Làm sao để hàng Việt ‘Go Global’ bền vững?

Tiếng lòng của doanh nghiệp

Việt Nam là đất nước có nền kinh tế mở, xuất nhập khẩu chiếm tỷ trọng lớn trong GDP, 10 tháng năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 762 tỷ USD, tăng 17,4% so với cùng kỳ 2024. Với con số này, xuất nhập khẩu tiếp tục được khẳng định là một trong những trụ cột của nền kinh tế. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra cho dài hạn là làm thế nào hàng Việt có thế chắc chân trên thị trường thế giới, nhất là khi những tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm, xanh hoá và trách nhiệm xã hội trong sản xuất tại những nước nhập khẩu lớn ngày một gay gắt, thậm chí đang dần được luật hoá. Hay nói cách khác, làm thế nào để hàng Việt “Go Global” bền vững.

Nhìn trên bình diện một số mặt hàng công nghiệp xuất khẩu chính của Việt Nam thì đây là một câu hỏi lớn. Dệt may là một điển hình, với việc xuất khẩu chiếm tới trên 80% sản lượng sản xuất hàng năm, năm 2025 ngành dự kiến đạt khoảng 46 tỷ USD kim ngạch, trong khi thị trường nội địa có quy mô không lớn, chỉ khoảng 5 - 6 tỷ USD thì xuất khẩu gần như là con đường duy nhất để ngành phát triển.

Theo ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, hàng dệt may Việt Nam hiện được tiêu thụ tại khoảng 138 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN, Hàn Quốc là những thị trường xuất khẩu chính.

Dệt may luôn nằm trong nhóm ngành hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất cả nước

Ông cũng đồng thời cho biết, Việt Nam có một lượng lớn các hiệp định thương mại tự do đã đi vào thực thi và một số hiệp định đang tiến hành đàm phán đã tạo sức hút mạnh mẽ đầu tư cả trong và ngoài nước cho ngành. Ngành cũng đã nỗ lực đa dạng hoá thị trường, đa dạng hoá khách hàng và đa dạng hoá mặt hàng để tránh “bỏ trứng vào một giỏ”.

Tuy nhiên, điểm yếu căn bản của dệt may hiện nay là nguồn cung thiếu hụt, khiến tỷ lệ tận dụng các C/O ưu đãi chưa cao. “Hiệp định CPTPP ngành chúng tôi mới khai thác khoảng 15% C/O ưu đãi; EVFTA khoảng 30 - 35%. Gốc vấn đề chính là nguyên phụ liệu còn yếu, đặc biệt là vải, dệt, nhuộm. Đây là vấn đề từ doanh nghiệp, cơ quan quản lý Nhà nước và địa phương chưa giải quyết triệt để”, ông Cẩm chỉ ra.

Được biết đến năm 2030 ngành dệt may Việt Nam dự kiến xuất khẩu khoảng 66 tỷ USD - một con số không hề nhỏ, trong khi sức ép cạnh tranh, tiêu chuẩn của các nhà nhập khẩu ngày một lớn. “Như vậy có thể thấy, dệt may Việt Nam đã Go Global nhưng để giữ vững chứ chưa kể tới mở rộng thị phần một cách bền vững bài toán nguồn cung nguyên phụ liệu vẫn cần lời giải căn cơ hơn”, ông Cẩm nhấn mạnh.

Hay với ngành nghề “hot” hiện nay là xuất khẩu phần mềm, theo ông Nguyễn Mạnh Hà, Công ty CP AHT Tech, kim ngạch mỗi năm đạt khoảng 10 tỷ USD.

Ông cũng cho hay, ngành phần mềm không chỉ liên quan đến kỹ thuật, dữ liệu mà còn gắn kết chặt chẽ với văn hoá, thói quen tiêu dùng của nước sở tại. Do đó, hiểu phong tục, văn hoá là điều kiện cần thiết để phát triển sản phẩm trong ngành này.

Bản thân AHT Tech đã xuất khẩu phần mềm sang Australia nhưng theo ông Hà để đưa được sản phẩm ra nước ngoài vẫn rất khó, nếu như không được hỗ trợ tiếp cận với người sử dụng cuối cùng.

