Tín dụng xanh mở hướng đi mới cho ngành Công Thương thân thiện môi trường

Lợi thế cho doanh nghiệp ngành Công Thương

Giữa bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, chủ đề tài chính xanh hay trái phiếu xanh không còn là “câu chuyện của tương lai”, mà đã trở thành hướng đi cấp thiết để doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đặc biệt với ngành Công Thương – lực lượng nòng cốt của nền sản xuất công nghiệp, cơ hội và thách thức trong việc gắn sản xuất với bảo vệ môi trường, tiếp cận vốn xanh càng trở nên rõ nét.

PGS TS Nguyễn Thế Chinh, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam phân tích: “Doanh nghiệp có thể tiếp cận tín dụng xanh, trái phiếu xanh để đầu tư công nghệ, tăng hiệu quả sản xuất, rút ngắn thời gian thu hồi vốn. Bên cạnh đó, việc phát triển công nghiệp xanh còn đòi hỏi chú trọng truyền thông, tạo sự lan tỏa, thúc đẩy chuyển đổi bền vững”.

Theo ông, lợi thế của doanh nghiệp ngành Công Thương là quy mô sản xuất lớn, tác động môi trường rõ ràng, nên nếu chuyển đổi thành công sẽ dễ dàng chứng minh tiêu chí xanh, từ đó tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.

​

Là một trong những doanh nghiệp đi đầu trong chuyển dịch xanh, ông Trần Tuấn Linh, Thành viên HĐQT Petrolimex (PLX) cho biết: “Chuyển dịch xanh, năng lượng xanh là xu thế toàn cầu, Việt Nam không nằm ngoài. Quan trọng là đi như thế nào. Với Petrolimex, chúng tôi chọn cách tiếp cận từ từ giảm khí phát thải trước, rồi nghiên cứu năng lượng mới. Đây là quá trình cần thời gian, tài chính và nhân lực”.

Petrolimex đang triển khai thử nghiệm hệ thống trạm sạc điện kết hợp cửa hàng xăng dầu tại Hà Nội và TP.HCM. Đây là minh chứng cho bước đi “lai ghép” giữa truyền thống và chuyển dịch xanh, nhưng cũng cho thấy sự thận trọng của doanh nghiệp lớn trong cân bằng lợi ích kinh tế và trách nhiệm môi trường.

Tại Hội thảo “Tài chính xanh Việt Nam 2025” do S&I Ratings phối hợp Fitch Ratings Inc mới đây, bà Hoàng Việt Phương, Tổng Giám đốc S&I Ratings, đưa ra con số đáng chú ý: “Năm 2024, tài chính xanh tại Việt Nam đã tăng trưởng tới 170% so với năm trước. Doanh nghiệp đang quan tâm nhiều hơn, không chỉ trong lĩnh vực năng lượng mà còn mở rộng sang hạ tầng, nông nghiệp, logistics…”.

Trong khi đó, TS. Lê Xuân Nghĩa kể câu chuyện về Segro quỹ đầu tư bất động sản công nghiệp tại Anh  đã phát hành 300 triệu Euro trái phiếu xanh để xây dựng nhà xưởng tiết kiệm năng lượng, lắp đặt pin mặt trời, phát triển trạm sạc điện. Điều đặc biệt, trái phiếu được đăng ký mua gấp 4 lần so với dự kiến.

Ở châu Á, ngân hàng DBS (Singapore) đã cho Soilbuild Business Space REIT vay xanh 25 triệu SGD để lắp đặt hệ thống pin mặt trời. Kết quả đã tạo ra 10.000 MWh điện sạch/năm, giảm 4.000 tấn CO₂, đồng thời giúp doanh nghiệp hưởng mức lãi suất thấp hơn vay thương thường.

“Những mô hình này cho thấy, nếu khung pháp lý minh bạch, tiêu chí rõ ràng, vốn xanh không chỉ rẻ hơn mà còn được thị trường ủng hộ mạnh mẽ”, TS. Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

Tiếp cận tín dụng xanh: Nhiều khoảng trống cần lấp đầy

Mặc dù tài chính xanh rất hấp dẫn đối với các doanh nghiệp, tuy nhiên câu hỏi đặt ra là liệu doanh nghiệp có thực sự dễ dàng tiếp cận nguồn vốn này? Bởi, nếu muốn ngân hàng giải ngân chương trình ưu đãi, doanh nghiệp phải chứng minh dự án đáp ứng tiêu chuẩn xanh. Để làm được việc này, doanh nghiệp phải thuê bên thứ ba thẩm định, chi phí có thể lên đến hàng tỷ đồng. Với doanh nghiệp vừa và nhỏ, phải nói đây là gánh nặng không nhỏ.

