Ngành công nghiệp môi trường: Động lực thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh

“Mở đường” cho ngành công nghiệp môi trường phát triển

Trong bối cảnh thế giới đối diện những thách thức lớn về môi trường và biến đổi khí hậu, Việt Nam cũng không nằm ngoài vòng xoáy tác động. Thực tiễn này đòi hỏi đất nước phải đổi mới tư duy phát triển, hướng đến mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính.

Từ yêu cầu đó, Đảng và Nhà nước ta khẳng định phát triển công nghiệp môi trường là nội dung quan trọng trong tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, được ưu tiên bằng những cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ và ưu đãi đặc thù.

Mục tiêu giai đoạn 2026 - 2030 là đưa công nghiệp môi trường trở thành một ngành kinh tế độc lập, đóng vai trò chiến lược trong việc đảm bảo tự chủ công nghệ, thiết bị và sản phẩm phục vụ xử lý thách thức môi trường quốc gia; từng bước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu về công nghệ, thiết bị và sản phẩm công nghiệp môi trường. Qua đó, Việt Nam không chỉ làm chủ công nghệ mà còn hướng tới xuất khẩu thiết bị, sản phẩm môi trường, góp phần quan trọng thực hiện các cam kết quốc tế về tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính.

​

Đặc biệt, doanh nghiệp tư nhân được xác định là lực lượng trung tâm, đóng vai trò nòng cốt trong phát triển công nghiệp môi trường. Bên cạnh đó, Nhà nước khuyến khích hình thành các tập đoàn tư nhân lớn trong lĩnh vực này, đồng thời hỗ trợ mạnh mẽ bằng cơ chế chính sách, tín dụng xanh, tiếp cận công nghệ và thị trường.

Với tầm nhìn đó, công nghiệp môi trường sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tạo thêm việc làm, bảo đảm an sinh xã hội, trở thành lĩnh vực tiên phong trong ứng dụng công nghệ xanh, công nghệ thông minh và góp phần hiện đại hóa nền kinh tế.

Bà Đỗ Phương Dung – Cục phó Cục An toàn kỹ thuật và Môi trường công nghiệp cho biết: “Chính phủ vừa phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp môi trường giai đoạn 2026 – 2030. Đây là bước đi quan trọng tiếp nối định hướng mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra từ nhiều năm trước, trong đó có Đề án phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam đến năm 2025 (theo Quyết định số 192/QĐ-TTg ngày 13/2/2017)”.

Theo bà Đỗ Phương Dung, mục tiêu xuyên suốt là đưa ngành công nghiệp môi trường trở thành một lĩnh vực kinh tế có đóng góp quan trọng, vừa đáp ứng nhu cầu bảo vệ môi trường trong nước, vừa tiến tới xuất khẩu sản phẩm, thiết bị công nghệ môi trường, tạo lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam.

Bà Đỗ Phương Dung nhấn mạnh: “Quyết định số 1894/QĐ-TTg đã cụ thể hóa định hướng này, với những giai đoạn triển khai rõ ràng. Trọng tâm là hoàn thiện hệ thống thể chế, phát triển thị trường hàng hóa và công nghệ môi trường; đẩy mạnh khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; đồng thời tăng cường đào tạo, tập huấn nguồn nhân lực và xây dựng hệ thống thông tin điện tử quảng bá cho ngành”.

Động lực quan trọng cho chuyển đổi xanh, phát triển bền vững

Có thể khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của ngành công nghiệp môi trường trong tiến trình phát triển kinh tế xanh, bền vững. Tuy nhiên, bài toán đặt ra đối với các cơ quan quản lý phải triển khai hiệu quả các mục tiêu, kế hoạch đã đặt ra và phát huy tối đa các nguồn lực phát triển đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân.

Để phát triển ngành công nghiệp môi trường, tại Quyết định số 1894/QĐ-TTg đã nêu rõ 6 nhiệm vụ, giải pháp cụ thể đó là: Hoàn thiện khung pháp lý về phát triển công nghiệp môi trường; nghiên cứu xây dựng các trung tâm công nghiệp môi trường cấp quốc gia; thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ; hỗ trợ doanh nghiệp tăng cường đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; đào tạo nâng cao trình độ nguồn nhân lực phục vụ ngành công nghiệp môi trường; xây dựng trang thông tin điện tử về công nghiệp môi trường; đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến về ngành công nghiệp môi trường.

Nhiều chuyên gia môi trường cho rằng, những giải pháp này không chỉ giúp Việt Nam từng bước hình thành một thị trường hàng hóa công nghiệp môi trường phát triển bền vững mà còn tạo nền tảng để ngành công nghiệp này trở thành động lực quan trọng cho chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Bà Đỗ Phương Dung cũng cho biết thêm, trong giai đoạn đầu, Bộ Công Thương sẽ phối hợp cùng các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp tập trung vào một số nhiệm vụ then chốt: Hoàn thiện thể chế, chính sách để tạo điều kiện thuận lợi phát triển ngành công nghiệp môi trường; phát triển thị trường hàng hóa và dịch vụ công nghệ môi trường, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, thiết bị, thay vì chỉ dừng lại ở hoạt động dịch vụ.

Đầu tư hạ tầng xử lý chất thải: thu gom, xử lý rác thải rắn công nghiệp, chất thải nguy hại tập trung; cải thiện hệ thống cấp nước sạch, thoát nước và xử lý nước thải; ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo: phát triển công nghệ xử lý, tái chế chất thải; đẩy mạnh quan trắc, phân tích và giám sát ô nhiễm môi trường; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu triển khai công nghệ hiện đại; tuyên truyền, phổ biến thông tin về chương trình đến doanh nghiệp và cộng đồng, nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham gia rộng rãi…

“Đặc biệt, Bộ Công Thương dự kiến phân loại, khảo sát theo từng địa phương để xây dựng các chương trình phát triển phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và định hướng ngành công nghiệp môi trường tại từng khu vực. Đây là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong triển khai thực tế”, bà Đỗ Phương Dung cho biết.

Theo bà Dung, chương trình cũng đặt ưu tiên khuyến khích doanh nghiệp trong nước tham gia chế tạo thiết bị, sản xuất sản phẩm công nghệ môi trường. Điều này sẽ giúp gia tăng năng lực nội tại, giảm phụ thuộc nhập khẩu và tạo dựng nền tảng phát triển bền vững cho ngành trong tương lai.

Ngành công nghiệp môi trường đang được kỳ vọng trở thành lực lượng dẫn dắt tiến trình chuyển đổi xanh của nền kinh tế Việt Nam. Việc phát triển công nghiệp môi trường không chỉ dừng lại ở xử lý chất thải mà còn mở ra cơ hội tái tạo giá trị từ nguồn tài nguyên đã qua sử dụng, giảm áp lực môi trường, đồng thời thúc đẩy các ngành kinh tế khác cùng đổi mới.

Với sự quyết tâm của Đảng, Nhà nước, sự tham gia chủ động của doanh nghiệp và sự đồng hành của cộng đồng, công nghiệp môi trườngcông nghiệp môi trường sẽ là một trong những trụ cột quan trọng giúp Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính, bảo đảm phát triển bền vững và nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.