Tận dụng lợi thế từ FTA, xây dựng hệ sinh thái cho ngành quế

Đó là chia sẻ của bà Hoàng Thị Liên - Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam tại Tọa đàm “Xây dựng hệ sinh thái cho ngành quế - Những vấn đề cần lưu ý” tổ chức mới đây.

8 tháng năm 2024, xuất khẩu quế sang thị trường UK tăng 105%

Với việc Việt Nam đã thực thi 16 FTA đến thời điểm hiện tại, trong đó có 3 FTA thế hệ mới là Hiệp định UKVFTA, Hiệp định CPTPP và Hiệp định EVFTA. Đây là cơ hội rất lớn để đưa quế và các mặt hàng từ quế tiếp cận tới đối tác thương mại mới do tác động từ cam kết ưu đãi về thuế xuất nhập khẩu và nhu cầu từ các thị trường mới này, từ đó giúp doanh nghiệp quế Việt Nam có thể nâng cao giá trị, tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất khu vực và toàn cầu.

Theo bà Hoàng Thị Liên, 6 tháng năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 62.000 tấn quế, đạt kim ngạch hơn 177 triệu USD.

Năm 2024, Việt Nam ghi nhận sự đột phá trong xuất khẩu thị trường nhờ vào lợi thế từ các hiệp định FTA và nỗ lực của doanh nghiệp. Người tiêu dùng thế giới ngày càng biết nhiều hơn đến hàng Việt Nam.

Bà Hoàng Thị Liên thông tin thêm, 8 tháng năm 2024, xuất khẩu quế sang thị trường thị trường UK tăng 105%, thị trường châu Âu tăng trưởng khoảng 45%, thị trường Canada tăng hơn 25%, thị trường Mexico tăng khoảng hơn 70%... Đây là những động lực rất lớn. Những con số trên đã minh chứng rõ nhất về tình hình tận dụng ưu đãi từ các FTA để đẩy mạnh xuất khẩu của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo đánh giá từ các chuyên gia, nhà phân tích, giá trị xuất khẩu quế còn rất thấp so với tiềm năng, thế mạnh. Các sản phẩm quế xuất khẩu chủ yếu thông qua trung gian nên giá cả và thị trường không ổn định, giá trị chưa cao. Mặt khác, nước ta cũng chưa có định hướng chiến lược phát triển bền vững ở cấp quốc gia cho ngành quế; tình trạng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật trong vỏ cây quế vẫn còn xảy ra...

Cần có cơ chế chính sách khuyến khích thu hút doanh nghiệp tham gia hệ sinh thái các FTA

Để ngành quế phát triển hơn nữa trong thời gian tới, theo Bộ Công Thương, cần tăng cường tìm kiếm đối tác, kết nối khách hàng cho doanh nghiệp. Đặc biệt, cần xây dựng hệ sinh thái cho ngành cho ngành quế để tận dụng lợi thế từ các FTA.

Dưới góc nhìn của Hiệp hội, bà Liên cũng cho rằng, việc xây dựng một hệ sinh thái vô cùng quan trọng, vì không chỉ là diễn đàn liên kết các tác nhân trong chuỗi cung ứng mà còn giúp tăng giá trị sản phẩm. Hệ sinh thái này sẽ giúp gắn kết các cam kết của nhà nước trong thương mại quốc tế với thực tế và doanh nghiệp; trong đó, doanh nghiệp là người thực thi, biến các cam kết đó thành hiệu quả thực tế thông qua giá trị xuất khẩu tăng trưởng như thế nào, thâm nhập các thị trường nào...

Việc xây dựng hệ sinh thái phải dựa trên tư duy thực tế, cung cấp thông tin, tạo động lực cho sản xuất và mang lại lợi ích dù to hay nhỏ cho người nông dân, doanh nghiệp, cơ quan quản lý trung ương, địa phương... Hệ sinh thái phải là mô hình mà tất cả chủ thể tham gia đều có lợi. Và người dân, doanh nghiệp chỉ tham gia khi thấy lợi ích rõ ràng. Khi thấy lợi ích, giá trị từ hệ sinh thái, tự thân người dân, doanh nghiệp sẽ chủ động tham gia, từ đó, xây dựng thị trường bền vững, kết nối chặt chẽ giữa các chủ thể ở khối công (quan hệ cơ quan quản lý, nhà nước) và tư (doanh nghiệp và người dân).

Khi tham gia vào hệ sinh thái, người dân sẽ sản xuất ra những sản phẩm thị trường xuất khẩu cần, đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường như: không nhiễm chì, không nhiễm kim loại nặng... Nếu người nông dân sản xuất, canh tác theo hướng hữu cơ thì sẽ tăng thêm giá trị cho sản phẩm.

“Khi xây dựng mô hình này, kiến nghị Bộ Công Thương cần thực hiện các thử nghiệm và có cơ chế chính sách khuyến khích để thu hút doanh nghiệp, người dân tham gia. Cần có những doanh nghiệp đi đầu làm gương, giúp lan tỏa mô hình này đến nhiều doanh nghiệp khác, từ đó góp phần vào thành công của chính sách và hệ sinh thái mà Bộ Công Thương đang xây dựng”- bà Liên kiến nghị.

Còn về phía doanh nghiệp, bà Liên cũng cho rằng trước hết, cần hiểu rõ thị trường và các cam kết của FTA, trong đó bao gồm những quy định về thuế, chất lượng trong EVFTA, UKVFTA... để thâm nhập vào thị trường.

“Khi đã hiểu về thị trường, chúng ta sẽ quay trở lại vùng nguyên liệu, làm thế nào để tổ chức sản xuất khoa học, bài bản đúng với yêu cầu của thị trường nhập khẩu... Làm được điều đó, Hiệp hội sẽ hỗ trợ doanh nghiệp tăng cường, mở rộng, xây dựng kết nối chặt chẽ hơn nữa giữa doanh nghiệp - người sản xuất, hay còn gọi là liên kết sản xuất.

Tiếp đó, xây dựng thương hiệu, tạo uy tín trên thị trường thế giới thông qua các chứng nhận, tiêu chuẩn quốc tế. Do vậy, trong khuôn khổ hệ sinh thái các FTA, chúng ta sẽ có thêm những nguồn lợi về tài chính, kỹ thuật, cơ chế chính sách khuyến khích đầu tư chế biến sâu hơn, hành lang logistics...”- bà Liên chia sẻ, đồng thời nhấn mạnh, trong bất kỳ hệ sinh thái và thị trường nào, vai trò của doanh nghiệp hết sức quan trọng. Doanh nghiệp là trung tâm trong mọi hệ sinh thái và thị trường. Họ cần có sự đồng hành từ người dân để phát triển bền vững. Việc kêu gọi doanh nghiệp tham gia hệ sinh thái cần có sự hỗ trợ thực tế để xây dựng mô hình liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, hướng đến phát triển ngành hàng bền vững và thân thiện với môi trường, từ đó củng cố chuỗi giá trị và chuỗi cung cấp.