Có thể thấy, câu chuyện tiếp cận tín dụng xanh ở nhiều khu công nghiệp vẫn còn nhiều khoảng trống. Ông Phạm Văn Hậu, Trưởng ban quản lý một khu công nghiệp tại Bắc Ninh, cho biết: “Doanh nghiệp trong khu rất quan tâm đến công nghệ sạch, xử lý nước thải tuần hoàn. Nhưng để vay vốn xanh, họ lo ngại thủ tục rườm rà, chi phí chứng nhận cao. Có dự án phải mất hơn 1 năm mới hoàn tất hồ sơ, khiến tiến độ chậm trễ”.

Trong khi đó, Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam đã bắt đầu triển khai các gói hỗ trợ tài chính nhỏ, ưu tiên cho dự án xử lý nước thải, tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, nguồn vốn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu lớn từ hàng nghìn doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, điều quan trọng nữa là doanh nghiệp phải lựa chọn đúng thời điểm để đầu tư chuyển đổi xanh, gắn chặt với thị trường. Bởi vì, để sản phẩm xanh thực sự đi vào đời sống lại phụ thuộc rất nhiều vào thị trường tiêu thụ.

​

Tập đoàn Dệt may Việt Nam luôn là đơn vị đi đầu về chuyển đổi xanh trong sản xuất. Ông Hoàng Mạnh Cầm – Chánh Văn phòng HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam cho biết: “Nếu nói về định hướng phát triển xanh, sạch, bền vững thì Tập đoàn Dệt may Việt Nam luôn xác định đó là cốt lõi trong hệ thống sản xuất của mình. Tuy nhiên, để sản phẩm xanh thực sự đi vào đời sống lại phụ thuộc rất nhiều vào thị trường tiêu thụ, tức là khách hàng có nhu cầu đến đâu thì doanh nghiệp mới sản xuất đến đó. Trong cuộc đua xanh, nếu đi quá sớm, doanh nghiệp có thể thất bại do đầu tư không hiệu quả; ngược lại, nếu đi quá muộn thì thị trường đã bị chiếm lĩnh”.

Ông Cầm cho rằng, yếu tố quan trọng nhất là phải lựa chọn đúng thời điểm, gắn chặt với thị trường, đồng thời dự báo được nhu cầu trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn để từ đó có chiến lược đầu tư, phát triển sản phẩm phù hợp. Tuy nhiên, sản phẩm xanh thường có giá cao hơn sản phẩm thông thường, trong khi không phải người tiêu dùng nào cũng sẵn sàng chi trả.

“Với nhiều nhà máy sản xuất lâu đời, việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất tuần hoàn, xanh gặp không ít rào cản cả về tâm lý và chi phí. Song, nếu nhìn ở tầm trung và dài hạn, đầu tư xanh không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp mà còn tạo ra giá trị môi trường, xã hội, thậm chí mở ra nhiều cơ hội việc làm mới trong các lĩnh vực như tái chế, thu gom rác thải”, ông Hoàng Mạnh Cầm nhấn mạnh.

Các chuyên gia cho rằng, để thúc đẩy tài chính xanh, Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành tiêu chuẩn thống nhất về trái phiếu xanh, tín dụng xanh. Có chính sách ưu đãi thuế, phí cho doanh nghiệp thực hiện dự án xanh. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ giảm chi phí chứng nhận, thẩm định ESG. Xây dựng cơ sở dữ liệu minh bạch về tài chính xanh, tạo niềm tin cho cả bên vay và bên cho vay. Khuyến khích hợp tác quốc tế để huy động vốn và công nghệ.

Có thể thấy, tài chính xanh là một hành trình đòi hỏi đầu tư nghiêm túc, sự kiên trì và đồng hành từ Nhà nước. Tuy nhiên, lợi ích dài hạn thì rõ ràng bởi doanh nghiệp ngành Công Thương không chỉ tiếp cận nguồn vốn rẻ hơn, nâng cao uy tín với đối tác quốc tế, mà còn góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Trong thế kỷ 21, cạnh tranh không chỉ ở sản phẩm rẻ và đẹp, mà còn ở việc sản xuất sạch và xanh. Doanh nghiệp nào đi trước trên con đường này, sẽ nắm lợi thế dẫn đầu.