“Trước kia, chúng tôi chỉ làm theo đơn đặt hàng, để tiến ra thị trường thế giới bằng chính đôi chân của mình, doanh nghiệp rất cần có ba trụ cột chính: Con người, tài chính, hệ sinh thái. Riêng về hệ sinh thái, chúng tôi mong muốn được Bộ Công Thương hỗ trợ để có thể tiếp cận với người tiêu dùng cuối cùng”, ông Hà nói.

“Go Global” là mục tiêu lớn mà doanh nghiệp xuất khẩu nào cũng muốn nhưng tiến ra thị trường thế giới như thế nào cho bền vững lại là câu hỏi không có lời đáp chung mà phụ thuộc vào chính bản thân mỗi doanh nghiệp. Như lời ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương muốn ra thị trường lớn, đầu tiên doanh nghiệp phải có tâm thế “dám chơi”, không vì những khó khăn mà chùn bước. 

Kỳ vọng vào công tác xúc tiến thương mại

Để hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam “Go Global”, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ Dự thảo Chương trình vươn ra thị trường quốc tế giai đoạn 2026-2035. Mục tiêu của chương trình cũng đã được Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương tích hợp vào Kế hoạch Xúc tiến thương mại quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 để có những hành động cụ thể. Kế hoạch hiện đang được tích cực hoàn thiện.

Nói về kế hoạch này, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho hay: Trong giai đoạn mới, xúc tiến thương mại không chỉ là công cụ hỗ trợ xuất khẩu, mà trở thành chiến lược quốc gia, mở đường cho Việt Nam chinh phục thị trường toàn cầu.

Kế hoạch Xúc tiến thương mại quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 dự kiến được triển khai trên nền tảng năm định hướng chiến lược chủ đạo, làm trụ cột cho hệ sinh thái xúc tiến thương mại hiện đại.

Thứ nhất, xúc tiến thương mại theo cụm ngành hàng, nghĩa là không còn tiếp cận theo từng doanh nghiệp riêng lẻ, mà tổ chức theo chuỗi, theo cụm sản phẩm có liên kết chiều sâu. Cách làm này giúp tăng sức mạnh thương hiệu, tiết kiệm nguồn lực, đồng thời hình thành các chuỗi giá trị ngành hàng mang tầm khu vực.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương

Thứ hai, thúc đẩy chuyển đổi xanh và tiêu chuẩn bền vững trong xuất khẩu. Xúc tiến thương mại không chỉ dừng ở việc “đưa hàng ra thế giới”, mà phải “đưa hàng đi bằng con đường xanh”, sản xuất sạch hơn, logistics phát thải thấp, bao bì thân thiện môi trường và truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Thứ ba, hình thành hệ sinh thái xúc tiến thương mại số, nơi dữ liệu trở thành tài sản cốt lõi. Bộ Công Thương đang triển khai hệ thống nền tảng số cho xúc tiến thương mại quốc gia, tích hợp dữ liệu doanh nghiệp - thị trường - sản phẩm - đối tác, ứng dụng Big Data và AI để phân tích, dự báo xu hướng tiêu dùng và hỗ trợ ra quyết định chính xác.

Thứ tư, xây dựng bộ nhận diện xuất khẩu quốc gia, thống nhất hình ảnh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế, gắn với chương trình Thương hiệu quốc gia. “Mỗi sản phẩm mang biểu trưng xuất khẩu Việt Nam phải phản ánh chất lượng, uy tín và giá trị văn hóa Việt Nam. Khi nhìn thấy bộ nhận diện đó, đối tác quốc tế sẽ hiểu rằng đây là sản phẩm đáng tin cậy của một đất nước năng động và sáng tạo”, ông Phú chia sẻ.

Thứ năm, triển khai Chương trình “Go Global”, lựa chọn các doanh nghiệp đầu ngành có năng lực cạnh tranh quốc tế để làm “đầu tàu” dẫn dắt, kéo theo hệ sinh thái doanh nghiệp vệ tinh cùng vươn ra thế giới.

“Go Globla” là mục tiêu lớn, mang tính chiến lược, do đó cần hệ thống chính sách định hướng và kế hoạch triển khai đồng bộ. Nhưng hơn hết, yếu tố quyết định sự thành hay bại của mục tiêu này là tâm thế sẵn sàng, dám nghĩ dám làm của cộng đồng doanh nghiệp Việt.