phần phát triển bền vững ngành nông nghiệp Việt Nam.