An ninh năng lượng gắn bảo vệ môi trường: Từ tầm nhìn chiến lược đến bước đi cụ thể

Phát triển năng lượng gắn chặt với yếu tố xanh, bền vững

Chủ trương phát triển, đảm bảo an ninh năng lượng qua các thời kỳ luôn được Đảng và Nhà nước không chỉ nhấn mạnh đến nguồn cung ổn định, đa dạng, mà còn gắn chặt với yếu tố bền vững, bảo vệ môi trường và cam kết quốc tế về giảm phát thải.

Theo đó, việc phát triển đồng bộ các loại hình năng lượng, nhưng ưu tiên năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Thực hiện tiết kiệm, sử dụng hiệu quả năng lượng, coi đây là “nguồn năng lượng thứ nhất”. Đồng thời, gắn phát triển năng lượng với chuyển dịch xanh, giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, phù hợp lộ trình Net Zero 2050 mà Việt Nam đã cam kết.

Ban hành tháng 2/2020, Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị được coi là “kim chỉ nam” trong phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nghị quyết 55 đưa ra chiến lược dài hạn, tạo bước ngoặt khi lần đầu tiên tư duy phát triển năng lượng gắn chặt với yếu tố xanh – sạch – bền vững thay vì chỉ chú trọng tăng công suất.

Tiếp nối tinh thần Nghị quyết 55, tháng 8/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 70/NQ-TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Có thể coi Nghị quyết 70 là bước triển khai cụ thể, mang tính hành động để hiện thực hóa mục tiêu chiến lược từ Nghị quyết 55, đồng thời đáp ứng yêu cầu cấp bách của tình hình mới khi biến đổi khí hậu gay gắt, nhu cầu năng lượng tăng cao, áp lực từ cam kết quốc tế về giảm phát thải.

Nhìn nhận về những điểm nổi bật của Nghị quyết 70, chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn cho rằng: “Năm 2020, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 55 được coi là bước chuyển đầu tiên trong việc thúc đẩy đầu tư các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, như bất kỳ sự khởi đầu nào, giai đoạn từ năm 2020 đến nay cũng không tránh khỏi khó khăn. Nhiều bài học kinh nghiệm đã được rút ra, và trong các báo cáo tổng kết, Bộ Chính trị cũng chỉ rõ rằng nhiều mục tiêu của Nghị quyết 55 chưa đạt, trong đó có tới 6 mục tiêu rất khó thực hiện”.

Ông Sơn cho rằng, việc ban hành Nghị quyết 70 có ý nghĩa như một sự điều chỉnh quan trọng, nhằm định hướng lại cách thức triển khai, đưa ra các nguyên tắc tháo gỡ vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi hơn để thực hiện các nhiệm vụ với ưu tiên hàng đầu là bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. “Chỉ khi đảm bảo được an ninh cung ứng điện, chúng ta mới có cơ sở hạ tầng cần thiết để thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế. Đặc biệt, trong giai đoạn tới khi mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức hai con số được đặt ra, thì nếu không bảo đảm được an ninh cung ứng điện, đây sẽ là thách thức không nhỏ”, ông Hà Đăng Sơn nhấn mạnh.

Cân bằng giữa phát triển nguồn cung và bảo vệ môi trường

Các chuyên gia cũng đánh giá, việc Nghị quyết 70 đặt phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng sạch là ưu tiên hàng đầu sẽ tạo ra những thay đổi cấu trúc lớn đối với bức tranh năng lượng Việt Nam trong giai đoạn tới, đó là: Dịch chuyển cơ cấu nguồn theo hướng xanh hóa; lưới điện thông minh và lưu trữ trở thành điều kiện bắt buộc; bứt tốc điện gió ngoài khơi, mặt trời quy mô lớn và rooftop; tiết kiệm năng lượng trở thành chuẩn bắt buộc; huy động vốn lớn, tăng kết nối khu vực.

Các chuyên gia nhận định, Nghị quyết 70 đã “khóa” trục phát triển năng lượng tái tạo bằng công cụ bắt buộc về hiệu quả năng lượng, khung pháp lý cho thị trường điện - carbon và một quy hoạch lưới/lưu trữ rất tham vọng. Nếu thực thi đúng tiến độ, cơ cấu nguồn sẽ chuyển dịch rõ nét sang mặt trời - gió - lưu trữ, được bổ trợ bởi hạt nhân và nhập xuất khẩu điện sạch. Qua đó, Việt Nam vừa giảm độ lệ thuộc nhiên liệu hóa thạch, nâng cao an ninh năng lượng, vừa nâng cao sức cạnh tranh trong chuỗi cung ứng xanh toàn cầu.

Bên cạnh đó, trong định hướng phát triển năng lượng, Nghị quyết 70 cũng đã nêu rõ việc cân bằng giữa phát triển nguồn cung và bảo vệ môi trường. Theo đó, trong 7 nhiệm vụ, giải pháp lớn được nêu trong Nghị quyết 70 nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đã nêu rõ nội dung đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, linh hoạt thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải.

Bàn luận về vấn đề này, ông Hà Đăng Sơn phân tích: “Nghị quyết 70 vẫn làm rõ nguyên tắc cung ứng năng lượng không thể bỏ qua yếu tố môi trường. Điều đáng chú ý là trong văn bản nghị quyết, có những thông điệp quan trọng về tính linh hoạt trong việc đáp ứng các cam kết quốc tế, thúc đẩy đầu tư và trong cách thức huy động nguồn lực cho những dự án trọng điểm. Chính sự linh hoạt này sẽ giúp các cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng hơn khi ban hành quy chế, quy định, đặc biệt là các văn bản quy phạm pháp luật về đầu tư năng lượng”.

Theo ông Sơn, điều này mở ra cơ hội để Việt Nam vừa thúc đẩy mạnh mẽ năng lượng xanh, năng lượng sạch, đáp ứng các yêu cầu về môi trường và cam kết biến đổi khí hậu và vừa duy trì sự cân đối giữa các nguồn truyền thống, nhằm đảm bảo tính tin cậy, khả năng cung cấp đầy đủ, ổn định và chất lượng cao của điện năng và các nguồn năng lượng khác.

Có thể nói, nếu Nghị quyết 55 đặt nền móng chiến lược, thì Nghị quyết 70 chính là bước đi cụ thể để hiện thực hóa mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng gắn với phát triển bền vững. Điểm chung xuyên suốt là tư duy phát triển năng lượng gắn với chất lượng, bền vững, an toàn môi trường.

Điều này vừa giúp Việt Nam bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, vừa đi đúng quỹ đạo chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP), đáp ứng xu hướng toàn cầu và nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng xanh.